کرونا/ انواع واکسن های کرونا، مکانیسم اثر، عوارض جانبی و میزان تولید در کشورهای مختلف

عصر ايران/در حال حاضر، 90 واکسن در کارآزمايي هاي باليني تحت آزمايش هستند. 

 واکسن ها براي کوويد-19 شايد بهترين اميد ما براي پايان دادن به همه‌گيري جهاني اين بيماري باشد چرا که اگر واکسيناسيون به خوبي انجام شود به "ايمني جمعي" منتج مي شود و کرونا، ديگر مانند اکنون ترسناک و مرگبار نخواهد بود.

 
از وقتي که کرونا به پديده اي جهاني تبديل شد، شرکت هاي واکسن سازي جهان در صدد توليد واکسني براي پايان دادن به اين پاندمي شدند. هم اکنون  تعداد زيادي واکسن کوويد-19 از کشورها و شرکت هاي مختلف روند آزمايش هاي خود را دنبال مي کنند؛ از جمله اين واکسن ها مي توان به محصولات شرکت هاي سانوفي، والنوا، کيورواک و واکسن هاي روسي کووي‌واک و اپي‌واک‌کرونا اشاره کرد. در حال حاضر، 90 واکسن در کارآزمايي هاي باليني تحت آزمايش هستند. حداقل 77 واکسن پيش‌باليني نيز در سوژه هاي حيواني تحت مطالعه قرار دارند.

واکسن فايزر-بيون‌تک
واکسن کوويد-19 فايزر-بيون‌تک حاصل همکاري دو شرکت آمريکايي و آلماني فايزر و بيون‌تک در بيستم نوامبر براي دريافت مجوز استفاده اضطراري به سازمان غذا و داروي آمريکا ارسال شد و در يازدهم دسامبر اين مجوز را دريافت کرد.

نوع: اين يک واکسن mRNA است. پس از تزريق، سلول هاي بدن پروتئين هاي شاخکي را به ميزان زياد و به سرعت توليد کرده و موجب مي شود تا سيستم ايمني بدن ويروس را تشخيص دهد. در فاز سوم آزمايشات، اين واکسن اثربخشي 95 درصدي را نشان داد.

نگهداري: واکسن کوويد-19 فايزر-بيون‌تک بايد در دماي تقريبا منفي 60 تا 80 درجه سلسيوس نگهداري شود، از اين رو به فريزرهاي مخصوصي براي اين کار نياز است.

تزريق: اين واکسن در دو دوز با فاصله 21 روز از يکديگر تزريق مي شود. داده هاي آزمايشگاهي نشان مي دهند که واکسن کوويد-19 فايزر-بيون‌تک در برابر واريانت انگليسي و همچنين آفريقاي جنوبي و آمريکاي لاتين موثر است.

عوارض: از جمله عوارض جانبي شايع اين واکسن مي توان به خستگي، سردرد، لرز و دردهاي عضلاني اشاره کرد. همچنين، موارد مرگ پس از دريافت واکسن گزارش شده اند. مرکز کنترل و پيشگيري از بيماري آمريکا احتمال بروز شوک آنافيلاکسي براي واکسن فايزر- بيون تک را نزديک به 11.1 مورد در هر 1 ميليون دوز تزريقي گزارش کرده است.

واکسن مدرنا
شرکت آمريکايي مدرنا در شانزدهم نوامبر داده هاي اوليه درباره واکسن کوويد-19 خود را ارائه کرد که از اثربخشي 94.5 درصدي آن در برابر اين ويروس خبر مي داد. سازمان غذا و داروي آمريکا مجوز استفاده از اين واکسن را در نوزدهم دسامبر صادر کرد.

نوع: همانند فايزر-بيون‌تک، اين يک واکسن mRNA است.

