حکمت/ دو وجه معنا برای عید قربان

از دیگر سو یکی از عناوین این عید شریف مسلمین «یوم الأضحی» است. وجه تسمیه‌اش به این سبب است که از ریشه «الأَضْحَاة» می‌آید به معنای ارتفاع روز و امتداد نور آفتاب است و یا از ریشه «ضَحوَ» به معنای ذبح کردن است. اشتراک معنایی این دو مفهوم شاید از این لحاظ باشد که حجاج در پیش از ظهور روز عید قربان عمل ذبح را انجام می‌دهند. بنابراین خود مفهوم «الأضحی» ارتباطی با نورانیت این روز دارد و  ریشه‌های آن را در آیاتی از قرآن مانند آیه اول سوره شمس، آنجا که خداوند فرمود «وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا؛ سوگند به خورشید و تابندگى‏‌اش» و یا آیه اول سوره ضُحا در عبارت «وَ الضُّحَى؛ سوگند به روز» یافت.

در هر صورت در احادیث به دو وجه معنایی تأکید شده است؛ به این معنا که مؤمنین در این روز علاوه بر ذبح کردن، باید به مناجات خداوند جهت قرب به او بکوشند. امیرالمومنین علیه‌السلام فرمود شنیدم رسول خدا صلی الله علیه وآله روز عید قربان، خطبه می‌خواند و می‌فرمود:

امروز ، روز «ثجّ» و«عجّ» است . ثجّ، خون قربانی‌هاست که می‌ریزید. پس نیّت هرکس صادق باشد، اولین قطره خونِ قربانی او کفّاره همه گناهان اوست. و«عجّ»، دعاست. پس به درگاه خداوند دعا کنید. قسم به آن که جان محمّد صلی الله علیه وآله در دست اوست، از اینجا هیچ کس بر نمی‌گردد، مگر آمرزیده شود، جز کسی که گناه کبیره انجام داده و بر آن اصرار کند و در دل خود، تصمیم بر ترک آن ندارد.

 امام سجاد علیه‌السلام در دعای خویش این روز را روزی مبارک معرفی کردند که مسلمانان به خاطر نیازهایشان به درگاه خداوند روی می‌آوردند. در این فراز می‌خوانیم «اللّهُمَّ هذا یَومٌ مُبارَکٌ مَیمونٌ وَ المُسلِمونَ فیهِ مُجتَمِعونَ فی أقطارِ أرضِکَ، یَشهَدُ السّائِلُ مِنهُم وَالطّالِبُ وَالرّاغِبُ وَالرّاهِبُ و أنتَ النّاظِرُ فی حَوائِجِهِم» یعنی پروردگارا، این روز، روزى بابرکت و خجسته است و مسلمانان در این روز، از اطراف زمین تو گرد آمده‌اند. خواهنده، جوینده، امیدوار و بیمناک، همه حاضرند و تو، به نیازهایشان مى‌نگرى.»

همچنین امیرالمؤمنین در روز عید قربان خطبه‌ای خواند و در فرازی از آن فرمود «شما را اى بندگان خدا سفارش می‌کنم به تقواى خدا، و یاد کردن بسیار از مرگ و زهد در دنیایی اینچنین که مردم پیش از شما کامى از آن نگرفتند و طرفى از آن نبسته‌‏اند و پس از شما نیز براى کسى باقى نخواهد ماند و سرنوشت شما در این دنیا لاجرم همان سرنوشت گذشتگان است.»