جذاب ترین ها

خواص شوید و تخم شوید

مجله پزشکي دکتر سلام

بروزرسانی 1400/04/23 - 17:00

مجله پزشکي دکتر سلام/امروز در دکتر سلام قصد داريم تا شما را با شويد و تخم آن بيشتر آشنا کنيم تخم شويد آثار درماني بسياري دارد از جمله به‌عنوان ضد تشنج، ضد درد، باد شکم، ادرار آور و براي تقويت معده به کار مي‌رود.

فوايد شويد و تخم شويد براي سلامتي؛ از درمان تشنج گرفته تا چربي خون
ارتفاع شويد به عنوان گياهي يک يا 2 ساله برخي اوقات به يک متر هم مي رسد. شويد به عنوان گياه بومي جنوب غربي آسيا و آسياي ميانه شناخته مي شود، اما در حال حاضر در اغلب نقاط دنيا از جمله بخش هايي از جنوب اروپا، ايران، مصر، آمريکا و چين پرورش داده مي شود. آنطور که گفته مي شود اصالت شويد به ايران، مصر و هند برمي گردد و از اين کشورها به ساير کشورها راه پيدا کرده است.

شويد به عنوان يک گياه مفيد در غذاهاي اروپايي ها و آسيايي ها زياد استفاده مي شود. از شويد به عنوان گياه و ادويه براي افزايش عطر و طعم در غذاهاي مختلف استفاده مي شود و اغلب با ماهي قزل آلا، سيب زميني و سس هاي ماست بسيار کاربرد دارد. علاوه بر کاربردهاي آشپزي شويد سرشار از مواد مغذي متعددي است که به طور سنتي براي درمان بيماري هاي مختلف از جمله مشکلات گوارشي، قولنج در نوزادان و بوي بد دهان نيز مورد استفاده قرار مي گيرد. به گزارش هلث لاين، در اين مقاله فوايد غذايي و سلامتي شويد مورد بررسي قرار مي گيرد.

ارزش غذايي شويد
يک فنجان معادل 9 گرمش شويد تازه براي بدن موارد زير را تامين مي کند:

کالري: 4
ويتامين C: 8 درصد از ارزش روزانه
منگنز: 5 درصد ارزش روزانه
ويتامين A: 4 درصد ارزش روزانه
فولات: 3 درصد ارزش روزانه
آهن: 3 درصد ارزش روزانه
شويد تازه حاوي کالري بسيار کمي است، اما منبع شگفت آور خوبي از چندين ويتامين و مواد معدني ضروري از جمله ويتامين C، منگنز و ويتامين A به شمار مي آيد.

ويتامين A به عنوان يک ماده مغذي ضروري براي حفظ بينايي و حمايت از سيستم ايمني سالم گزينه مهمي محسوب مي شود، همچنين در توليد مثل زن و مرد نيز نقش دارد.

به همين ترتيب ويتامين C براي سيستم ايمني بدن گزينه حياتي است و به استخوان سازي، ترميم زخم و متابوليسم کمک مي کند.

به علاوه، تحقيقات نشان مي دهند به عنوان يک آنتي اکسيدان قوي به محافظت از سلول ها در برابر آسيب هاي ناشي از مولکول هاي ناپايدار معروف به راديکال هاي آزاد کمک مي کند.

شويد نيز منبع خوبي از منگنز است. اگرچه در مقادير بسيار کمي مورد نياز است، ام اين ماده معدني ضروري از عملکرد طبيعي مغز، سيستم عصبي و متابوليسم قند و چربي پشتيباني مي کند.

علاوه بر اين، شويد تازه 1يک تا 2 درصد ارزش روزانه را براي کلسيم، مس، منيزيم، پتاسيم، ريبوفلاوين و زينک تامين مي کند.

با اين حال، چون شويد تازه به طور معمول در مقادير کمتر از يک فنجان معادل 9 گرم مصرف مي شود، بنابراين مقدار مواد مغذي دريافتي از پاشيدن آن روي غذاها بطور قابل توجهي کمتر خواهد شد.