نگهداري: برخلاف واکسن فايزر-بيون‌تک، واکسن مدرنا در دماي 36 تا 46 درجه فارنهايت (دو تا هشت درجه سلسيوس) پايدار است که تقريبا دماي يک يخچال خانگي يا پزشکي استاندارد بوده و در اين شرايط تا 30 روز قابل نگهداري است. در صورت نگهداري در دماي منفي 4 درجه فارنهايت (منفي 20 درجه سلسيوس)، واکسن مدرنا تا شش ماه قابل نگهداري است.

تزريق: واکسن مدرنا در دو دوز با فاصله 28 روز از يکديگر تزريق مي شود. داده هاي آزمايشگاهي مدعي اند که اين واکسن در برابر واريانت انگليسي و همچنين آفريقاي جنوبي و آمريکاي لاتين موثر است.

عوارض: از جمله عوارض جانبي شايع اين واکسن مي توان به خستگي، سردرد، لرز و دردهاي عضلاني اشاره کرد. همچنين، موارد مرگ پس از دريافت واکسن گزارش شده اند. احتمال بروز شوک آنافيلاکسي در ميان افراد دريافت کننده واکسن مدرنا تقريبا 2.5 مورد در هر 1 ميليون دوز گزارش شده است.

واکسن آکسفورد-آسترازنکا
در بيست و سوم نوامبر، شرکت سوئدي آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد نتايج تجزيه و تحليل موقت واکسن کوويد-19 خود را منتشر کردند. تجزيه و تحليل آزمايش ها در انگليس و برزيل نشان دهنده اثربخشي 70 درصدي پس از دريافت دو دوز از اين واکسن بود.

نوع: در توليد واکسن کوويد-19 آکسفورد-آسترازنکا از فناوري يکي از شرکت هاي مرتبط با دانشگاه آکسفورد به نام واکسي‌تک استفاده مي شود. اين يک واکسن وکتور (ناقل) ويروسي است. اين واکسن حاوي مواد ژنتيکي از پروتئين شاخکي است. پس از تزريق، سلول ها پروتئين شاخکي توليد مي کنند که سيستم ايمني را براي حمله به ويروس سارس-کو-2 فعال مي کند.

نگهداري: واکسن آسترازنکا در يخچال هاي معمولي قابل نگهداري و حمل و نقل است و در دماي 36 تا 46 درجه فارنهايت (دو تا هشت درجه سلسيوس) براي حداقل شش ماه مي توان آن را نگهداري کرد.

تزريق: اين واکسن در دو دوز با فاصله 28 روز از يکديگر تزريق مي شود. حداقل يک مطالعه نشان مي دهد که اين واکسن در برابر واريانت آفريقاي جنوبي تاثير کمي دارد، اما در برابر واريانت هاي انگليسي و برزيلي موثر است.

عوارض: واکسن کوويد-19 آکسفورد-آسترازنکا با موارد تشکيل لخته هاي خون در بدن افراد دريافت کننده واکسن و مرگ برخي از آنها مرتبط بوده است. از جمله عوارض جانبي شايع اين واکسن نيز مي توان به خستگي، سردرد، لرز و دردهاي عضلاني اشاره کرد.

واکسن جانسِن
واکسن جانسن محصول بخش دارويي شرکت جانسون اند جانسون در پانزدهم نوامبر معرفي شد. 

نوع: همانند واکسن آسترازنکا، جانسن يک واکسن وکتور (ناقل) ويروسي است که حول محور استفاده از يک ويروس سرماخوردگي غيرفعال تکامل يافته است. بر اساس مطالعات باليني در آفريقا، انگليس و آمريکاي لاتين، شواهدي وجود دارند که واکسن جانسن در برابر اين واريانت هاي ويروس کوويد-19 موثر است، اما ميزان اثربخشي آن در برابر انواع آفريقاي جنوبي و آمريکاي لاتين کمتر گزارش شده است.

نگهداري: اين واکسن در دماي دو تا هشت درجه سلسيوس تا سه ماه قابل نگهداري است.

