روز جهانی آسم؛ آن نَفَس که فرو نمی‌رود و بر نمی‌آید!

آسم، بيماري التهابي مزمن و غيرواگير ريه است و تاکنون علت اصلي و دقيق آن مشخص نشده است، اما سابقه وجود يکي از انواع بيماري‌هاي آلرژيک مانند اگزما، آلرژي بيني، آلرژي غذايي و آسم در خانواده، احتمال بروز اين بيماري را افزايش مي‌دهد.

اين بيماري با التهاب گذرگاه‌هاي هوايي همراه است و اين امر منجر به تنگ شدن موقت مجاري هوايي مي‌شود که اکسيژن را به سمت ريه‌ها مي‌برند. حاصل اين وضعيت، بروز علائم آسم يعني سرفه، خس‌خس، تنگي نفس و تنگي قفسه‌ي سينه است. اگر اين وضعيت شديد باشد، آسم مي‌تواند منجر به کاهش فعاليت و ناتواني در صحبت کردن شود.

آسم اغلب جنبه‌ ارثي داشته و مي‌تواند در هر سني رخ دهد، اما تقريباً نيمي از تمام موارد جديد بيماري، در کودکان زير ۱۰ سال بروز مي‌نمايد.

با وجود اينکه درمان‌هاي به‌ظاهر معجزه‌آسايي براي علائم آسم وجود دارد، ولي آسم هنوز يک بيماري جدي و خطرناک است. البته با درمان مناسب، فرد بيمار مي‌تواند به‌خوبي با اين بيماري زندگي کند. درمان نامناسب بيماري، توانايي ورزش و فعاليت را محدود مي‌کند.

براي برخي از افراد، آسم يک مزاحمت جزئي است. براي ديگران، اين مي‌تواند يک مشکل اساسي باشد که در فعاليت‌هاي روزمره تداخل ايجاد مي‌کند و ممکن است منجر به يک حمله آسم تهديد کننده زندگي شود.

آسم قابل درمان نيست اما علائم آن قابل کنترل است. از آنجا که آسم غالباً با گذشت زمان تغيير مي‌کند، مهم اين است که شما با پزشک خود مشورت کنيد تا علائم و نشانه‌هاي خود را رديابي کنيد و در صورت لزوم درمان خود را تنظيم کنيد.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌هاي معمول آسم عبارتند از تنگي نفس، سرفه (اغلب شب‌ها بدتر مي‌شود) و صداي خس‌خس در هنگام نفس‌کشيدن. بسياري از بيماران از احساس سفتي در قفسه‌ي سينه نيز شکايت مي‌کنند. بايد توجه داشته باشيد که اين علائم اپيزوديک (دوره‌اي) هستند و افراد مبتلا به آسم ممکن است هفته‌ها يا ماه‌ها هيچ‌گونه علائمي نداشته باشند.

محرک‌هاي رايج براي علائم مربوط به آسم عبارتند از قرارگيري در معرض آلرژن‌ها (حيوانات خانگي، مايت‌هاي گردوغبار، سوسک‌هاي حمام، کپک‌ها و گرده‌هاي گياهان)، ورزش و عفونت‌هاي ويروسي. استفاده از تنباکو يا قرارگيري در معرض دود آن، کنترل آسم را پيچيده مي‌کند.

بسياري از علائم و نشانه‌هاي آسم، غيراختصاصي هستند و ممکن است در ساير بيماري‌ها نيز ديده شوند. علائمي که ممکن است نشان‌دهنده‌ي بيماري‌هاي ديگري به‌غير از آسم باشند عبارتند از: ظاهرشدن علامت جديد در سن بالا، وجود علائم مرتبط (مانند احساس ناراحتي در قفسه سينه، سبکي سر، تپش قلب و خستگي) و عدم پاسخ به داروهاي مناسب آسم.

ناگفته نماند که علائم آسم بستگي به نوع بيماري دارد. هر فردي که به بيماري آسم مبتلاست، تمام اين علائم را تجربه نمي‌کند. از سوي ديگر، داشتن يکي از علائم آسم به اين معني نيست که شما به اين بيماري مبتلا هستيد، با اين‌حال بهتر است که علائم را جدي بگيريد.

حمله آسم چيست؟

وقتي شدت علائم آسم از حد معمول بيشتر شود، به آن حمله آسم گفته مي‌شود. حمله‌هاي آسم معمولا شدت متفاوتي دارند. بعضي از آن‌ها گاهي آنقدر شديد مي‌شوند که حتي مي‌توانند مرگبار باشند. اما بيشتر حمله‌هاي آسم از چنين شدتي برخوردار نيستند. در هر صورت، علائم حمله شديد آسم عبارتند از: تنگي نفس شديد و تنفس سطحي و سريع، عرق سرد، خس خس پيشرونده، استفاده از عضلات تنفسي فرعي که نشانه‌اش کشيده شدن پوست قفسه سينه و عضلات بين دنده‌اي به درون قفسه سينه است. ناتواني در بيان يک جمله و افت سطح هوشياري نيز بخش ديگري از نشانه‌هاست.