تخم شويد نيز مزاياي زياد براي سلامتي دارد. يک قاشق غذاخوري معادل 6/6 گرم تخم شويد 8 درصد ارزش روزانه کلسيم، 6 درصد ارزش روزانه آهن و يک تا 5 درصد ارزش روزانه منيزيم، منگنز، فسفر و پتاسيم براي بدن تامين مي کند.

مزاياي احتمالي شويد براي سلامتي
شويد نام خود را از زبان نورس باستان “dilla” به معني تسکين دهنده گرفته است. از زمان هاي بسيار قديم شويد براي درمان قولنج در نوزادان و بيماري هاي گوارشي، همچنين براي کمک به شيردهي از شويد استفاده مي شده است.

در حالي که اين کاربردهاي سنتي توسط تحقيقات علمي پشتيباني نشده اند، اما گفته مي شود شويد مزاياي بالقوه ديگري براي سلامتي دارد.

بيشتر بخوانيد:قرص پنتوپرازول براي چيست؟ / دوز مناسب و عوارض مصرف بيش از حد آن

شِويد يا شِوِد (نام علمي: Anethum graveolens dhi ) گياهي است يکساله يا دوساله که گاهي بلندي آن به يک متر نيز مي‌رسد. ريشه آن راست و مخروطي شکل و سفيد است. اين گياه بومي جنوب غربي و آسيا و آسياي ميانه‌است و امروزه در بيشتر نقاط گيتي از جمله بخش‌هاي جنوب اروپا، ايران، مصر، آمريکا و چين پرورانده مي‌شود. شهرستان اقليد بزرگترين توليد کننده شويد در ايران است.

ميوه شويد بيضوي شکل، مسطح و به درازاي ۴ ميلي‌متر و پهناي ۳ ميلي‌متر است. رنگ آن قهوه‌اي روشن و در سطح آن برجستگي‌هايي به رنگ زرد و در کناره‌هاي آن لبه بال مانندي به رنگ زرد روشن ديده مي‌شود.

تاريخچه
گويند که اصل شويد از ايران و مصر و هند بوده است و از اين کشورها به کشورها و قارّه‌هاي اروپا و آمريکا رفته و کشت شده است. در اکثر کشورهاي اطراف درياي مديترانه کشت شويد رايج است.

در برخي از نواحي اين کشورها باد باعث پراکنده شدن بذر شويد و خودرو شدن آن شده است به طوري که در برخي از چمن‌زارها و يا کناره‌هاي سنگ‌ها و پياده‌روها و خانه‌هاي ييلاقي شويد مي‌رويد.

در اروپا تخم شويد در پاييز مي‌رسد و پرندگان کوچک آن را سمّي مي‌دانند به قدري که به آن نزديک نمي‌شوند. البتّه احتمال مي‌رود که اين هراس به دليل آن باشد که از بوي تخم شويد خوششان نمي‌آيد زيرا که تخم شويد سمّي نيست.

شويد در تمام تابستان گل دارد ولي گل آن از شيره و گردِ گل کمي برخوردار است.

بر روي برگ‌هاي پاپيروس که در مصر به دست آمده نوشته شده است که مصريان قديم شويد را مثل سبزي خوردن همراه با غذا مصرف مي‌نموده‌اند. در تورات گفته شده است که قوم بني اسرائيل به شويد به عنوان يکي از سبزي‌هاي مفيد توجّه داشته‌اند و مانند زيره از آن بهره مي‌برده‌اند.

يونانيان قديم شويد را سبزي‌اي دارويي با خاصيّت‌هاي اعجاب‌انگيز مي‌دانستند. فيثا غورث و بقراط حکيم معتقد بودند گرفتن چند برگ شويد در دست چپ انسان را از بيماري حمله و صرع محافظت مي‌کند. در روم قديم هم شويد نشانهٔ سر زندگي، شادابي و لذّت بوده است. به همين خاطر گلادياتورها به جستجوي روغن آن بوده‌اند تا شايد بتوانند به وسيله آن قدرتمند شوند!

پيروان مکتب پزشکي «سالرن» عقيده داشتند که شويد بادشکن است و افراد چاق را لاغر مي‌کند. «ماتيول» هم عقيده داشته است که اگر کسي دچار سکسکه شود بايد نخست مقداري تخم شويد را در آتش ريخت و سوزاند، سپس به فردي که دچار سکسکه شده است گفت که از دود به دست آمده نفس بکشد. به اين ترتيب مشکل وي هم رفع خواهد شد.