تزريق: در شرايطي که بيشتر واکسن هاي موجود ديگر در دوز با فاصله تقريبا يک ماه از يکديگر تزريق مي شوند، واکسن جانسن تک دوزي است. در فاز سوم آزمايش هاي انساني، واکسن تک دوزي جانسن کارايي 66 درصدي در پيشگيري از بيماري کوويد-19 متوسط تا شديد پس از گذشت 28 روز از تزريق واکسن را نشان داد. پس از گذشت 49 روز، اين واکسن اثربخشي 100 درصدي در پيشگيري از بيماري شديد را نشان داد.

عوارض: از جمله عوارض جانبي شايع اين واکسن مي توان به خستگي، سردرد، لرز و دردهاي عضلاني اشاره کرد. تشکيل لخته خون نيز در چند مورد گزارش شده است.

واکسن اسپوتينک V
در يازدهم نوامبر، مرکز پژوهش هاي ملي اپيدميولوژي و ميکروبيولوژي روسيه اعلام کرد که واکسن اسپوتنيک V اثربخشي 92 درصدي پس از دريافت دوز دوم را در افراد نشان داده است. در بيست و چهارم نوامبر، اين سازمان مدعي اثربخشي 95 درصدي واکسن اسپوتنيک V بر اساس داده هاي جديد شد.

در چهاردهم دسامبر 2020، مقامات روس اثربخشي 91.4 درصدي واکسن خود را گزارش کردند. در دوم فوريه 2021، داده هاي فاز سوم آزمايش هاي اين واکسن اثربخشي 91.6 درصدي آن در برابر سويه اصلي ويروس کوويد-19 را نشان داد.

اثربخشي واکسن اسپوتنيک V در برابر واريانت هاي مختلف ويروس کوويد-19 نامشخص است زيرا داده هاي آزمايشات باليني پيش از ظهور واريانت هاي اصلي ويروس در روسيه انجام شده اند.

نوع: اسپوتنيک V نيز يک واکسن وکتور (ناقل) ويروسي است. اين واکسن که توسط موسسه پژوهشي گاماليا روسيه توليد شده است در دو دوز تزريق مي شود.

نگهداري: شکل مايع اين واکسن در دماي منفي 18.5 درجه سلسيوس و شکل خشک آن در دماي دو تا هشت درجه سلسيوس قابل نگهداري است. 

تزريق: دو دوز.

عوارض جانبي: اطلاعات درباره عوارض جانبي واکسن اسپوتنيک V محدود هستند، اما چند مورد مرگ پس از دريافت واکسن و همچنين مواردي مانند اختلالات تنفسي، تورم، ضعف عضلاني، فشار خون بالا و تشنج گزارش شده اند.

واکسن کروناواک
واکسن کروناواک توسط شرکت چيني سينوواک بيوتک معرفي شده است. در سيزدهم ژانويه 2021، اين شرکت اثربخشي 50.38 درصدي واکسن خود در کارآزمايي هاي باليني در برزيل را گزارش کرد.
اين در شرايطي است که آزمايشات باليني اين شرکت ميزان هاي مختلف اثربخشي را نشان مي دهد. در اندونزي، يک آزمايش محلي ميزان اثربخشي واکسن کروناواک را 65 درصد نشان داد، اما فقط 1,620 نفر در اين آزمايش حضور داشتند.
در دسامبر 2020، ترکيه اثربخشي اين واکسن را برابر با 91.25 درصد گزارش کرد. يک آزمايش ديگر در برزيل ميزان اثربخشي واکسن کروناواک را برابر با 78 درصد در موارد خفيف و 100 درصد در برابر عفونت هاي متوسط و شديد عنوان کرد.

اثربخشي کروناواک در برابر واريانت هاي ويروس کوويد-19 نامشخص است، اگرچه مطالعه اي در برزيل اثربخشي 50.4 درصدي در پيشگيري از عفونت هاي داراي علامت را نشان داد.

نوع: کروناواک يک واکسن مبتني بر ويروس غيرفعال (ضعيف شده) است که از ويروس هاي سارس-کو-2 غيرفعال استفاده مي کند.