چگونه علائم اوليه حمله آسم را تشخيص دهيم

علائم هشداردهنده‌ي اوليه، تغييراتي هستند که درست قبل يا با فاصله‌ي بسيار نزديکي از آغاز يک حمله‌ي آسم اتفاق مي‌افتند. اين تغييرات قبل از علائم شناخته‌شده‌ي آسم اغاز مي‌شوند و اولين علائمي هستند که نشان مي‌دهند علائم آسم در حال تشديد است. به‌طور کلي، اين علائم اوليه به‌اندازه‌اي شديد نيستند که مانع از انجام فعاليت‌هاي طبيعي و روزمره‌ي فرد شوند، اما با شناسايي اين علائم فرد مي‌تواند حمله‌ي آسم را متوقف کند يا از تشديد علائم پيشگيري کند. علائم هشداردهنده‌ي اوليه يک حمله‌ي آسم شامل موارد زير مي‌شود:

• سرفه‌ي مکرر به‌خصوص در شب
• دشواري تنفس
• احساس خستگي شديد يا ضعف در هنگام فعاليت جسمي
• خس‌خس يا سرفه در جريان يا پس از فعاليت جسمي
• احساس خستگي، آشفتگي، ناراحتي و تحريک‌پذيري
• کاهش يا تغيير در عملکرد ريه
• علائم يک سرماخوردگي يا آلرژي
• مشکلات خواب

اگر حمله آسم تحت درمان قرار نگيرد، چه اتفاقي مي‌افتد؟

بدون درمان فوري، مشکل تنفسي فرد بيمار شديدتر شده و صداي خس‌خس او بيشتر مي‌شود. ممکن است ريه‌ها طي يک حمله‌ي آسم به‌حدي سفت شوند که جريان هواي کافي براي توليد صداي خس‌خس وجود نداشته باشد. اين وضعيت که با عنوان خاموشي قفسه سينه شناخته مي‌شود، يک علامت جدي است. در هنگام حمله‌ي شديد آسم بيمار بايد فورا به بيمارستان انتقال داده شود. متاسفانه برخي از افراد ناپديد شدن خس‌خس طي حمله‌ي آسم را علامت بهبودي درنظر گرفته و اقدامي در جهت رفع اين وضعيت نمي‌کنند.

اگر بيمار درمان مناسب حمله‌ي آسم را دريافت نکند، ممکن است عاقبت قادر به سخن گفتن نباشد و اطراف لب‌هاي او آبي‌رنگ شود. اين تغييررنگ که با عنوان سيانوز شناخته مي‌شود، به اين معنا است که ميزان اکسيژن خون بيمار کاهش پيدا کرده است. بدون انجام درمان فوري در اتاق اورژانس، فرد ممکن است هوشياري خود را از دست داده و درنهايت از دنيا برود.

آسم و مصرف سيگار

احتمال ابتلاي افراد سيگاري به آسم بيشتر است. اگر فرد مبتلا به آسم، سيگار نيز بکشد، اين وضعيت ممکن است موجب تشديد علائمي نظير سرفه يا خس‌خس شود. زناني که در حين بارداري سيگار مي‌کشند، باعث مي‌شوند که احتمال خس‌خس کردن در نوزادشان بيشتر شود. عملکرد ريه‌ها در نوزاداني که مادران آن‌ها طي بارداري سيگار کشيده‌اند، ضعيف‌تر است. اگر فردي مبتلا به آسم است و سيگار هم مي‌کشد، بايد بداند ترک سيگار مهم‌ترين گام براي حفاظت از ريه‌ها است.

شواهدي وجود دارد که نشان مي‌دهد استعمال سيگار در ميان نوجوانان، خطر ابتلا به آسم را افزايش مي‌دهد. حتي قرار گرفتن در معرض دود سيگار ديگران در اوايل زندگي با توسعه‌ي آسم ارتباط دارد.

چه زماني به پزشک مراجعه کنيم؟

* اگر فکر مي‌کنيد مبتلا به آسم هستيد. اگر بطور مکرر دچار سرفه يا خس خس سينه مي‌شويد که بيش از چند روز طول مي‌کشد يا ساير علايم و نشانه‌هاي آسم را داريد، به پزشک خود مراجعه کنيد. درمان سريع آسم مي‌تواند از آسيب‌هاي طولاني مدت به ريه جلوگيري کند و مانع پيشرفت بيماري فرد با گذشت زمان مي‌شود.

* براي کنترل بيماري آسم خود پس از تشخيص بيماري. اگر مبتلا به آسم هستيد با پزشک خود همکاري کنيد تا بيماريتان تحت کنترل باشد. کنترل طولاني مدت مناسب اين بيماري کمک مي‌کند که شما احساس بهتري داشته باشيد و مي‌تواند ار حملات کشنده آسم جلوگيري کند.

* اگر علايم آسم شما تشديد پيدا کرد. اگر دارو‌هاي مصرفيتان علايم بيماري شما را تسکين نمي‌دهد يا اگر نياز به استفاده بيشتر از دارو‌هاي استنشاقي سريع اثر داريد، فوراً به پزشک مراجعه کنيد. بدون مشورت با پزشک خود مقدار داروهايتان را تغيير ندهيد. مصرف بيش از حد دارو‌هاي آسم مي‌تواند باعث بروز عوارض جانبي شده و علايم آسم شما را تشديد کند.

* براي بررسي مجدد روش درمان بيماريتان. بيماري آسم معمولاً با گذشت زمان تغيير مي‌کند. مطابق يک برنامه زماني مشخص به پزشک خود مراجعه کنيد تا در مورد علائمتان با پزشکتان صحبت کنيد و در صورت نياز تغييرات لازم در درمان بيماري شما اعمال شود.