مردم بعضي از نواحي شمال فرانسه که در مرز بلژيک ساکن هستند عقايد خاصّي نسبت به شويد دارند.

زنان آن منطقه شويد را در برخي از لباس‌هاي زير خود مثل سوتين، شُرت، جوراب ويا در کفش و يا حتّي درکشپشت شلوارهاي خود (زنان فرانسه در زمان‌هاي قديم شلوارهاي نازک به رنگ‌هاي بسيار روشن و همچنين کمي گشاد مي‌پوشيدند، به دليل گشاد بودن شلوارهايشان هميشه مجبور به کش انداختن به پشت شلوارهايشان بودند، حتّي شلوارهاي جينشان هم کش داشته است!

در ضمن شيوهٔ لباس پوشيدنشان هم طوري بوده که به راحتي مشخّص مي‌شده که شلوارشان کش دارد و به همين دليل هميشه مورد تحقير جهانيان بوده‌اند.

اين مردم به استفاده از کش عادت زيادي داشته‌اند و به همين خاطر حتي سوتين‌هايي داشته‌اند که کش داشته و يا به آن کش مي‌انداخته‌اند! مسأله کش انداختن در زنان ايراني هم وجود دارد!) قرار مي‌دهند تا شوهران آن‌ها کارهايي مانند فضولي در وسايل شخصي، لباس‌ها و لباس‌هاي زير، عادت ماهيانه و به طور کلّي کارهاي شرورانه نکنند و در عوض بيشتر به زنان خود توجّه کنند.

خواص شويد و تخم آن
براي کساني که اشتهاي زيادي به غذا ندارند و لاغر هستند تخم شويد بهترين دارو است زيرا اشتها را زياد کرده معده را نيرو مي‌بخشد و انرژي به بدن مي‌دهد.

تخم شويد را مي‌توان براي ناخوشي معده، بي‌خوابي و ضد گاز معده بکار برد. خانم‌هاي شير ده که شير آنها کم است بايد حتماً روزي چند بار دم کرده تخم شويد بخورند و يا در غذاي خود مصرف کنند که به طور معجزه آسائي شير آنها زياد خواهد شد.

پزشکي گياهي ايران خواص فراواني را براي شويد قائل است مثلاً در مورد درد شديد و ورم معده از دم کرده شويد بهره مي‌جستند که اثر آرام بخش فوري دارد.

از شويد براي دل درد در حيوانات نيز سود برده مي‌شود ودام داران قديم بخوبي از اين موضوع آگاه بودند. مثلاً براي گوسفند و بز کافي است که مقدار 600 گرم تخم شويد به آنها داد که نفخ و دل درد را آرام کند.

در مورد بيماراني که مبتلا به استفراغ شديد هستند و هيچ غذايي حتي آب را نمي‌توانند در معده خود نگاهدارند بهترين درمان شويد است. اين نوع بيماران بايد دم کرده شويد را آهسته آهسته بنوشند.

در چين، حتي شويد را براي کمردردهايي که به علت گرفتگي عضلاني باشد به کار مي‌برند.

يک نسخه کهن چيني براي باد فتق نيز از تخم شويد استفاده مي‌کنند

تخم شويد در زنان باردار احتمال سقط جنين را به همراه دارد. برگ و ساقه‌هاي شويد براي پايين آوردن چربي خون مفيد است

شويد سرشار از آنتي اکسيدان است
آنتي اکسيدان ها به طور طبيعي وجود دارند و به محافظت از سلول ها در برابر آسيب هاي ناشي از مولکول هاي ناپايدار معروف به راديکال هاي آزاد کمک مي کنند.

در نتيجه تحقيقات نشان مي دهد مصرف مواد غذايي سرشار از آنتي اکسيدان ضمن کمک به کاهش التهاب مزمن از برخي بيماري ها از جمله بيماري هاي قلبي، آلزايمر، آرتريت روماتوئيد و برخي از انواع سرطان جلوگيري يا حتي آنها را درمان مي کند. مشخص شده است هر دو هم تخم و هم برگ گياه شويد سرشار از چندين ترکيب گياهي با خاصيت آنتي اکسيداني است، از جمله:

فلاونوئيدها. اين ترکيبات گياهي با کاهش خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي، سکته مغزي و برخي از انواع سرطان همراه است، همچنين نقش مهمي در سلامت مغز ايفا مي کنند.

ترپنوئيدها. اين ترکيبات در روغن هاي اساسي يافت مي شوند و در برابر بيماري هاي کبدي، قلبي، کليوي و مغزي از فرد محافظت مي کند.

تانن. ثابت شده است تانن ها مسئول طعم تلخ در بسياري از مواد غذايي گياهي هستند. تانن ها ضمن داشتن خواص آنتي اکسيداني قوي اثرات ضدميکروبي نيز دارند. علاوه بر اين، شويد به عنوان يک منبع خوبي از ويتامين C داراي خواص آنتي اکسيداني قوي نيز است.

شويد براي سلامت قلب مفيد است
بيماري هاي قلبي يکي از علت هاي اصلي مرگ و مير در سراسر جهان محسوب مي شوند. با اين حال، سازمان بهداشت جهاني تخمين مي زند با کاهش عوامل خطرزا مانند رژيم غذايي نامناسب، سيگار کشيدن و کمبود ورزش مي توان تقريبا 75 درصد از موارد بيماري هاي قلبي را پيشگيري کرد.

از عوامل خطر آفرين ديگر براي بيماري هاي قلبي مي توان به افزايش فشارخون، تري گليسيريد و سطح کلسترول LDL (بد) و التهاب مزمن اشاره کرد.

تحقيقات نشان مي دهند فلاونوئيدها مشابه آنچه در شويد موجود است به دليل خاصيت آنتي اکسيداني و ضد التهابي قوي از سلامت قلب محافظت مي کنند.

علاوه بر اين، مطالعات در فاز حيواني نشان مي دهد عصاره شويد اثرات کاهش دهنده کلسترول و تري گليسيريد دارد. با اين حال ، تحقيقات زيادي در فاز انساني نياز است.

با اين حال، در يک مطالعه ديگر روي 150 نفر با سطح کلسترول و تري گليسيريد بالا پس از 6 هفته مصرف روزانه قرص شويد هيچ تغيير قابل توجهي در سطح کلسترول يا تري گليسيريد مشاهده نشد.

توجه به اين نکته حائز اهميت است که در اکثر مطالعات انجام شده روي اثرات شويد بر سلامت قلب از عصاره اين گياه استفاده شده است. در نتيجه هنوز مشخص نيست شويد تازه يا خشک در رژيم غذايي چگونه مي تواند بر سلامت قلب تاثير بگذارد.

به طور کلي، در حالي که آنتي اکسيدان هاي موجود در عصاره شويد براي سلامت کلي قلب مفيد است، اما مطالعات بيشتري در فاز انساني براي ارزيابي اثرات شويد بر ميزان کلسترول و تري گليسيريد لازم است.

شويد به کاهش سطح قند خون کمک مي کند
داشتن سطح قند خون به طور مزمن بالا امري نگران کننده است زيرا خطر ابتلا به بيماري هايي مانند مقاومت به انسولين، سندرم متابوليک و ديابت نوع 2 را افزايش مي دهد، بنابراين گياه شويد اثرات کاهش دهنده قند خون دارد.

در حقيقت چندين مطالعه روي حيوانات مبتلا به ديابت بهبود قابل توجهي در سطح قند خون ناشتا با دوزهاي روزانه عصاره شويد را نشان داده است. گرچه تحقيقات در فاز انساني هنوز محدود است.

شويد خاصيت ضدسرطاني دارد
مونوترپن ها به عنوان گروهي از ترپن ها به طور طبيعي در ترکيبات گياهي وجود دارند که با خواص ضدسرطان، ضدويروس، ضدقارچ و ضدالتهاب مرتبط هستند. آنها به طور معمول در روغن هاي اساسي گياهاني مانند شويد يافت مي شوند که با خواص ضدسرطاني همراه هستند.

به طور خاص دي ليمونن به عنوان نوعي مونوترپن مورد مطالعات قرار گرفته است و نتايج آن نشان مي دهد به پيشگيري و درمان سرطان ريه، پستان و روده بزرگ کمک کند. از آنجا که شويد داراي مقدار زيادي مونوترپن به ويژه دي ليمونن است خواص ضدسرطاني دارد. با اين حال، در حال حاضر هيچ تحقيقي درباره اثر بخشي عصاره يا گياه شويد روي خطر يا درمان سرطان وجود ندارد.

ساير مزاياي بالقوه شويد براي سلامتي
شويد به روش هاي زير براي سلامتي مفيد است:

خواص ضدباکتري روغن هاي اساسي در شويد داراي اثرات ضدباکتري هستند که با باکتري هاي بالقوه مضر مقابله مي کنند.
سلامت استخوان. کلسيم، منيزيم و فسفر موجود در شويد همگي براي سلامت استخوان مهم هستند.
گرفتگي هاي قاعدگي. روغن هاي اساسي موجود در شويد به تسکين درد ناشي از گرفتگي عضلات در دوران قاعدگي کمک مي کند. با اين حال، تحقيقات در حال حاضر محدود و مختلط است.
خواص شويد و تخم شويد براي سلامتي

ميوه گياه شويد که با نام دانه يا تخم شويد شناخته مي شود به عنوان يکي از گياهان دارويي مهم در طب هاي گوناگون مورد استفاده قرار مي گيرد. تخم شويد در درمان بيماري هاي مختلف دستگاه گوارش نظير سوهاضمه، ورم و زخم معده، بواسير، بادفتق، سکسکه و کاهش چربي خون استفاده مي شود.

براي افراد لاغر و کساني که اشتهاي زيادي براي خوردن ندارند تخم شويد به عنوان داروي طبيعي مفيد شناخته مي شود. تخم شويد ضمن افزايش اشتها و نيروبخشي براي معده انرژي مورد نياز بدن را نز تامين مي کند. تخم شويد براي درمان ناراحتي ها و گاز معده و بي خوابي نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.

گياه شويد براي بهبود درد و ورم معده در طب سنتي نيز کاربرد دارد زيرا به سرعت باعث تسکين درد مي شود. از ديگر مزاياي شويد مي توان به درمان تشنج، درد، نفخ شکم، ادرار آوير و تقويت معده اشاره کرد.

براي زنان شيردهي که ميزان شير آنها کم است نوشيدن چند بار در روز دمنوش تخم شويد توصيه مي شود يا اينکه مي توانند در ساير غذاهاي خود آن را استفاده کنند و از مزاياي آن در افزايش شير خود بهره مند شوند.

دامداران قديمي براي درمان دل درد دام هاي خود از از شويد استفاده مي کردند. براي درمان نفخ و دل درد گوسفندان يا بزها کافي است حدود 600 گرم تخم شويد به آنها داده شود.

در مورد بيماران مبتلا به استفراغ شديد که نمي توانند هيچ ماده غذايي حتي آب را در معده خود نگهدارند بهترين درمان طبيعي مصرف شويد است. براي بهره مندي از مزاياي آن بايد دمنوش شويد را بنوشند.

در طب چيني شويد براي کمردردهاي ناشي از گرفتگي عضلاني نيز کاربرد دارد حتي در اين طب براي درمان باد فتق از تخم شويد استفاده مي شود. برگ و ساقه‌ هاي اين گياه براي کاهش چربي خون بسيار مفيد هستند که برخي افراد آن را با ماست ترکيب کرده و در برنامه غذايي خود مي گنجانند.

علاوه بر اين، افرادي مبتلا به چربي خون از تخم شويد هم مي توانند براي درمان استفاده کنند. براي استفاده از اين روش کافي است روزانه 2 فنجان دمنوش تخم شويد را بنوشند يا حتي مصرف يک فنجان عرق شويد بعد از وعده هاي غذايي نيز توصيه مي شود.

