اکوتوریسم/ پارک ملی لار،جلوه ای از بهشت در همسایگی پایتخت

کجارو/ در ميان دشت‌هاي پهناور ايران، دشت لار بهترين مکان براي تماشا و عکاسي از بلنداي باشکوه بام ايران است که پذيراي گل‌هاي زيبا و چشمه‌ساران بسيار است. در اواخر بهار گل‌هاي شقايق، چادري سرخ و آتشين بر سر دشت ايجاد مي‌کند و جلو‌ه‌اي از بهشت را به تصوير مي‌کشند. منطقه حفاظت شده لار يا بهتر است گفته شود پارک ملي لار در منطقه‌اي در فاصله ۷۰ کيلومتري شرق تهران قرار دارد. منطقه‌اي دنج که از دره‌اي در حاشيه جنوب غربي تا شمال شرقي کوه دماوند تشکيل شده است. اين منطقه جزو تقسيمات استان مازندران به حساب آمده و از ديرباز به سبب خوش آب و هوايي محل، اردوگاه‌هاي پادشاهان در فصل گرما بوده است. پارک ملي لار نمونه‌اي شاخص از زيستگاه‌هاي کوهستاني به شمار مي‌آيد که در سال ۱۳۵۴ به پارک ملي تبديل شد و از سال ۱۳۶۱ طبق مصوبه شوراي عالي حفاظت محيط زيست به‌عنوان منطقه حفاظت شده اداره مي‌شود و از سال ۱۳۷۰ بعضي از مناطق آن براي شکار و تيراندازي ممنوع اعلام شد. درياچه ۲۰ کيلومتري لار يکي از مراکز تفريحي اين منطقه است. جغرافياي پارک ملي لار منطقه حفاظت شده لار بين استان‌هاي تهران و مازندران و در موقعيت N۳۵۵۴ عرض شمالي و E۵۱۳۳ طول شرقي واقع شده است. مساحت آن در حدود ۳۱۰۰۰ هکتار است. منطقه لار با وسعتي حدود ۷۳۵۰۰ هکتار در دامنه جنوبي رشته کوه‌هاي البرز قرار دارد. اين دره در ۷۰ کيلومتري شمال‌شرقي تهران واقع شده است و از قسمت شمال به کوه‌هاي نور، از غرب به خاتون بارگاه و گرمابدر، از قسمت جنوب به لواسانات و از قسمت شرق به کوه دماوند و پلور محدود مي‌شود. مسيرهاي دسترسي با ورود به جاده هراز از انتهاي بزرگراه بابايي و عبور از رودهن و بومهن و سپس گردنه امامزاده هاشم مسير سرپاييني شده و با طي چند پيچ و ۲-۳ کيلومتر منظره بي‌نظيري از کوه دماوند را مشاهده خواهيد کرد که توصيه مي‌شود پيش از رسيدن به ساختمان راهداري توقفي کرده و عکسي يادگاري با اين غول سپيد داشته باشيد. کمتر از ۱۰ دقيقه بعد به پلور خواهيد رسيد. دقت کنيد که تابلو چشم‌گيري وجود نداشته و بهتر است که دنبال مجسمه طلايي کوهنورد در سمت چپ خود بگرديد و از همانجا به جاده فرعي وارد شويد. بهرحال بايد جاده آسفالته و پر پيچ و خم را ادامه دهيد و همه جا از فرعي‌هاي سمت راست يا چپ بپرهيزيد، در کمتر از يک ربع به محيط‌باني سد لار خواهيد رسيد. از جاده آبعلي (تهران به سمت آمل) در داخل شهر پلور منشعب مي‌شود. اين مسير از سه راهي پلور تا پست ورودي پاسگاه محيط باني دليچاي (ورودي شرقي پارک ملي لار) امتداد يافته و دسترسي به پارک ملي لار را از طريق جاده آسفالته ممکن مي‌سازد. مسير گرمابدر: اين مسير را با ماشين شخصي تا فشم، روستاي گرمابدر مي‌توان طي کرد. اين مسير به غرب پارک ملي لار دسترسي دارد و بيشتر مورد استفاده دامداران بومي و عشاير قرار مي‌گرفته ‌است. عبور از اين مسير نياز به اخذ مجوز از پاسگاه شکارباني گرمابدر دارد. مسير افجه: اين مسير کاملا نياز به کوهنوردي دارد. لواسان- افجه- دشت هويج- به سمت فله پرسون- از روي گردنه به سمت دشت لار که حدودا نزديک امامزاده پنج تن به رودخانه لار خواهيد رسيد. در ادامه مسير‌هاي کوهستاني ديگري نيز وجود دارد که همراه با کوهنوردي هستند. نکته: در فصل بهار پيش از ۱۵ خرداد امکان عبور با خودرو شخصي از محيط‌باني وجود ندارد (به علت فصل زاد و ولد حيوانات)، لذا در صورتي که تمايل به ورود به منطقه را داريد بايد حداقل ۲ کيلومتر را پياده بپيماييد تا به ترتيب به اولين نقطه دسترسي به آب سد و پس از ۵ کيلومتر به روخانه دليچاي و حدود ۱۰ کيلومتر به رودخانه سفيد آب و ۲۰ کيلومتر به پست تفرجگاهي انتهاي سد برسيد. شرايط اقليمي اين پارک از دو اقليم ارتفاعات فوقاني و مرطوب و سرد تشکيل شده‌ است که بارش زيادي را به‌ صورت برف ايجاد مي‌کند و به دليل آنکه داراي ويژگي‌هاي خاص و گونه‌هاي متنوع گياهي و جانوري است، تحت حفاظت قرار گرفته‌ است. وجود ماهي قزل‌آلاي خال قرمز، از