نگهداري:در دماي دو تا هشت درجه سلسيوس قابل نگهداري است. 

تزريق: اين واکسن در دو دوز تزريق مي شود.

عوارض: اطلاعات دقيقي درباره عوارض جانبي اين واکسن ارائه نشده اند.

واکسن نواواکس
در بيست و هشتم ژانويه 2021، شرکت نواواکس اعلام کرد که واکسن اين شرکت به نام NVX-CoV2373 در فاز سوم آزمايشات در انگليس اثربخشي 89.3 درصدي را نشان داده است. همچنين داده هاي آزمايش هاي باليني فازهاي اول و دوم در آفريقاي جنوبي اثربخشي بالاي اين واکسن را نشان داده اند.

نوع: نواواکس يک واکسن مبتني بر پروتئين است. اين واکسن حاوي يک پروتئين شاخکي با اندازه کامل و پري‌فيوژن است که با استفاده از فناوري نانوذرات نوترکيب شرکت نواواکس و ماتريس-ام اختصاصي بر پايه ساپونين ساخته شده است.

نگهداري: اين واکسن در دماي دو تا هشت درجه سانتيگراد پايدار است و در فرمولاسيون مايع آماده استفاده عرضه مي شود.

تزريق: واکسن نواواکس در دو دوز تزريق مي شود و اثربخشي خود در برابر واريانت هاي انگليسي و آفريقاي جنوبي را نشان داده است.

عوارض: از جمله عوارض جانبي شايع اين واکسن مي توان به خستگي، سردرد، لرز و دردهاي عضلاني اشاره کرد.

واکسن کانويدسيا
واکسن کانويدسيا توسط شرکت چيني کان‌سينو بيولوژيکس طي همکاري با ارتش چين توليد شده است. اين واکسن اثربخشي 65.7 درصدي در پيشگيري از موارد داراي علامت بيماري را نشان داده است. در هشتم فوريه 2021، فيصل سلطان، مشاور بهداشتي دولت پاکستان، اين آمار را بر اساس تجزيه و تحليل هاي صورت گرفته در چند کشور عنوان کرد. فاز سوم آزمايش هاي انساني با حضور 30 هزار شرکت کننده اثربخشي 90.98 درصدي اين واکسن را در پيشگيري از بيماري شديد نشان داده است.

نوع:اين يک واکسن وکتور (ناقل) ويروسي است که يک آنتي ژن از ويروس سارس-کو-2 روي يک ادنوويروس بارگيري شده است. ميزان اثربخشي اين واکسن در برابر واريانت هاي مختلف ويروس کوويد-19 نامشخص است.

نگهداري: اطلاعات در اين زمينه بصورت رسمي ارائه نشده است.

تزريق: همانند واکسن جانسن، کانويدسيا نيز واکسني با تزريق تک دوزي است. 

عوارض: اطلاعات در اين زمينه بصورت رسمي ارائه نشده است.

واکسن کوواکسين
در دوازدهم آوريل 2021، شرکت هندي بهارات بيوتک داده هاي موقت فاز سوم آزمايشات باليني واکسن کوواکسين خود را ارائه کرد که اثربخشي 100 درصدي در برابر عفونت شديد را نشان مي داد. دومين تجزيه و تحليل موقت، اثربخشي 78 درصدي در برابر بيماري خفيف، متوسط و شديد و اثربخشي 70 درصدي در برابر بيماري بدون علامت را نشان داد.

نوع: اين واکسن حاوي ويروس غيرفعال سارس-کو-2 است.

نگهداري: واکسن کوواکسين در دماي دو تا هشت درجه سانتيگراد قابل نگهداري است.

تزريق: در دو دوز با فاصله 28 روز از يکديگر تزريق مي شود.

عوارض: گزارش هاي ارائه شده از سوي کميته ثبت عوارض واکسيناسيون هند چند مورد مرگ و بروز عوارض جانبي که منجر به بستري شدن فرد در بيمارستان شده است را نشان مي دهد. بيشتر موارد مرگ طي سه روز پس از تزريق واکسن رخ داده اند.

