عبدالمحمد آیتی، ادیب، نویسنده، پژوهشگر و مترجمی که با کسب علوم حوزوی و تسلط به ادبیات عربی و فارسی یکی از بهترین ترجمه‌های فارسی را به ویژه در ترجمه قرآن و نهج‌البلاغه به نام خود به ثبت رسانده است. امروز ۲۰ شهریور سال‌روز خاموشی ستاره‌ای است که از دیار بروجردِ استان لرستان در اردیبهشت ۱۳۰۵ شروع به تابیدن کرد. پس از درخشیدن در سرزمین ادبیات فارسی و علوم اسلامی، در سال ۱۳۹۲ در سن ۸۷ سالگی بر روی دستان ادیبان و هنردوستان در بهشت زهرای تهران آرام گرفت.
به بهانه بزرگداشت یاد او در این روز، مروری کرده است به زندگی و آثار قابل ستایشی که او از خود به جا گذشت.
ادامه تحصیل برخلاف نظر پدر و شاگردی دکتر عبد الحسین زرین کوب
عبدالمحمد آیتی در شش سالگی به مکتب رفت و به آموختن الفبا و خواندن کتاب‌های ادبی پرداخت.
در آن سال‌ها هنوز مدرسه‌های نوین گسترش نیافته بودند و سوادآموزی را به شیوه سنتی یعنی با شرکت در مکتب‌خانه آغاباجی و بعدها مکتب‌خانه میرزا حسن مخلص شروع کرد و بعدها در مدرسه اعتضاد از نخستین مدارس جدید بروجرد ادامه تحصیل داد.
پدر استاد آیتی دوست می داشت که او در بازار مشغول به کسب و کار شود و دکان داری کند. او ولی با اصرار به پدرش و با وجود همه مخالف های پدرش، تحصیل علم را ادامه دارد و به بازار نرفت.
دورۀ اول متوسطه را به مدت سه سال در دبیرستان بروجرد طی کرد. در دبیرستان از محضر دکتر “عبد الحسین زرین کوب ” بهره‌مند شد و در ادبیات به وی گرایش پیدا کرد.
ورود به حوزه در قم
ایشان به دلیل علاقه‌مندی به علوم حوزوی، هم‌زمان با تحصیل در دبیرستان، تابستان‌ها به مدرسه علمیه آقا رفت و جامع المقدمات و سیوطی را خواند. عبدالمحمد آیتی در مهر ۱۳۲۴ راهی قم شد و یک سال در حوزه علمیه قم کسب علم کرد.
اخذ مدرک لیسانس با رتبه اول در دانشگاه تهران
آیتی در سال ۱۳۲۵ به دانشکده معقول و منقول – الهیات و معارف اسلامی- دانشگاه تهران راه یافت و دورۀ معقول و منقول را پشت سر گذاشت و در سال ۱۳۲۸ با رتبۀ اول لیسانس گرفت. از اساتید او می‌توان به محمود شهابی، موسی عمید، مدرس رضوی، علی اکبر فیاض، غلامحسین صدیقی اشاره کرد.
کسب رتبه اول در دبیری
در مهر همان سال با رتبۀ یک دبیری به سمت دبیر دبیرستان‌های بابل منصوب شد. یک سال بعد به خرم‌آباد انتقال یافت.
پدر سه فرزند در فقدان همسر
از مهر ۱۳۳۲ به مدت ۱۰ سال در دبیرستان‌های ساوه به تدریس پرداخت. علیرغم فوت همسر و سختی فراوان در سرپرستی بچه‌هایش که دو دختر و یک پسر کوچک بودند، در کنار تدریس در دبیرستان به نوشتن هم می‌پرداخت و ارتباط زیادی با نشریات آن دوران داشت.
سردبیری ماهنامه آموزش و پرورش
عبدالمحمد آیتی در سال ۱۳۴۹ سردبیر ماهنامۀ آموزش و پرورش شد و این سمت را تا ۱۰ سال بر عهده داشت. او در این ایام در دبیرستان‌های شبانۀ تهران به تدریس می‌پرداخت.
آغاز بازنشستگی ادامه نویسندگی
آیتی مدرس ادبیات داستانی در سال ۱۳۵۶ در دانشگاه فارابی و مدرس ادبیات داستانی و عربی در دانشگاه دماوند در سال‌های ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۸ بود. ایشان در سال ۱۳۵۹ بازنشسته شد و از آن پس اوقات خود را به نوشتن اختصاص داد و در ۲۰ مهر ۱۳۷۰ به عضویت پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد.
وی پس از تشکیل گروه دانشنامۀ تحقیقات ادبی در سال ١٣٧١ تا سال ١٣٧٩ ریاست این گروه و پس از آن ریاست شورای علمی دانشنامۀ تحقیقات ادبی فرهنگستان را نیز بر عهده داشت. ایشان در سال ۱۳۸۱ به عنوان چهره ماندگار معرفی شدند.
تحقیق و پژوهش به همراه آموزش
آیتی در کنار آموزش همواره به تحقیق و پژوهش مشغول بوده است. ایشان چنان که خود می‌گوید از سال ۱۳۲۹ که نوشتن را شروع کرد هیچ‌گاه قلم را بر زمین نگذاشت. حاصل کوشش علمی او حدود بیست عنوان کتاب در بیش از چهل مجلد است.
ترجمه‌های متون عربی به فارسی
با آن‌که او به تصنیف آثار مستقل بیش از کار مستقل علاقه داشت به ملاحظۀ ضرورت آشنایی مردم کشورش با فرهنگ زمانه، راه ترجمه را برگزید تا در انتقال معارف و فرهنگ اقوام دیگر سهمی داشته باشد. به جز چند مجموعه داستان و رمان که آیتی از انگلیسی به زبان فارسی برگردانده است، دیگر ترجمه‌های او از متون عربی قدیم و جدید است.
