چرا برخی افراد حس بویایی خوبی دارند؟

زوميت/ برخي افراد حس بويايي بسيار قوي دارند اما آيا حس بويايي ويژگي ذاتي است که از زمان تولد در افراد وجود دارد يا به مرور به دست مي‌آيد؟
آيا با حس برخي بوها احساس ناراحتي يا حتي تهوع پيدا مي‌کنيد؟ آيا بيني شما حتي ضعيف‌ترين بوها را احساس مي‌کند؟ برخي بوها به شما حس مثبت يا منفي مي‌دهند؟ اگر پاسختان به اين پرسش‌ها مثبت است، حس بويايي شما قوي است. از نظر پزشکي افرادي که نسبت به سطح ميانگين افراد عادي، حس بويايي قوي دارند با عنوان هيپروسمي (hyperosmia) شناخته مي‌شوند. براي مثال، برخي از اين افراد حتي نسبت به بوهاي خوشايند هم حساس هستند و واکنش گروهي ديگر به بوهاي بد، شديدتر از حد معمول است. هيپروسمي‌ها نمونه‌هاي نادري هستند؛ بااين‌حال پژوهشگرها اطلاعات دقيقي از اين شرايط ندارند. در ادامه به دلايل حساسيت شديد به بوها اشاره مي‌کنيم.

شرايط سلامتي
در برخي پژوهش‌ها به رابطه‌ي بين شرايط متعدد پزشکي و هيپروسمي اشاره شده است. براي مثال بيماري‌هايي مثل ميگرن، لايم، نحوه‌ي توزيع مايعات بدن، نقص هورموني و برخي داروها مي‌توانند بر حس بويايي تأثير بگذارند. گرچه در بسياري از نمونه‌ها دليل اصلي هيپروسمي شناسايي نشده است، بيماري‌هاي فوق با تغيير الکتروليت‌هاي بدن بر سيگنال‌هاي گيرنده‌هاي حسي تأثير مي‌گذارند.
طبق پژوهش‌ها، جهش‌ها و شرايط ژنتيکي مشخصي مثل بيان بيش از اندازه‌ي ژن KAL1، رابطه‌ي مستقيمي با افزايش حس بويايي دارند. بيان ژن به فرآيندي گفته مي‌شود که در آن از اطلاعات يک ژن براي ترکيب محصولات آمينواسيدي استفاده مي‌شود. ژن KAL1 که وظيفه‌ي توليد پروتئيني به‌نام آنوسمين را برعهده دارد، حرکت و رشد سلول‌هاي عصبي بويايي را کنترل مي‌کند. طبق پژوهشي، رمزنگاري ژنتيکي پروتئين مرتبط با حس بويايي و گيرنده‌هاي حسي بيني، در ميان گروه‌هاي جمعيتي متفاوت است درنتيجه برخي افراد ذاتا حس بويايي بهتري نسبت به بقيه دارند.

---

بازار

---

بارداري
بسياري از زنان باردار، بوهاي خاصي را حس مي‌کنند که قبلا هرگز آن‌ها را آزار نمي‌داد. طبق پژوهشي علمي، برخي زنان باردار به‌صورت موقتي حس بويايي قوي پيدا مي‌کنند. پژوهشگرها با مقايسه‌ي يافته‌هاي بيش از ۵۰ پژوهش در رابطه با تأثير بارداري بر حس بويايي به اين نتيجه رسيدند: حتي زناني که قبل از بارداري حس بويايي قوي و شديدي ندارند، پس از بارداري نسبت به برخي بوهاي خاص حساس مي‌شوند؛ اما در اين پژوهش شواهد کافي براي شناسايي بوهاي بيشتر وجود نداشت. با اينکه افزايش شدت حس بويايي در ميان زنان باردار، پديده‌اي متداول است پژوهشگرها هنوز به‌علت واقعي آن پي نبرده‌اند. بااين‌حال اين حساسيت موقتي است.