بر اساس طب سنتي طبع تخم شويد گرم و خشک است. در ادامه به برخي ديگر از مزاياي آن براي سلامتي اشاره مي شود:

تخم شويد به عنوان يک ماده طبيعي براي هضم غذا، تقويت معده و بادشکني مورد استفاده قرار مي گيرد، همچنين براي سلامت دستگاه گوارش گزينه مفيدي محسوب مي شود.
تخم شويد و حتي خود شويد براي درمان بيماري هاي دستگاه تناسلي نيز استفاده مي شوند.
همان طور که در بالا اشاره شد تخم شويد براي درمان سکسکه نيز مفيد است.
تخم شويد براي درمان خر و پف در خواب نيز توصيه مي شود.
تخم شويد براي تسکين درد کليه ها و مثانه نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.
مصرف شويد يا تخم شويد داراي اثر آرام بخشي در ناراحتي هاي عصبي است.
در طب سنتي براي درمان بواسير و بيماري هاي مربوط به ناحيه مقعد نيز از تخم شويد استفاده مي شود.
دم کرده تخم شويد نفخ شير مادر را گرفته، بنابراين از بروز نفخ و دل درد در نوزادان جلوگيري مي کند.
تخم شويد از ترش کردن معده جلوگيري مي کند.

عوارض جانبي بالقوه مصرف شويد

شويد به طور کلي براي مصرف گزينه بي خطري است. با اين حال، در موارد نادر نشان داده مي شود باعث بروز واکنش هاي آلرژيک، استفراغ، اسهال، خارش دهان، برجستگي هاي قرمز متورم در زبان و تورم گلو مي شود. علاوه بر اين، توصيه مي شود از مصرف قرص ها و عصاره هاي شويد در دوران بارداري و شيردهي خودداري کنيد زيرا تحقيقات محدودي در مورد ايمني آنها در اين دوران انجام شده است.

موارد کاربرد شويد
افزودن شويد به عنوان يک ماده خوش طعم به غذاها کار راحتي است. در اينجا چند روش براي افزودن شويد تازه به وعده هاي غذايي آورده شده است:

از شويد به عنوان تزيين روي سوپ يا سبزيجات تفت داده شده استفاده کنيد.
شويد را روي سالادهاي حاوي خيار با طبع سرد بپاشيد.
از شويد در سالاد سيب زميني يا روي سيب زميني پخته يا تفت داده شده استفاده کنيد.
از ترکيب شويد و ماست استفاده کنيد.
شويد را خرد کرده و به سالادها اضافه کنيد.
از شويد براي افزودن طعم به غذاهاي حاوي ماهي، گوشت بره يا تخم مرغ استفاده کنيد.
شويد را به نان هاي پخته شده اضافه کنيد.
شويد را با سس هاي غذاها، ماريناد يا سس سالاد ترکيب کنيد.
از شويد خشک نيز مي توان براي افزودن طعم به سالاد، ماريناد و سالاد سيب زميني، مرغ يا ماهي تن نيز استفاده کرد. تخم شويد نيز به صورت کامل يا خرد شده مورد استفاده قرار مي گيرد و به نان، سوپ يا غذاهاي حاوي سبزيجات اضافه کرد، همچنين از آنها براي تهيه ترشي نيز استفاده مي شود.

نحوه نگهداري شويد
براي نگهداري شويد تازه نخست برگ ها را با آب شيرين کمي اسپري کنيد ساقه هاي آن را به آرامي در يک حوله کاغذي بپيچيد سپس آنها را در يک کيسه پلاستيکي فشرده قرار دهيد. شويد را تا يک هفته مي توان در کشوي سبزيجات يخچال نگهداري کرد. براي نگهداري طولاني تر آن شويد تازه را شسته سپس ساقه هاي آن داخل کيسه فريزر فشرده داخل فريزر نگهداري کنيد. از شويد منجمد مي توانيد در آشپزي بدون يخ زدايي استفاده کرد. تخم و گياه شويد خشک بايد به مدت 6 ماه تا يک سال در يک ظرف ضدهوا در مکاني تاريک و خنک نگهداري شود.

هشدارهايي پيرامون مصرف تخم شويد
زنان باردار بايد از مصرف تخم شويد خودداري کنند زيرا خطر سقط جنين را به همراه دارد.