واکسن سينوفارم
واکسن BBIBP-CorV که به نام واکسن کوويد-19 سينوفارم نيز شناخته مي شود در اواخر دسامبر 2020 فاز سوم آزمايشات باليني خود را در چند کشور پشت سر گذاشت.

در نهم دسامبر، امارات نتايج موقت فاز سوم آزمايشات باليني واکسن سينوفارم را منتشر کرد که از اثربخشي 86 درصدي آن در برابر عفونت کوويد-19 حکايت داشت. در اواخر دسامبر، سينوفارم اعلام کرد که آناليزهاي داخلي اثربخشي 79 درصدي اين واکسن را نشان داده است.

در ماه فوريه، مطالعات آزمايشگاهي اثربخشي واکسن سينوفارم در برابر واريانت آفريقاي جنوبي را نشان دادند اگرچه ميزان آن نسبت به واريانت اصلي ويروس کمتر بود.

نوع: اين واکسن نيز حاوي ويروس غيرفعال سارس-کو-2 است.

نگهداري: واکسن سينوفارم در دماي دو تا هشت درجه سانتيگراد قابل نگهداري است. 

تزريق: دو دوز.

عوارض: اطلاعات دقيقي درباره عوارض جانبي اين واکسن ارائه نشده اند.

گفتني است چندين واکسن کرونا نيز در ايران در حال توسعه و توليد هستند که پس از طي شدن مراحل پژوهشي و انتشار اطلاعات رسمي، درباره آنها نيز اطلاع رساني خواهيم کرد.

چه افرادي مي توانند و نمي توانند واکسن کوويد-19 دريافت کنند؟
دريافت واکسن کوويد-19 مي تواند به محافظت از شما و ديگران در برابر اين بيماري کمک کند، به ويژه افرادي که در معرض خطر بيشتر براي تجربه شکل شديد از بيماري کوويد-19 قرار دارند.

افراد مبتلا به آلرژي مي توانند واکسن کوويد-19 دريافت کنند، اما دو استثنا در اين زمينه وجود دارند:

- افرادي که داراي واکنش آلرژيک شديد (آنافيلاکسي) به هر يک از اجزا واکسن کوويد-19 هستند نبايد اين واکسن را دريافت کنند.

- افرادي که داراي واکنش آلرژيک شديد (آنافيلاکسي) به هر واکسن يا داروي تزريقي هستند بايد پيش از دريافت واکسن کوويد-19 با پزشک خود براي ارزيابي خطر مشورت کنند.

افرادي که به موارد ديگر مانند مواد غذايي، داروهاي خوراکي، لاتکس، حشرات و محرک هاي محيطي آلرژي شديد دارند بايد 30 دقيقه پس از دريافت واکسن زير نظر باشند، در شرايطي که ديگران بايد 15 دقيقه زير نظر باشند.

داده ها درباره بي خطر بودن واکسن هاي کوويد-19 براي زنان باردار يا آنهايي که به نوزاد خود شير مي دهند، محدود هستند، اما مطالعات در اين زمينه جريان دارند. حدود 80 هزار زن باردار در آمريکا واکسن دريافت کرده اند و بيش از چهار هزار زن زير نظر بوده اند. نرخ عوارض جانبي در اين افراد بالاتر از نرخ معمول نبوده است. در حال حاضر، پيرامون بي خطر بودن واکسن هاي کوويد-19 براي زناني که به نوازدان خود شير مي دهند داده خاصي وجود ندارد. با اين وجود، واکسن هاي mRNA به نظر نمي رسد براي نوزادان شيرخوار خطري ايجاد کنند.

داده هاي خاصي درباره بي خطر بودن واکسن هاي کوويد-19 براي افراد داراي سيستم ايمني سرکوب شده به واسطه مصرف دارو يا بيماري مزمن وجود ندارد. اما افراد مبتلا به بيماري هاي خودايمني يا آنهايي که داراي سيستم ايمني سرکوب شده هستند، از دريافت واکسن کوويد-19 مستثني نمي شوند.

