ایران سرا/ کاخ اردشیر بابکان یا آتشکده‌ی فیروزآباد

کجارو/ کاخ اردشير بابکان، با قدمتي بالغ بر ۱۸۰۰ سال، در شهرستان فيروزآباد استان فارس واقع شده است. با کجارو همراه باشيد تا اطلاعاتي جامع و مفيد در مورد معماري و تاريخچه‌ي اين بناي تاريخي در اختيار شما دوستان قرار دهيم. شهرستان فيروزآباد فارس (نام شهر اردشير خوره بنيانگذار سلسله‌ي ساسانيان)، يکي از مناطق قديمي و کهن ايران به شمار مي‌آيد که آثار تاريخي و عمارات ارزشمندي همچون قلعه‌دختر، شهر گور و چند سنگ‌نگاره‌ي ساساني را در دل خود جاي داده است. کاخ اردشير بابکان که به آتشکده‌ي فيروزآباد نيز مشهور است، از جمله اين‌ آثار تاريخي است که در اين منطقه از کشور احداث شد. اين اثر در ۱۵ دي‌ ماه سال ۱۳۱۰ با شماره‌ي ۸۹ به ثبت ملي رسيد. همانگونه که مي‌دانيد، استان فارس از مناطقي است که در جاي‌جاي خود، عمارات و بناهايي تاريخي و کهن به يادگار دارد که نشان از قدمت و اهميت اين منطقه از کشور، در سال‌هاي دور است. شهرستان شيراز با حضور اثر تاريخي شگفت‌انگيز مجموعه‌ي تخت جمشيد، همچون نگيني است که زيبايي اين استان را دو چندان مي‌کند. شهري که امروزه فيروزآباد ناميده مي شود، پيش از آن شهر گور نام داشت. براساس منابع تاريخي معتبر، شهر گور يا جور را اردشير بابکان (بنيانگذار سلسله ساساني) بنا کرد و آنرا تختگاه خود قرار داد. پس از مرگ اردشير به سال ۲۴۱ ميلادي، الگوي ساختماني اين شهر که دايره اي شکل بوده مورد تقليد فراوان واقع شد و تا سده‌هاي ميانه، نزديک به چهارصد شهر بدين صورت ساخته شد. ابن بلخي که يک هزار سال قبل فارسنامه را تاليف کرده است، مي‌نويسد: "فيروز آباد که قديم آنرا گور مي‌ناميدند، به روزگار کيانيان، شهر بزرگي بوده و حصاري عظيم داشت. اسکندر ذوالقرنين چون به پارس حمله کرد چندان که کوشيد نتوانست به حصار شهر گور رخنه کند، لذا جهت رودي را که از سر کوه مي آمد، به طرف شهر برگرداند و در شهر جاري ساخت تا آنکه تمام شهر گور در آب غرق شد". فيروزآباد نسبت به زمين‌هاي اطرافش در گودي واقع شده، لذا با آب رودخانه‌اي که اسکندر در شهر جاري ساخت؛ اين شهر به يک درياچه تبديل شد. اين درياچه قرن‌ها باقي بود تا اين که اردشير با تمهيداتي آب درياچه را تخليه کرد و شهر جديدي به جاي شهر گور بنا نهاد. حکيم ابوالقاسم فردوسي در مورد خشک کردن چشمه (درياچه) مزبور و بنا و آباداني اين شهر توسط اردشير در شاهنامه توضيح داده که در ابياتي از آن مي‌فرمايد: يکي شارستان کرد پر کاخ و باغ بدو اندرون چشــــمه و دشت و راغ برآورد از چشــــــــمه آتشکده بدو تازه شــــــد مهر و جشن سده همي راند از کـوه تا "شهر گور" شد آن شارستان پر سراي و ستور (شاهنامه) از آن پس اين شهر اردشير خوره ناميده شد. اين شهر مجددا در زمان حمله اعراب به ايران ويران شد. زماني که عضدالدوله ديلمي (گيلاني) بر اعراب حاکم بر اين شهر تسلط پيدا کرد، به آباداني ويرانه‌ها همت گماشت و از آن به بعد اين شهر فيروزآباد ناميده شد. شهرستان فيروزآباد نيز با قرارگرفتن آثار تاريخي ارزشمند و باشکوهي که برخاسته از فرهنگ، هنر و هويت ايران کهن است، همانند مرواريدي ارزشمند، جلال و درخششي مثال‌زدني را براي استان فارس به ارمغان آورده‌ است. کاخ اردشير بابکان عمارت جالب، زيبا و تحسين‌برانگيز دوران حکومت ساسانيان است که مي‌توان از آن به عنوان يکي ديگر از آثار مهم ايران پيش از اسلام، ياد کرد. همانگونه که پيش‌تر بيان شد، کاخ اردشير بابکان، در استان فارس، ۳ کيلومتري شهرستان فيروزآباد قرار گرفته است. به نظر مي‌رسد عبور نهر آبي از بخش شرقي کاخ، از دلايل آباداني منطقه‌اي (شهر گور که نام قديم فيروزآباد بوده و به اردشير خوره نيز معروف است) که کاخ ساساني در آن احداث شده است، به شمار مي‌رود. از بناهاي نزديک اين کاخ مي‌توان به امامزاده جعفر (اين مکان مقدس در شهر قديم و متعلق به دوران ايلخانيان است)، چندين سنگ قبر (به نظر مي‌رسد تاريخ حک شده بر يکي از اين سنگ‌ها متعلق به سال ۷۴۱ هجري قمري است)، قلعه‌ي حسن‌آباد، چندين روستاي تاريخي، ساختمان آشپزخانه (اين عمارت در پشت کاخ قرار گرفته است)، نقارخانه (در نزديکي کاخ واقع شده است) و آتشکده، اشاره کرد. طبق نوشته‌هاي برجاي‌مانده از دوران ايران کهن، به نظر مي‌رسد بناي تاريخي اين کاخ، توسط اردشير بابکان که لقب بنيانگذار سلسله‌ي ساسانيان را از آن خود کرده است، در قرن سوم ميلاد در دوران حکومت اردوان پنجم (بيست و هشتمين و آخرين شاه ايران از سلسله‌ي اشکانيان)، احداث شده است. البته در برخي از نوشته‌هاي ايران کهن نيز مشاهده مي‌شود که اردشير پس از پيروزي بر اردوان پنجم در مجاورت شهر گور (نام قديم شهر فيروزآباد امروزي) و در نزديکي برکه‌اي وسيع، عمارتي مهم و ارزشمند را بنا نهاده‌ است. متون تاريخي جالبي نيز وجود دارد که توسط مورخين و در قرون گذشته ثبت شده است. به نظر مي‌رسد که نويسندگان اين نوشته‌ها، توضيحاتي قابل توجه را در مورد عمارت کاخ، در اختيار بازماندگان قرار داده‌اند. برخي از آن‌ها معتقدند که آتشکده‌اي بسيار بزرگ، در فيروزآباد احداث شده است که مي‌توان آن‌ را به دليل وسعت زيادش نسبت به ساير آتشکده‌هاي موجود در استان فارس، به آتشکده‌ي اعظم ناميد. مرحوم پيرنيا نيز در مورد اين بنا نظر جالب و قابل توجهي ارائه کرده ‌است که دانستن آن خالي از لطف نخواهد بود. ايشان در نوشته‌اي بيان کردند که آتشکده‌ي فيروزآباد که به بارين نيز شهرت دارد، در سال ۲۲۴ ميلادي احداث و به عنوان يکي ديگر از بناهاي مهم آن دوره محسوب مي‌شود. وي معتقد است که ايران‌شناسان غربي کمر همت بسته‌اند تا اين آتشکده را براي عموم به عنوان کاخ اردشير معرفي کنند. درحالي که اين چنين نيست و به نظر مي‌رسد از ملزومات نام‌گذاري عمارتي به کاربري کاخ، نيازمند فضاها و مکان‌هاي مخصوصي است که در اين بناي تاريخي، مشاهده نمي‌شود. به هرحال گفته‌ها و تعابير متفاوتي نسبت به کاخ بودن يا آتشکده بودن اين عمارت تاريخي وجود دارد. با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar