4 گوشه دنیا/ کشف جمجمه 200 ساله‌ای که نام صاحبش بر روی آن نوشته شده است

به کمک کاوش‌ها مشخص شده که ساختمان معروف به کلیسای بالاتلار یک حمام امپراتوری رومی بوده که در قرن دوم ساخته شده است. در نتیجه مطالعات، روشن شد که مجموعه حمام شامل مکان‌هایی از قبیل ورزشگاه، استخر بزرگ آب سرد، حمام گرم، حمام داغ مخصوص غوطه‌ور شدن و اتاقی با گرمای خشک شدید میشده که اواخر قرن چهارم یا اوایل قرن پنجم استفاده از آن‌ها به عنوان کلیسا آغاز شده است.

جمجمه‌ای که در بخش استخوان‌گاه کلیسا پیدا شده هیچ نمونه مشابه دیگری در ترکیه ندارد.

در آزمونی که به ریاست دکتر مصطفی تولگا چیراک، رئیس بخش مردم‌شناسی دانشکده هنر و علوم دانشگاه هیتیت انجام شد، مشخص شد این جمجمه متعلق به یک روحانی ارتدکس است که برای زیارت به بیت‌المقدس رفته است.

این جمجمه به عنوان یکی از جالب‌ترین کاربردها و همچنین یکی از جدیدترین نمونه‌های فرقه جمجمه با قدمت هزاران‌ساله در آناتولی، جایگاه مهمی برای دنیای علم دارد. این جمجمه گواه این است که فرهنگ‌ها در آناتولی حتی پس از هزاران سال ناپدید نشدند و با تغییر شکل در جوامع مختلف همچنان پابرجا هستند. 

دکتر مصطفی تولگا چیراک گفته که نمونه دیگری از جمجمه حکاکی شده در ترکیه وجود ندارد. «این بنای تاریخی بین مردم نه به عنوان حمام، بلکه بیشتر به عنوان یک کلیسا شناخته‌شده است. کل ساختمان در دوران روم، بیزانس، سلجوقی و عثمانی به عنوان منطقه خدماتی کاربرد داشته است. کلیسای بالاتلار اواخر دوره عثمانی از قرن هفدهم تا قرن بیستم به یک قبرستان تبدیل شد. به خصوص در باغ و داخل کلیسا، زیاد تدفین انجام میشد. این کلیسا به قبرستان ارتدکس‌ها تبدیل شد.» 

چیراک با اشاره به اینکه در هیچ کاوشی در آناتولی جمجمه‌ای که نوشته‌ای روی آن حک شده باشد یافت نشد، گفت: «سنت نوشتن روی جمجمه در آناتولی یافت نشد. در هیچ حفاری چنین نمونه‌ای یافت نشد. با این حال، ما می‌دانستیم نمونه‌های مشابه آن در یونان و مصر وجود دارد، اما این یافته برای ما مهم است چون نخستین در آناتولی است. آیین نوشتن روی جمجمه یکی از سنت‌های مهم تدفین ارتدکس است. طبق این سنت، جمجمه متوفی را از جایی که پیدا شده خارج می‌کنند و سپس با یک جسم سخت نام شخص را روی جمجمه می‌نویسند. روی این جمجمه می‌بینید نام متوفی به زیبایی نوشته شده است. پس از مرحله نگارش، جمجمه در قفسه‌ای در قسمت مربوطه کلیسا قرار می‌گرفت تا به نمایش گذاشته شود. نمونه‌هایی از این قبیل جمجمه‌ها در یونان و مصر وجود دارد.» 

چیراک اشاره کرد که آیین‌هایی نوشتن روی جمجمه تا دوره نوسنگی دیده میشد: «به نظر می‌رسد رسم نگهداری و محترم شمردن جمجمه جدا از باقی اسکلت به اشکال مختلف در دوران ماقبل تاریخ ادامه داشته و احتمالاً از اوایل دوره پارینه سنگی آغاز شده است. از نظر فرهنگی، این رسم به عنوان یک آیین میان ارتدکس‌ها جایگاه خودش را پیدا کرده است. مشخص شده که جمجمه متعلق به قرن نوزدهم است. برخی اشیاء باستان‌شناسی و سکه‌های یافت‌شده در کنار جمجمه نشان می‌دهند این فرد در قرن ۱۹ زندگی می‌کرده است.»