گوناگون/ بهترین دوست از نگاه علی(ع)

 رابطه دوستی آن چنان در اسلام جایگاه والایی دارد که اگر بخواهیم سفارش حضرت به شیعیان را خلاصه کنیم باید بگوییم : برای نگه داشتن و حفظ رابطه دوستی تا پای جان بایست و از تمام وجود خود مایه بگذار.

بایسته های دوستی

۱. «با انصاف بودن، دوستان‏ را فراوان کند».
۲. «در دوستی‏ با دوست مدارا کن، شاید روزی دشمن تو گردد و در دشمنی با دشمن نیز مدارا کن، زیرا شاید روزی دوست تو گردد». 
۳. «اگر خواستی از برادرت جدا شوی، جایی برای دوستی‏ باقی گذار، تا اگر روزی خواست به سوی تو بازگردد بتواند». 
۴. «دوست آن است که در نهان آیین دوستی‏ را رعایت کند». 

اسلام دین اعتدال و میانه‌روی است و هیچ‌گونه افراط و تفریطی را نمی‌پذیرد. اسلام یک قانون جامع و مانع را به همه مسلمانان ارائه می‌دهد که در صورت رعایت آن از سوی مسلمانان تمام مشکلات اجتماعی حل خواهد شد این است که «آنچه را برای خود نمی‌پسندی برای دیگران هم نپسند و آنچه را برای خود می پسندی برای دیگران هم بپسند».
دوستی هم مانند همه روابط اجتماعی دیگر مشمول این قانون می‌شود. در صورتی که دوستان به این حدیث عمل کنند قطعا دوستی آنها پایدار و ماندگار خواهد بود.

۵. «سه چیز است که دوستی آورد : خوش خلقی ، خوش رفاقتی و فروتنی».
۶. «درستی دوستی از گرامی داشتن عهد و پیمان است». 

اگر بخواهیم با نگاه آسیب شناختی به روابط اجتماعی در جامعه و بالتبع رابطه دوستی نگاه کنیم، فقدان و کمبود خوش قولی و وفاداری بر سر عهد و پیمان به صورت مشهودی در جامعه ما  به چشم می‌خورد و قطعا اگر بخواهیم رابطه خوبی را بنیان نهیم باید به قول و قرارهای یکدیگر احترام بگذاریم.

۷. «چون برادرت از تو جدا گردد، تو پیوند دوستی‏ را برقرار کن، اگر روی برگرداند تو مهربانی کن و چون بخل ورزد تو بخشنده باش، هنگامی که دوری می‏گزیند تو نزدیک شو، و چون سخت می‏گیرد تو آسان گیر، و به هنگام گناهش عذر او بپذیر، چنان که گویا بنده او می‏باشی و او صاحب نعمت تو می‏باشد». 

در واقع حضرت می فرمایند هر خطایی از جانب دوست شما صورت گرفت از آن چشم پوشی کنید؛ زیرا امری گران‌بهاتر (رابطه دوستی ) در اختیار شماست.

حضرت آن قدر پیش می‌روند که می‌فرمایند: «خود را بنده و دوستت را مولا فرض کن». حضرت با بیان این مطلب حجت را بر ما تمام کرده و راه هرگونه شک و شبهه‌ای را بر ما بسته‌اند.

البته در صورتی باید این چنین برای حفظ رابطه دوستی تلاش کنیم که دوستمان را مطابق با معیارهای اسلامی انتخاب کرده باشیم (که در انتهای کلام به تفصیل پرداخته خواهد شد) وگرنه دوستی که ویژگی‌هایش مطابق با سفارش ائمه نباشد قطعا ارزش و جایگاه دوست مورد نظر ائمه را نخواهد داشت.