تفاوت‌هاي مغزي
پژوهشي در سال ۲۰۱۹، به تفاوت‌هاي مغزي افراد با حس بويايي شديد با افراد نرمال پرداخت. پژوهشگرها به مقايسه‌ي ۲۵ مرد با حس بويايي شديد و ۲۰ مرد با وضعيت نرمال پرداختند. آن‌ها با استفاده از اسکن مغزي شرکت‌کنندگان به مقايسه‌ي حجم ماده‌ي خاکستري در بخش‌هاي مرتبط با بويايي پرداختند. طبق يافته‌ها، فعاليت مغزي در افرادي که حس بويايي شديد دارند در دو نقطه‌ي کليدي مغز افزايش مي‌يابد. اين دو نقطه‌ وظيفه‌ي گردآوري، يادگيري و به خاطر سپردن اطلاعات بويايي را برعهده دارند. باتوجه‌به تفاوت‌هاي مغزي افراد با يکديگر مشخص نيست حس بويايي شديد دليل ژنتيکي دارد يا اکتسابي است.

بديهي است بو و حافظه‌ رابطه‌ي مستقيمي با يکديگر دارند؛ اما طبق يافته‌هاي پژوهشي در سال ۲۰۱۴، اين رابطه مي‌تواند يکي از دلايل هيپروسمي باشد. در اين پژوهش، حس بويايي ۵۵ داوطلب بيشتر از سطح ميانگين بود. پژوهشگرها همچنين به مقايسه‌ي‌ افراد هم‌سن و هم‌جنسيت با حس بويايي عادي پرداختند. در ادامه از افراد هيپروسمي خواسته شد، پرسشنامه‌هايي را درباره‌ي تجربه‌ي بوها کامل کنند. برخي بوهاي محيط براي اين گروه آزاردهنده و تهوع‌آور هستند؛ اما در اين پژوهش حساسيت افراد نسبت به مجموعه‌ي گسترده‌اي از بوها ارزيابي نشد؛ به همين دليل به‌سختي مي‌توان تشخيص داد شرکت‌کنندگان حس بويايي عادي يا غيرعادي دارند. بر اساس پژوهش‌هاي مشابه ديگر، حساسيت نسبت به برخي بوهاي خاص مثل رزين‌هاي فنوليک، فرمالدهيد و بوي برخي مواد شيميايي رابطه‌ي مستقيمي با تجربه‌هاي منفي دارند.

آموزش
آيا حس بويايي شديد قدرتي ويژه است که تا ابد ادامه دارد يا موقتي است؟ در سال ۲۰۰۳ پژوهشي روي ۲۳۰ داوطلب براي تست عمق بويايي نسبت به فنيلاتيل الکل (بوي رزها) و اوکاليپتول (داراي بوي مشابه نعنا) انجام شد. طبق يافته‌هاي اين پژوهش، ميزان عمق بو رابطه‌ي مستقيمي با غلظت آن دارد. پژوهشگرها از دستگاهي براي آشکارسازي هشت درجه‌ي غلظت بو استفاده کردند که از «به سختي قابل حس» تا «بسيار قوي» متغير است.

طبق يافته‌‌هاي مرحله‌ي اول تست، بويايي شديد تنها در دو درصد از داوطلبان ديده شد. اين پديده در ۱۰ درصد ديگر با تکرار تست تشخيص داده شد. اين تست ده بار و در موقعيت‌هاي مختلف در بازه‌هاي يک هفته‌اي تکرار شد. به‌طور کلي با تکرار تست، حس و قدرت بويايي اغلب شرکت‌کنندگان افزايش يافت. درنتيجه، نمي‌توان گفت حس بويايي شديد کاملا علت ژنتيکي دارد يا به شرايط خاص پزشکي وابسته است. براي مثال متخصصان عطر، بيني خود را براي تشخيص بسياري از بوهاي منحصر‌به فرد آموزش مي‌دهند. با آموزش، مي‌توان حتي حس بويايي ضعيف را تقويت کرد.

بنابراين اين‌طور به‌نظر مي‌رسد که علت حس بويايي شديد در برخي افراد، ترکيبي از ژنتيک و آموزش بويايي باشد؛ البته برخي از آن‌ها شرايط خاص پزشکي دارند. همچنين زنان بارداري که در بازه‌اي موقتي حس بويايي شديد پيدا مي‌کنند در گروه هيپروسمي‌ها قرار نمي‌گيرند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar