ایرانسرا/ با شهر گلمکان آشنا شوید

سيري در ايران/ گلمکان، شهري است از توابع بخش گلبهار شهرستان چناران در استان خراسان رضوي ايران. شهر گلمکان منطقه‌اي کوهستاني و سردسير واقع در دامنه شمالي رشته کوه بينالود که شامل چندين روستا و به مرکزيت شهر گلمکان مي باشد. اين منطقه وسيع از جنوب به شهرستان نيشابور و رشته کوه بينالود، از شمال به دشت مشهد و محور مشهد -چناران واز غرب به کوه تخته رستم و تخت اخلمد و از شرق به مناطق زشک و شانديز محدود مي باشد. در اين منطقه چند شاخه رودخانه دائمي که از رشته کوه بينالود سرچشمه مي گيرند وجود دارد که از مهمترين آنان مي توان به رودخانه گلمکان با طول تقريبي 30 کيلومتر اشاره کرد که در سر چشمه آن و در ميان بلندترين ارتفاعات خراسان درياچه طبيعي چشمه سبز با وسعت تقريبي 15 هکتار وجود دارد که آب سبک و گواراي آن به منظور آبياري باغات و مزارع شهر گلمکان استفاده مي شود. بواسطه شرايط اقليمي مناسب محصولات سردسيري مرغوبي از جمله: گيلاس، آلبالو، سيب و گردو در اين منطقه به وفور توليد مي شود. همچنين بدليل وجود باغات، رودخانه هاي دائمي و ارتفاعات، اين منطقه از مناسب ترين ييلاقات اطراف مشهد بشمار مي آيد. زبان مردم منطقه فارسي است که آنرا با لهجه اي شيرين تلفظ مي کنند. خانه هاي گلمکان در کنار رودخانه گلمکان در جهت غرب به شرق گسترش پيدا کرده است و مساکن آن از نوع مجتمع مي باشند و کوچه ها از نظم خاصي پيروي نکرده اند و از غرب به شرق محلات به يکديگر متصل مي شوند. ساخت خانه ها از نظم خاصي پيروي نکرده است و در قسمت اعظم گلمکان خانه ها به شکل پلکاني و فشرده در کنار هم قرار گرفته اند. اين بي نظمي حتي باعث ايجاد پيچ و خم هايي زيادي در مسير اصلي گلمکان شده است. شايد کمبود زمين جهت ساختمان سازي، صحيح بودن قبله خانه و جلوگيري از شارع بودن از عوامل اين بي نظمي ها باشد. مصالح ساختمان ها در قديم از چوب و خشت خام بوده ولي ساختمانهاي جديد از سبک و معماري مدرن شهرها پيروي کرده است. بافت خانه هاي قديم به علت اين که روستائيان معمولاً داراي گاو وگوسفند پرواري و يا شيرده بوده اند داراي کاهدان و طويله بوده است که اکثراً در طبقه پايين قرار گرفته است و طبقه بالا جهت اقامت اهالي است که هر خانه اختصاص به کسان يا چيزهايي دارد .مثلاً خانه نو براي مهمان ها و خانه ته و خم پُشون معمولاً جهت انبار استفاده مي شود .توالت ها معمولاً در حياط منزل است و فاقد حمام بوده است. اکثر خانه ها فاضلاب خود را به غير از توالت از طريق لوله به داخل نهرها و کوچه ها هدايت مي کرده اند. علت قرار گرفتن خانه ها در قديم در مناطق بلند علاوه بر بلااستفاده بودن اين زمين ها براي کشاورزي، شايد به منظور به دور بودن از خطر طغيان رودخانه هم باشد. خود گلمکان در قسمت مسکوني به سه قسمت مهم تقسيم مي شود. از ورودي گلمکان از جاده اصلي محله پايين، قلعه وسط و حاجي آباد است. گلمکان داراي 3 محل اصلي است که در اصل ميدان هاي عمومي ده محسوب مي شوند. کوچه ها و پس کوچه هاي ده به اين ميدان ها ختم مي شوند. اين محلات عبارتند از محله پايين، قلعه وسط، حاجي آباد. در هر ميدان درخت چناري کاشته شده است که در محله پايين چنارهاي جوانتري به چشم مي خورد ولي در قلعه وسط و حاجي آباد درختان چنار قديمي و غول پيکري ديده مي شود. هر محل نيز متشکل از محله هاي ديگري مي باشد: 1- محله پايين: سر پل – کوچه حمام – کوچه آقاديها – کوچه خاکستري – خانقاه – باغ خِرَبَه – مِچِّد بالا – مِچِّد حيطه قَضي. علاوه بر محلات داخلي روستا و مزارع و باغات هم براي خود نام هايي دارند … چِل بَزَه – يِکِلنگه – بَزمِ شِريف- بَزرِخنَوي – بَزکِلَوور- اُستُرک – اورُون و … 2- قلعه وسط : در قلعه – پي چنار – مِچِّد حسن تقي – تغ قلعه – تپه دووَني – زِر قلعه – شهر نو – زمين وييي – عمرت – قله بالا- تَشِر حجي – آسيا لک لکي و… مزارع و باغات: بزه عبدالله – گِزِندَر – بزعرب – باغ بلند- جنت آباد- هشت آباد – چهارتخته – خرس آباد- حسن آباد – بزچشمه و… 3- حاجي آباد: پي چنار (در مِچِّد حج آباد ته) – زر حولي علدي – کوچه آسيا- کوچه خرکري – جو ته – حوض بالا و… مزارع و باغات : حيطه پي سر – ته هشتي – کتل چاهها – سرآسيا- بزه نعلي – چَرباغ – باغي برجو – پي برج – بغل تقي آباد و… از نظر طبقاتي فقير و غني در کنار همند و به اصطلاح بالا شهر و پايين شهر وجود ندارد . اخيراً راه ارتباطي ديگري از نوع شوسه نيز تحت عنوان بلوار شهداي گلمکان از ميان زمين هاي شرکت تعاوني زراعي گلمکان کشيده شده است که فاصله اين روستا را با چناران نزديک ساخته است .