---

بازار

---

آفات دوستی‏
۱. «وقتی مؤمن برادرش را به خشم آورد، به یقین از او جدا شده است».
۲. «هر کس تن به سستی دهد، حقوق را پایمال کند و هر کس سخن‌چین را پیروی کند دوستی‏ را به نابودی کشاند». 
۳. «حسادت بر دوست، از آفات دوستی‏ است».
۴. «هرگز حق برادرت را به اعتماد دوستی‏ که با او داری ضایع نکن؛ زیرا آن کس که حقّش را ضایع می‏کنی با تو برادر نخواهد بود». 
۵. «به کسی که به تو علاقه‏ای ندارد دل مبند، مبادا برادرت برای قطع پیوند دوستی‏، دلیلی محکم‏تر از برقراری پیوند با تو داشته باشد و یا در بدی کردن، بهانه‏ای قوی‏تر از نیکی کردن تو بیاورد». 
۶. «کسی که از دوست خود تفقد و احوال پرسی نکند، دوستی خود را تباه کند». 
۷. «وقتی کسی را دوست داشتی زیاده‌روی نکن».

 به طور کلی رابطه دوستی هم‌چون تمام روابط اجتماعی دیگر بر پایه دو  امر قرار دارد:
- گرایش به اخلاقیات نیکو: خوش اخلاقی، راست‌گویی، وفاداری و خوش‌قولی، ...
-  دوری از  بد خلقی‌های اجتماعی : حسادت، سخن‌چینی، افراط و تفریط، خشم و غضب و ...
 قطعا رعایت این دو امر به حفظ رابطه دوستی کمک بسیاری خواهد کرد.

معیار انتخاب دوست

۱. «دوست بدار در راه خدا آن کس را که در اصلاح دین با تو می‌ستیزد و برای تو یقین کسب می‌کند». 
۲. «بپرهیز از این که دشمنان خدا را دوست بداری یا دوستی خود را برای کسانی جز اولیای خدا خالص بگردانیکه به راستی هر کس مردمی را دوست بدارد با آنها محشور می‌گردد». 

۳. «سزاوارترین کسی که باید دوستش بداری کسی است که سودش به تو رسد و زیانش به دیگران».
۴ .«دوستی فرزندان دنیا بریده شود با بریده شدن اسباب آن بریده شود و دوستی فرزندان آخرت دوام دارد چون سبب آن دوام دارد». 

اسلام آخرت را بر دنیا، اولیای خدا را بر دشمنان خدا ، سود را بر زیان  ترجیح می‌دهد. در واقع اسلام یک فرمول کلی به مسلمانان ارائه می‌دهد و می‌گوید: برای انجام هر کاری ابتدا به این امر بیاندیشید که آن امر در اصلاح آخرت و دین چه کمکی به شما خواهد کرد، اگر به اصلاح دین و آخرت شما کمک می‌کند قطعا برای شما سودمند خواهد بود و اگر این رابطه به واسطه رفع نیازهای دنیایی شکل گرفته باشد، مسلما بعد از حل مشکل رابطه دوستی هم قطع خواهد شد.

بهترین دوست

«آگاه باشید! همانا این قرآن پنددهنده‏ای است که نمی‏فریبد و هدایت کننده‏ای است که گمراه نمی‏سازد و سخنگویی است که هرگز دروغ نمی‌گوید.

کسی با قرآن همنشین نشد مگر آن‌که بر او افزود یا از او کاست، در هدایت او افزود و از کوردلی و گمراهی‏اش کاست.

آگاه باشید کسی با داشتن قرآن، نیازی ندارد و بدون قرآن بی‌نیاز نخواهد بود، پس درمان خود را از قرآن بخواهید و در سختی‏ها از قرآن یاری بطلبید، که در قرآن درمان بزرگ‏ترین بیماری‏ها یعنی کفر و نفاق و سرکشی و گمراهی است.

پس به وسیله قرآن خواسته‏های خود را از خدا بخواهید و با دوستی‏ قرآن به خدا روی آورید و به وسیله قرآن از خلق خدا چیزی نخواهید؛ زیرا وسیله‏ای برای تقرّب بندگان به خدا، بهتر از قرآن وجود ندارد».

حضرت در نهایت بهترین دوست را به ما معرفی می‌کنند؛ دوستی که سود دنیا و آخرت را برای ما به ارمغان می‌آورد و عین راستی و حقیقت است و هیچ‌گاه ما را تنها نمی‌گذارد.

قرآن برترین و والاترین دوست برای هر انسانی است؛ زیرا هر کس متناسب با جایگاه و ظرفیت خود از این رابطه بهره می‌برد و هیچ‌گونه ضرر و زیانی در این رابطه وجود ندارد.