در حال حاضر، واکسني به صورت گسترده براي کودکان استفاده نشده است. واکسن هاي mRNA در کودکاني در بازه سني 12 تا 17 سال آزمايش شده اند. واکسن فايزر براي افراد بزرگ‌تر از 16 سال و واکسن مدرنا براي افراد بزرگ‌تر از 18 سال تاييد شده اند.

کشورهاي برتر در زمينه توليد واکسن کوويد-19
شرکت ايرفينيتي (ارائه دهنده اطلاعات و تحليل هاي علمي) داده هاي جديد درباره توليد جهاني واکسن کرونا تا سوم مارس 2021 را منتشر کرده است. شرکت هاي توليد کننده واکسن به سرعت در حال افزايش توليد خود هستند و فايزر با توليد 119 ميليون دوز بيشترين ميزان واکسن را توليد کرده است که بالاتر از سينوواک با 91 ميليون دوز و آسترازنکا با 83 ميليون دوز قرار دارد.

در مجموع، حدود 413 ميليون دوز واکسن تا سوم مارس 2021 توليد شده اند.

 

---

بازار

---

شرح تصوير: تعداد دوز واکسن کوويد-19 توليد شده توسط کشورها تا تاريخ سوم مارس 2021

چين: 141,624,000

آمريکا: 103,000,000

آلمان/بلژيک: 70,534,055

هند: 42,390,000

انگليس: 12,200,000

هلند/بلژيک: 10,496,982

روسيه: 10,492,500

سوئيس: 5,462,338

کره جنوبي: 1,617,000

برزيل: 200,000

آفريقاي جنوبي: 160,000

بزرگترين قراردادهاي خريد واکسن کوويد-19 توسط کشورها و مناطق
تا نهم مارس 2021، هند در مجموع خريد 2.2 ميليارد دوز واکسن از طريق قراردادهاي مختلف را نهايي کرده است. اتحاديه اروپا توافق براي پيش خريد تقريبا 1.84 ميليارد دوز واکسن با توليدکننده هاي مختلف را نهايي کرده است. اين نمودار تعداد کل خريد تضمين شده توسط کشورها را نشان مي دهد. اين در شرايطي است که بيشتر اين دوزها هنوز توليد و تحويل داده نشده اند.
گفتني است بعد از اين تاريخ، مقامات دولت ايران اعلام کردند که قرارداد خريد 90 ميليون دوز واکسن را منعقد کرده اند که چون بعد از نهم مارس بوده، در اين جدول نيامده است.

شرح تصوير: کشورها و مناطق با بزرگترين قراردادهاي خريد واکسن کوويد-19 تا مارس 2021 (به ميليون دوز)

هند: 2,200 ميليون دوز

اتحاديه اروپا: 1,835 ميليون دوز

آمريکا: 1,210 ميليون دوز

کوواکس: 700 ميليون دوز

بريتانيا: 417 ميليون دوز

ژاپن: 314 ميليون دوز

اندونزي: 301 ميليون دوز

برزيل: 300 ميليون دوز

چين: 300 ميليون دوز

کانادا: 238 ميليون دوز

مکزيک: 211 ميليون دوز

روسيه: 160 ميليون دوز

بلوک آمريکاي لاتين: 150 ميليون دوز

کره جنوبي: 130 ميليون دوز

استراليا: 125 ميليون دوز

ترکيه: 105 ميليون دوز

پاکستان: 88 ميليون دوز

مالزي: 75 ميليون دوز

بلوک خاورميانه: 75 ميليون دوز

ازبکستان: 70 ميليون دوز

فيليپين: 67 ميليون دوز

تايلند: 63 ميليون دوز

مصر: 50 ميليون دوز

نپال: 50 ميليون دوز

ديگران: 369 ميليون دوز

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar