همه دلایل بی‌حسی یا گزگز پا‌ها

بي‌حسي صورت، بدن يا دست‌ها و پاها، يکي از شايع‌ترين علامت‌هاي ام‌اس (MS) است و مي‌تواند در مرحله بسيار اوليه‌ي اين بيماري روي بدهد.

اما بي‌حسي يا گزگز پا‌ها مي‌تواند ناشي از بيماري‌هايي غير از ام‌اس باشد که برخي از آن‌ها قابل درمان هستند. يعني هرچند ممکن است ام اس، پشت آن چيزي باشد که در پاهايتان در حال روي دادن است، اما نبايد تصور کنيد که ام اس، مشکل شماست. گاهي بي‌حسي پا‌ها مي‌تواند علامتي از يک عارضه‌ي تشخيص داده نشده، مانند ديابت يا کمبود يک ماده مغذي در بدن باشد که نياز به درمان فوري دارد.

در اين مطلب از تبيان به برخي از شايع‌ترين دلايل بي‌حسي يا گزگز پا‌ها مي‌پردازيم و از علامت‌هايي مي‌گوييم که ممکن است نشان‌دهنده‌ي عارضه‌اي باشند. لازم به يادآوري است که تنها يک پزشک متخصص مي‌تواند معلوم کند علت علائمي که داريد چيست و شما بايد هر تغييري در حس پاهايتان (يا هرگونه تغييري در هر قسمت ديگري از بدن) را به پزشک گزارش دهيد.

ام اس (MS)

اگر در حال حاضر تشخيص داده شده که دچار مولتيپل اسکلروزيس (ام اس) هستيد، احتمالاً همين بيماري علت بي‌حسي پاهايتان است، مگر اينکه علائم آشکار عارضه‌ي ديگري را از خود نشان دهيد. اين طبيعي است که فرد دچار ام اس بگويد که پاهايم بي‌حس هستند؛ در واقع اين مسئله در بيشتر مواقع براي چنين بيماراني وجود دارد.

اگر بي‌حسي يا گزگز پاهايتان ناشي از ام اس باشد، طي روز‌ها و هفته‌ها اين احساس اغلب به قسمت‌هاي بالاتر پاهايتان نيز خواهد رسيد و اين بخشي از ريلپس (حمله ام اس) است.

ديگر علامت آشکاري که نشان مي‌دهد ام اس عامل بي‌حسي پاهايتان است اين است که در قسمتي که بي‌حسي داريد يا در پاي مخالفتان احساس ضعف نيز مي‌کنيد. افرادي که به ام اس مبتلا هستند ممکن است در يکي از پا‌ها بيشتر احساس ضعف کرده و در پاي ديگر بيشتر بي‌حسي داشته باشند.

پزشک نورولوژيست براي اينکه تشخيص دهد بي‌حسي پاهايتان از ام اس است يا نه، معاينه‌ي فيزيکي انجام مي‌دهد تا واکنش‌تان را نسبت به ارتعاش و تغييرات دما در اين ناحيه بسنجد. پزشک از شما رفلکس‌هايي را مي‌خواهد که احتمالاً بيشتر به ام اس مربوط مي‌شوند تا ديگر علل بالقوه‌ي بي‌حسي پاها.

علائم خاصي مي‌توانند پزشک را به اين نتيجه برسانند که دچار عوارض ديگري غير از ام اس هستيد. اين علائم اغلب به محل احساس ناراحتي مربوط مي‌شوند. ام اس به ندرت موجب تغييرات حسي در تنها يک قسمت از پا مثلاً پاشنه يا انگشت بزرگ مي‌شود. همچنين به ندرت پيش مي‌آيد که ام اس موجب تغييرات حسي فقط در زماني شود که وزن خود را روي پايتان مي‌اندازيد يا کفش‌هاي خاصي را مي‌پوشيد.

ديابت

بيش از نيمي از افرادي که ديابت دارند به نوعي از نوروپاتي يا نقص عملکرد عصب نيز دچار هستند. ديابت يکي از شايع‌ترين علت‌هاي نوروپاتي اعصاب محيطي است که مي‌تواند موجب بي‌حسي، ضعف و درد عموماً در دست‌ها و پا‌ها شود. گاهي نوروپاتي اعصاب محيطي مي‌تواند علامتي از ديابت تشخيص داده نشده باشد و برخلاف چيزي که عده‌اي عقيده دارند، لازم نيست شما دهه‌ها يا حتي سال‌ها ديابت داشته باشيد تا دچار نوروپاتي شويد.

اگر در حال حاضر مبتلا به ام اس هستيد پس تحت نظر پزشک بوده و به طور مرتب تست‌هايي انجام مي‌دهيد که اگر ديابت داشته باشيد شناسايي خواهد شد؛ اما اگر مطمئن نيستيد خوب است اين مسئله را با پزشکتان در ميان بگذاريد.

کمبود مواد مغذي

کمبود بعضي از ويتامين‌ها و ديگر مواد مغذي مي‌تواند نوروپاتي اعصاب محيطي ايجاد کند. شايع‌ترين اين کمبودها، کمبود ويتامين B۱۲ است. اگر کسي که به ام اس مبتلاست دچار کمبود ويتامين B۱۲ باشد، اما جدي گرفته نشود اشتباه بزرگي است، زيرا چيزي است که درمان دارد. اما اگر ناديده گرفته شود مي‌تواند آسيبي بزند که ممکن است قابل برگشت نباشد.

در صورتي که ديابت داشته باشيد، کمبود مواد مغذي نيز مي‌تواند در احتمال نوروپاتي نقش داشته باشد. در مطالعه‌اي در سال ۲۰۱۷ دانشمندان دريافتند در ميان افرادي که ديابت نوع دوم دارند، آن‌هايي که دچار نوروپاتي اعصاب محيطي هستند معمولاً سطح اسيدفوليک و ويتامين B۱۲ بدنشان نسبت به کساني که نوروپاتي اعصاب محيطي ندارند پايين‌تر است.
اما شما نبايد بدون اينکه علت نوروپاتي خود را بدانيد مکمل ويتامين B۱۲ مصرف کنيد، چون ويتامين B۱۲ بيش از اندازه مي‌تواند باعث نوروپاتي حسي (sensory neuropathy) شود.

مشکلات تيروئيد

کم‌کاري تيروئيد مي‌تواند باعث نوروپاتي اعصاب محيطي شود. خيلي از افرادي که ديابت دارند دچار کم کاري تيروئيد نيز هستند. اين دو عارضه ممکن است در ترکيب با هم، احتمال علائم حسي پا‌ها را افزايش دهند.

مصرف الکل

الکل يک علت کاملاً شناخته شده براي نوروپاتي اعصاب محيطي است. ضمناً اعتياد به الکل مي‌تواند موجب عادات بد غذايي شده و فرد را در معرض کمبود مواد مغذي قرار داده و منجر به افزايش احتمال نوروپاتي شود.

مشکلات قلبي و عروقي

داشتن دسته‌اي از مشکلات قلبي و عروقي مي‌تواند منجر به نوروپاتي اعصاب محيطي شود، حتي اگر هر يک از اين مشکلات به تنهايي چنين علامتي ايجاد نکنند. اگر لب مرز ابتلا به ديابت هستيد و کلسترول و فشارخونتان هم بالاست و سيگار هم مي‌کشيد، پس مي‌توانيد دچار نوروپاتي اعصاب محيطي هم بشويد.

مشکلات طناب نخاعي

بعضي از مشکلات مربوط به طناب نخاعي مي‌توانند سبب بي‌حسي پا‌ها شوند که شناخته‌شده‌ترين آن‌ها ام اس است. ام اس مي‌تواند سبب ضايعاتي در طناب نخاعي شود، اما بايد ديگر علت‌هاي بالقوه را نيز مدنظر داشت.

کمبود مس نيز مانند کمبود ويتامين B۱۲ مي‌تواند موجب مشکلاتي در طناب نخاعي شود، همان‌طور که يک تومور، آبسه و ديگر توده‌ها در اين ناحيه مي‌توانند مشکلاتي ايجاد کنند. اگر تست تصويري ستون فقرات بخشي از روتين چکاپ‌هاي شما بابت ام اس‌تان است، شناسايي هر ضايعه‌اي در اين قسمت نبايد کار سختي باشد.

عصب تحت فشار

وقتي عصب پشتي درشت‌ني که حس را به کف پا منتقل مي‌کند تحت فشار قرار مي‌گيرد به آن سندرم تونل تارسال مي‌گويند. علت‌هاي اين سندرم ممکن است تورم ناشي از رگ به رگ شدن قوزک پا، بيماري‌هايي مانند ديابت و آرتريت؛ که سبب التهاب و فشردگي عصب در اين قسمت مي‌شوند؛ صافي کف پا يا افتادگي گودي کف پا، واريس، کيست، تورم تاندون‌ها و يا برآمدگي روي استخوان باشد.

سندرم تونل تارسال مي‌تواند موجب بي‌حسي، گزگز و سوزش و درد شود. اين عارضه با معاينه‌ي فيزيکي تشخيص داده شده و بسته به شدت بيماري، هم با روش جراحي و هم با روش غيرجراحي قابل درمان است.

کفش نامناسب

گاهي بي‌حسي پاهايتان دليل ساده‌اي دارد: کفش‌هايتان! اگر کفشي به پا کنيد که خيلي تنگ باشد مي‌تواند تا حدود زيادي در پاهايتان بي‌حسي ايجاد کند. شما هميشه بايد به کفش‌هايي که مي‌پوشيد دقت کنيد و به دنبال کفش‌هايي باشيد که بتوانند به خوبي از پاهايتان حمايت کنند و سنگين نباشند.

سندرم گيلن باره

سندرم گيلن باره يک اختلال نادر است که در آن سيستم ايمني بدن به عصب‌ها حمله مي‌کند. علائم اوليه‌ي اين عارضه معمولاً شامل ضعف و گزگز در پا‌ها مي‌شود که مي‌تواند پيشرفت کرده و تمام بدن را فلج کند. ضعف تا مرحله‌ي فلج شدگي، از ويژگي‌هاي بارز سندرم گيلن باره است. سندرم گيلن باره اغلب به دنبال يک عفونت باکتريايي يا ويروسي ايجاد مي‌شود. پزشکان از سابقه پزشکي بيمار و انواعي از تست‌هاي نورولوژيکي براي تشخيص اين عارضه استفاده مي‌کنند.

سکته مغزي

بي‌حسي يا ضعف ناگهاني در صورت، دست‌ها يا پاها، خصوصاً در يک سمت بدن مي‌تواند علامت سکته مغزي باشد. اين علامت مي‌تواند با ديگر علائم سکته مغزي همراه باشد، مانند اختلال حواس ناگهاني يا مشکل در تکلم، ايجاد مشکل ناگهاني در ديد يک يا هر دو چشم، ايجاد مشکل ناگهاني در راه رفتن يا يک سردرد ناگهاني. سکته مغزي نياز به اقدام فوري پزشکي دارد، بنابراين بايد هر چه زودتر با ۱۱۵ تماس بگيريد.

عوارض جانبي دارو

تقريباً يک‌سوم افرادي که HIV يا ايدز دارند، به دليل اين ويروس يا دارو‌هايي که مصرف مي‌کنند دچار آسيب‌هايي در اعصاب محيطي مي‌شوند. علائم مي‌توانند شامل بي‌حسي يا از دست دادن حس در انگشتان پا و کف پا، همراه با احساس سوزش، گرفتگي يا گزگز و سوزن سوزن شوند. مهارکننده‌هاي نوکلئوزيدي ترانس کريپتاز معکوس، اغلب موجب نوروپاتي اعصاب محيطي مي‌شوند. هيدروکسي اوره که يک داروي سرطان است نيز مي‌تواند احتمال نوروپاتي اعصاب محيطي را افزايش دهد.

افرادي که تحت درمان سرطان هستند نيز ممکن است تحت تأثير دارو‌هاي شيمي‌درماني دچار نوروپاتي اعصاب محيطي شوند. برخي از دارو‌هاي شيمي درماني بر عصب‌هاي حسي در پا‌ها و دست‌ها اثر گذاشته و سبب بي‌حسي و گزگز در انگشتان دست و پا مي‌شوند.

سرمازدگي

سرمازدگي زماني است که پوست و بافت‌هاي زير آن دچار سرمازدگي شده و يخ بزنند. اين اتفاقي است که معمولاً به دليل قرار گرفتن در معرض هواي بسيار سرد روي مي‌دهد. بعد از اينکه پوستتان بسيار سرد و قرمز شد، شروع به بي‌حس و سخت شدن مي‌کند و رنگ پريده به نظر مي‌رسد. سرمازدگي در انگشتان دست و پا معمول است. اگر متوجه علائم آن شديد هر چه سريع‌تر به جاي گرمي برويد و خودتان را گرم کنيد.

اگر مطمئن نيستيد علت بي‌حسي پاهايتان چيست بهترين کار اين است که به يک پزشک مراجعه کنيد تا اگر عارضه‌اي دليل آن است، تشخيص درست داده شده و مشکلتان حل شود.