ابنیه/ راز ارتعاش مناره‌های "منار جنبان اصفهان" چیست؟

آريا/ منارجنبان يکي از بناهاي تاريخي شهر اصفهان است که در هفت کيلومتري باختر اصفهان واقع شدهاست. اين بنا مرکب از صحن، ايوان و دو مناره مي ‌باشد. اين بنا به صورت يک بقعه و دو مناره است که بر روي قبر «عمو عبدالله» از زاهدان معروف قرن هشتم هجري بنا شده است و سنگ قبر آن تاريخ سال 716 هجري قمري، مقارن اواخر سلطنت «اولجايتو» ايلخان مغول را نشان مي ‌دهد. اين بنا از نظر معماري داراي ارزش هاي خاص مي ‌باشد. نکته جالب در اين بناي تاريخي آن است که با حرکت دادن يکي از مناره ها نه تنها مناره ديگر به حرکت در‌ مي آيد بلکه تمامي اين ساختمان مرتعش مي ‌شود. ايوان منار جنبان يکي از نمونه‌هاي ابنيه سبک مغولي ايران است که از آن دوره، کاشي کاري ‌هايي نيز به يادگار دارد. ارتفاع ايوان اين بنا از سطح زمين 10 متر و ارتفاع هريک از دو مناره 5/17 متر است. دليل حرکت اين بنا تا مدت‌ها براي دانشمندان سوال بوده ‌است.بسياري هنوز هم مي گويند هيچ دليل منطقي اي براي اين حرکت وجود ندارد اما چيزي که مهم است،اين است که منارجنبان در دنيا تنها بنايي نيست که اين طوري حرکت مي کند.در عراق و عربستان هم چنين بناهايي يافت مي شود.به هر حال منطقي ترين علتي که براي تکان خوردن مناره ها مي تواند وجود داشته باشد،پديده فيزيکي تشديد يا دوپلر است. چون مناره‌ها سبک و کاملاً مشابه هستند،تکان خوردن يکي روي ديگري اثر مي گذارد. جهانگرداني که به نقاط مختلف دنيا سفر کرده اند در مشاهدات خود مناره هائي را معرفي کرده اند که در نقاط ديگر جهان همين خصوصيت را داشته اند. اما قدر مسلم اينکه منارجنبان اصفهان وجه تمايزي با ساير مناره هاي متحرک دارد و آن اين است که گذشته از حرکت مناره ها ساير قسمت هاي بنا نيز حرکت مي کند.ارتفاع ايوان مقبره عمو عبدالله از سطح زمين بقعه 10 متر و ارتفاع هريک از دو مناره 7/5 متر است. حميد شاهين پور،سرپرست کميته پژوهشي انجمن فناوري هاي بومي ايران که به اختلالات اخير در نوسانات دو منار اصفهان پي برد تصميم گرفت علت ارتعاشات بنا را با فرمول هاي ديناميکي پيدا کند. پژوهش شاهين پور با تمام فرمول هاي پيچيده و آزمايشگاهي اش تنها در پي رسيدن به اين نتيجه است.«هنگامي که دو نخ مشابه را به طول مساوي و انتهاي نخ ها به يک نخ افقي ببنديد دو آونگ کاملا مشابه حاصل مي شود.اگر يکي از وزنه هاي به نوسان در آيد يکي ديگر از وزنه ها هم شروع به نوسان مي کند. اگر يکي از نخها بلندتر شود در صورت نوسان يکي،وزنه ديگر دچار نوسان نمي شود.حال اگر وزن يکي با ديگري متفاوت باشد باز هم نوسان يکي منجر به اختلال در نوسان ديگري مي شود.بنابر اين مي توان ارتعاش يک مناره به مناره هاي بعدي هم منتقل شود.» پيش از شاهين پور افرادي ديگري هم درباره منار جنبان کار کرده اند اما تا کنون کسي،کار آزمايشگاهي روي اين بنا انجام نداده اند. در کشورهاي عراق و عربستان هم منار جنبان هاي زيادي وجود دارد.شاهين پور تمام منارجنبان هاي ساخته شده در دنيا را متعلق به فرهنگ ايراني اسلامي مي داند. جالب است بدانيد منار جنبان هاي دنيا در يک دوره زماني سي ساله دوره تيموريان ساخته شده اند.