پرسه در میدان خراسان ؛ محله لوطی‌ها!

جام جم/ کفش‌هايي که پشتش را مي‌خواباندند تا موقع راه رفتن حسابي صدا کند و راه رفتني که سينه را به طرف جلو ستبر کند. صداي کلفت و زور زياد و چاقوي ضامن‌دار و دستمال يزدي و کت که هميشه نيم بند تن مي‌کردند و براي ابهت بيشتر روي دوششان مي‌انداختند؛ اينها نشانه‌هاي ظاهري افرادي بود که نه در گذشته خيلي دور بلکه تا چند دهه گذشته هم اينجا عرصه جولان‌شان بود و با اسامي چون داش‌مشتي، جاهل و لوطي شناخته مي‌شدند. يکي از اين افراد که نزد تهراني ها حسابي شناخته شده است، طيب حاج رضايي است که حالا نامش بر خياباني در ميدان خراسان به يادگار مانده است؛ خياباني که حالا براي خودش داستان هايي از زمان طيب دارد؛ گرچه مدت کوتاهي طيب در اين محله اقامت داشت، اما همين مدت کوتاه هم براي داستان سرايي هم محله اي هايش کفايت مي کند. اگر بپذيريم که فرهنگ هر محله متاثر از اهالي آن است، بايد بپذيريم که خيابان طيب هم بعد از تغيير مرام و منش طيب تغيير کرده است. خيابان بي سيم نجف آبادي که بعد از شهادت طيب به ياد او به نام طيب نامگذاري شد، پس از گذشت سال ها هنوز هم نشانه هايي دارد که آن را به گذشته خود پيوند دهد؛ از جمله زورخانه ذوالفقاري که يادگاري از همان دوران است. رستوران خان بابا هم گرچه کوچک است و ناپيدا در بين مغازه ها و غذاخوري هاي طيب، اما حال و هواي داخلش با عکس هايي که زينت بخش ديوارهاي سنگي و قديمي است، از پهلوانان محل گرفته تا تختي و خيلي هاي ديگر ـ که بعضي از آنها فقط براي خودش و هم محله اي هايش آشناست ـ نشاني براي شناسايي گذشته هاي نه چندان دور محله شده است. کبابي اي که قديمي هاي خراسون ـ اصطلاحي که بچه محل ها به کار مي برند ـ به طعم کباب هايش و خاطرات صاحب مسن اش که در زمان خودش گويا بزن بهادري بوده، خو گرفته اند. ميدان خراسان در گذشته هاي دور يکي از دروازه هاي تهران و از محله هاي قديمي پايتخت بوده است. اين ميدان از سمت شمال به خيابان 17 شهريور و در نهايت به ميدان امام حسين (ع) مي رسد؛ خياباني که پل آهنگ از روي آن عبور کرده است و شرق را به غرب پيوند داده است. غالب مغازه هاي دو طرف اين خيابان را نمايشگاه موتور، خودرو و تعميرگاه هاي آنها شکل داده است، اما يکي از مکان هايي که در اين خيابان براي اهالي خراسان خاطره ساز است، کارخانه برق خيابان 17 شهريور نزديک ميدان شهداست. در گذشته دور با تيرهاي بزرگش، برق را به کارخانه سيمان و خانه ها در مسير خود مي رساند. آن قدر وجود تيرهاي بزرگ چراغ برق در اين مسير مهم بود که نام محله تيردوقلو را ساخت؛ محله قديمي که حدفاصل خيابان شوش و 17 شهريور جنوبي (شهباز) قرار دارد. اين خيابان از جمله خيابان هاي خراسان است که در نيمه شعبان و اعياد مذهبي به دليل چراغاني ها و طاق نصرت هايش همه را براي تماشا به سمت خود مي کشاند. در امتداد تيردوقلو يعني انتهاي خيابان شهباز، کارخانه يخ قرار دارد. يکي از همان قديمي ها که گذر زمان کمرش را خم کرده بود، تعريف مي کرد که اينجا در زمان خودش بروبيايي داشت. جوانان زيادي در اين کارخانه مشغول به کار شدند. اطراف اينجا هياهويي بود، آن وقت که آب لوله کشي نبود، زنان در کنار جوي هاي پشت کارخانه لباس مي شستند و بچه ها آب تني مي کردند و يک آبميوه فروش هم بود که آب آلبالو و زرشکش خيلي معروف بود؛ خلاصه خاطراتي که شايد جوان تر ها چيزي از آنها به ياد نداشته باشند. يکي از خيابان هاي مهم ميدان خراسان، لرزاده است که به دليل اهالي متمولش که بيشتر از بازاري هاي قديمي هستند، بافتش با خيابان هاي ديگر محله متفاوت است؛ البته دليل ديگري که باعث شهرت اين خيابان شده است، مسجد قديمي لرزاده است که به خواست شيخ علي اکبر برهان ساخته شده است، اما با نام معمارش حسين لرزاده شناخته مي شود که از معماران بنام است. اين مسجد در اذهان مردم خراسان خيلي از اتفاقات انقلاب را تداعي مي کند که مهم ترين آنها مربوط به تحصن مردم در اين مسجد بعد از اتفاق 15 خرداد در قم بود. از مشخصه بارز ديگر اين مسجد، مهم ترين حوزه راي گيري جنوب تهران است که خيلي از رجال سياسي براي راي دادن به آنجا رفته اند. يک درمانگاه خيريه هم کنار مسجد به نام شهداي لرزاده قرار دارد. وجود مساجد بزرگ و قديمي با واعظان و مداحان سرشناس که گاهي شهرتشان را از محلات و مساجد ميدان خراسان کسب کردند و دفاتر مراجع تقليد و هيات هاي عزاداري معروف و شناخته شده و مراسم باشکوهي که هر ساله در ايام نيمه شعبان در اين محله برگزار مي شود، باعث شده اين منطقه بافت مذهبي خاصي بيابد. اما يکي از جاهاي قديمي نزديک ميدان خراسان پارک کوثر است که در تقاطع خيابان خراسان و ري قرار دارد، اما اين پارک نيست که قدمت دارد؛ بلکه اولين ايستگاه راه آهن ايران است که با قطار دودي خود مسافران تهران را به ري به زيارت عبدالعظيم مي برده و باعث قدمت اين مکان شده است. داخل ايستگاه آن هم به فرهنگسرا تبديل شده است و قطار دودي هم که خيلي وقت است دود ندارد و مسافري را جابه جا نمي کند، سال ها خاموش و ساکت در گوشه اي از اين پارک به خاطره اي بسيار دور براي اهالي تهران تبديل شده است. يادتان باشد اگر خواستيد به ميدان خراسان برويد، متروي شهدا بهترين گزينه است، اما اتوبوس هايي که از ميدان انقلاب به سمت ميدان خراسان مي روند هم مي توانند به شما کمک کنند. مسير ديگري که شما را به آنجا مي رساند؛ خط بي آرتي خاوران ـ آزادي است که به وسيله آن مي توانيد براحتي از غرب خود را به جنوب تهران و ميدان خراسان برسانيد.