روز جهانی آسم؛ آن نَفَس که فرو نمی‌رود و بر نمی‌آید!

آسم، بیماری التهابی مزمن و غیرواگیر ریه است و تاکنون علت اصلی و دقیق آن مشخص نشده است، اما سابقه وجود یکی از انواع بیماری‌های آلرژیک مانند اگزما، آلرژی بینی، آلرژی غذایی و آسم در خانواده، احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهد.

این بیماری با التهاب گذرگاه‌های هوایی همراه است و این امر منجر به تنگ شدن موقت مجاری هوایی می‌شود که اکسیژن را به سمت ریه‌ها می‌برند. حاصل این وضعیت، بروز علائم آسم یعنی سرفه، خس‌خس، تنگی نفس و تنگی قفسه‌ی سینه است. اگر این وضعیت شدید باشد، آسم می‌تواند منجر به کاهش فعالیت و ناتوانی در صحبت کردن شود.

آسم اغلب جنبه‌ ارثی داشته و می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما تقریباً نیمی از تمام موارد جدید بیماری، در کودکان زیر ۱۰ سال بروز می‌نماید.

با وجود اینکه درمان‌های به‌ظاهر معجزه‌آسایی برای علائم آسم وجود دارد، ولی آسم هنوز یک بیماری جدی و خطرناک است. البته با درمان مناسب، فرد بیمار می‌تواند به‌خوبی با این بیماری زندگی کند. درمان نامناسب بیماری، توانایی ورزش و فعالیت را محدود می‌کند.

برای برخی از افراد، آسم یک مزاحمت جزئی است. برای دیگران، این می‌تواند یک مشکل اساسی باشد که در فعالیت‌های روزمره تداخل ایجاد می‌کند و ممکن است منجر به یک حمله آسم تهدید کننده زندگی شود.

آسم قابل درمان نیست اما علائم آن قابل کنترل است. از آنجا که آسم غالباً با گذشت زمان تغییر می‌کند، مهم این است که شما با پزشک خود مشورت کنید تا علائم و نشانه‌های خود را ردیابی کنید و در صورت لزوم درمان خود را تنظیم کنید.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های معمول آسم عبارتند از تنگی نفس، سرفه (اغلب شب‌ها بدتر می‌شود) و صدای خس‌خس در هنگام نفس‌کشیدن. بسیاری از بیماران از احساس سفتی در قفسه‌ی سینه نیز شکایت می‌کنند. باید توجه داشته باشید که این علائم اپیزودیک (دوره‌ای) هستند و افراد مبتلا به آسم ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها هیچ‌گونه علائمی نداشته باشند.

محرک‌های رایج برای علائم مربوط به آسم عبارتند از قرارگیری در معرض آلرژن‌ها (حیوانات خانگی، مایت‌های گردوغبار، سوسک‌های حمام، کپک‌ها و گرده‌های گیاهان)، ورزش و عفونت‌های ویروسی. استفاده از تنباکو یا قرارگیری در معرض دود آن، کنترل آسم را پیچیده می‌کند.

بسیاری از علائم و نشانه‌های آسم، غیراختصاصی هستند و ممکن است در سایر بیماری‌ها نیز دیده شوند. علائمی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های دیگری به‌غیر از آسم باشند عبارتند از: ظاهرشدن علامت جدید در سن بالا، وجود علائم مرتبط (مانند احساس ناراحتی در قفسه سینه، سبکی سر، تپش قلب و خستگی) و عدم پاسخ به داروهای مناسب آسم.

ناگفته نماند که علائم آسم بستگی به نوع بیماری دارد. هر فردی که به بیماری آسم مبتلاست، تمام این علائم را تجربه نمی‌کند. از سوی دیگر، داشتن یکی از علائم آسم به این معنی نیست که شما به این بیماری مبتلا هستید، با این‌حال بهتر است که علائم را جدی بگیرید.

حمله آسم چیست؟

وقتی شدت علائم آسم از حد معمول بیشتر شود، به آن حمله آسم گفته می‌شود. حمله‌های آسم معمولا شدت متفاوتی دارند. بعضی از آن‌ها گاهی آنقدر شدید می‌شوند که حتی می‌توانند مرگبار باشند. اما بیشتر حمله‌های آسم از چنین شدتی برخوردار نیستند. در هر صورت، علائم حمله شدید آسم عبارتند از: تنگی نفس شدید و تنفس سطحی و سریع، عرق سرد، خس خس پیشرونده، استفاده از عضلات تنفسی فرعی که نشانه‌اش کشیده شدن پوست قفسه سینه و عضلات بین دنده‌ای به درون قفسه سینه است. ناتوانی در بیان یک جمله و افت سطح هوشیاری نیز بخش دیگری از نشانه‌هاست.

چگونه علائم اولیه حمله آسم را تشخیص دهیم

علائم هشداردهنده‌ی اولیه، تغییراتی هستند که درست قبل یا با فاصله‌ی بسیار نزدیکی از آغاز یک حمله‌ی آسم اتفاق می‌افتند. این تغییرات قبل از علائم شناخته‌شده‌ی آسم اغاز می‌شوند و اولین علائمی هستند که نشان می‌دهند علائم آسم در حال تشدید است. به‌طور کلی، این علائم اولیه به‌اندازه‌ای شدید نیستند که مانع از انجام فعالیت‌های طبیعی و روزمره‌ی فرد شوند، اما با شناسایی این علائم فرد می‌تواند حمله‌ی آسم را متوقف کند یا از تشدید علائم پیشگیری کند. علائم هشداردهنده‌ی اولیه یک حمله‌ی آسم شامل موارد زیر می‌شود:

• سرفه‌ی مکرر به‌خصوص در شب
• دشواری تنفس
• احساس خستگی شدید یا ضعف در هنگام فعالیت جسمی
• خس‌خس یا سرفه در جریان یا پس از فعالیت جسمی
• احساس خستگی، آشفتگی، ناراحتی و تحریک‌پذیری
• کاهش یا تغییر در عملکرد ریه
• علائم یک سرماخوردگی یا آلرژی
• مشکلات خواب

اگر حمله آسم تحت درمان قرار نگیرد، چه اتفاقی می‌افتد؟

بدون درمان فوری، مشکل تنفسی فرد بیمار شدیدتر شده و صدای خس‌خس او بیشتر می‌شود. ممکن است ریه‌ها طی یک حمله‌ی آسم به‌حدی سفت شوند که جریان هوای کافی برای تولید صدای خس‌خس وجود نداشته باشد. این وضعیت که با عنوان خاموشی قفسه سینه شناخته می‌شود، یک علامت جدی است. در هنگام حمله‌ی شدید آسم بیمار باید فورا به بیمارستان انتقال داده شود. متاسفانه برخی از افراد ناپدید شدن خس‌خس طی حمله‌ی آسم را علامت بهبودی درنظر گرفته و اقدامی در جهت رفع این وضعیت نمی‌کنند.

اگر بیمار درمان مناسب حمله‌ی آسم را دریافت نکند، ممکن است عاقبت قادر به سخن گفتن نباشد و اطراف لب‌های او آبی‌رنگ شود. این تغییررنگ که با عنوان سیانوز شناخته می‌شود، به این معنا است که میزان اکسیژن خون بیمار کاهش پیدا کرده است. بدون انجام درمان فوری در اتاق اورژانس، فرد ممکن است هوشیاری خود را از دست داده و درنهایت از دنیا برود.

آسم و مصرف سیگار

احتمال ابتلای افراد سیگاری به آسم بیشتر است. اگر فرد مبتلا به آسم، سیگار نیز بکشد، این وضعیت ممکن است موجب تشدید علائمی نظیر سرفه یا خس‌خس شود. زنانی که در حین بارداری سیگار می‌کشند، باعث می‌شوند که احتمال خس‌خس کردن در نوزادشان بیشتر شود. عملکرد ریه‌ها در نوزادانی که مادران آن‌ها طی بارداری سیگار کشیده‌اند، ضعیف‌تر است. اگر فردی مبتلا به آسم است و سیگار هم می‌کشد، باید بداند ترک سیگار مهم‌ترین گام برای حفاظت از ریه‌ها است.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استعمال سیگار در میان نوجوانان، خطر ابتلا به آسم را افزایش می‌دهد. حتی قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران در اوایل زندگی با توسعه‌ی آسم ارتباط دارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

* اگر فکر می‌کنید مبتلا به آسم هستید. اگر بطور مکرر دچار سرفه یا خس خس سینه می‌شوید که بیش از چند روز طول می‌کشد یا سایر علایم و نشانه‌های آسم را دارید، به پزشک خود مراجعه کنید. درمان سریع آسم می‌تواند از آسیب‌های طولانی مدت به ریه جلوگیری کند و مانع پیشرفت بیماری فرد با گذشت زمان می‌شود.

* برای کنترل بیماری آسم خود پس از تشخیص بیماری. اگر مبتلا به آسم هستید با پزشک خود همکاری کنید تا بیماریتان تحت کنترل باشد. کنترل طولانی مدت مناسب این بیماری کمک می‌کند که شما احساس بهتری داشته باشید و می‌تواند ار حملات کشنده آسم جلوگیری کند.

* اگر علایم آسم شما تشدید پیدا کرد. اگر دارو‌های مصرفیتان علایم بیماری شما را تسکین نمی‌دهد یا اگر نیاز به استفاده بیشتر از دارو‌های استنشاقی سریع اثر دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. بدون مشورت با پزشک خود مقدار داروهایتان را تغییر ندهید. مصرف بیش از حد دارو‌های آسم می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی شده و علایم آسم شما را تشدید کند.

* برای بررسی مجدد روش درمان بیماریتان. بیماری آسم معمولاً با گذشت زمان تغییر می‌کند. مطابق یک برنامه زمانی مشخص به پزشک خود مراجعه کنید تا در مورد علائمتان با پزشکتان صحبت کنید و در صورت نیاز تغییرات لازم در درمان بیماری شما اعمال شود.