نادرترين گونه‌هاي آبزي جهان، اهميت اين مجموعه را دو چندان کرده‌ است. اين پارک داراي چشم‌اندازهاي بسيار زيبايي است. چشمه‌ها و رودخانه‌هاي پر آب زيستگاه‌هاي امن در دو سوي اين دره زيبا طراوت و جذابيت آن را دوچندان کرده است. حيات وحش دشت لار به دليل داشتن آب و‌ هواي مناسب و رودخانه‌هاي متعدد و پوشش گياهي انبوه داراي تنوع جانوري فراواني است و تقريبا تمامي جانداران و گياهان منطقه البرز مرکزي در اين پارک وجود دارند. گونه‌هاي جانوري از لحاظ حيات وحش جانوري به دليل موقعيت ويژه کوهستاني و آبي داراي گونه‌هاي متفاوتي است. پرندگان اين منطقه جمعا يکصد گونه و شامل کبک، عقاب، سارگپه، درنا، فلامينگو، دليجه، کبک دري و‌… است. عقاب طلايي، گونه‌اي بي‌همتا تنها در اين حوزه از ايران زيست مي‌کند و بومي اين منطقه است. پستانداران اين منطقه شامل کل و بز، قوچ، خرگوش، سمور، ميش البرز مرکزي، خرس قهوه‌اي، پلنگ، گرگ، روباه، گراز و گربه وحشي و… است. در اين دره به علت داشتن زيستگاه امن و مناسب، پستانداراني چون کل و بز رشد خوبي در اين سال‌ها داشته‌اند. افعي، افعي دماوندي، افعي البرزي، مار، مارمولک، بزمجه، لاک پشت و قورباغه از انواع دوزيستان و خزندگان منطقه است. ماهي قزل آلاي خال قرمز يکي از نادرترين گونه‌هاي قزل آلا، در اين منطقه يافت مي‌شود. قزل‌آلاي خال‌قرمز (Salmo trutta fario) نام گونه‌اي ماهي است. اين ماهي را در برخي کشورها «قزل‌آلاي قهوه‌اي» مي‌نامند. اين ماهي در آب شيرين و رودخانه و درياچه تغذيه مي‌کند و در فصل پاييز براي تخم‌ريزي عکس جريان آب را در پيش گرفته و به سمت سرچشمه‌هاي رودخانه رهسپار مي‌شود. قزل‌آلا اصولا يک ماهي شکارچي و پراشتها است. اين ماهي از خانواده آزادماهيان بوده و نسبت به تغييرات دما و مواد غذايي حساسيت خاصي از خود نشان مي‌دهد و هنگامي که پناهگاه مناسبي براي خود ديد به راحتي آنجا را از دست نمي‌دهد و از نوع رنگين کمان باهوش‌تر است، همچنين به خاطر شرايط زيستي‌شان به صورت پرورشي نيستند و از دست انسان غذا نمي‌خورند به همبن علت کميابند. ماهيان جوان برعکس ماهي‌هاي مسن در سطح آب بيشتر يافت مي‌شوند، ماهي ماده در سه سالگي و ماهي نر در دو سالگي به سن بلوغ مي‌رسند. ماهي قزل آلاي خال‌قرمز از گونه‌هاي حمايت شده کشور محسوب مي‌شود و در فهرست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت IUCN در طبقه در آستانه انقراض (EN) قرار دارد. پارک ملي لار به‌عنوان يکي از معدود زيستگاه‌ها و در واقع مهم‌ترين زيستگاه اين گونه ارزشمند در ايران به شمار مي‌رود و اين حيث از اهميت زيادي برخوردار است. قزل‌آلاي خال قرمز از ارس تا نزديکي اترک در رودخانه‌هاي جاجرود، کرج و حوضه اروميه نيز وجود دارد. ماهي قزل‌آلاي خال قرمز، دو فرم ساکن و مهاجر دارد که فرم مهاجر اين ماهي پيش از اين به جاي درياچه لار به درياي خزر مهاجرت مي‌کرده است، اما در حال حاضر با توجه به ايجاد سد، به درياچه لار مي‌رود. گونه‌هاي گياهي مجموعا در منطقه حدود ۴۰۰ گونه گياهي شناسايي شده است که به ۴۸ تيره تعلق دارند. از اين تعداد قريب به ۳۳۸ گونه گياهان دائمي و چند ساله هستند. از گونههاي گياهي موجود قريب به ۳۵ گونه آن انحصاري ايران است. جذابيت اين منطقه به پوشش گياهي متنوع و جالب آن است. شماري از گياهان اين دشت خوراکي و دارويي است که طرفداران زيادي دارند. گون و خرگوشک و آويشن (اوشم) و شنگ، لواش، سيرک (تلم)، پيازک، قارچ وحشي، کاسني، گلپر (الرگ)، شيرين بيان، باريجه، چاي کوهي، بارهنگ و والک نمونه‌هايي از گياهان دشت لار و بلندي‌هاي آن است. زنبق وحشي بنفش و ارغواني، مرغک و گل زرد و شقايق دشت لار را در بهار رنگارنگ کرده و زيبايي آن دو چندان مي‌شود. از اين منطقه به علت وجود پوشش گياهي مرتعي و همچنين تنوع زياد گياهان و گل‌ها براي زنبورداري نيز استفاده مي‌شود که اين کار از اوايل خرداد شروع و تا اواخر شهريور همان سال ادامه دارد. از اين منطقه به علت وجود ارزش‌ها و جاذبه‌هاي طبيعي و چشم‌اندازهاي زيبا به‌عنوان يک منطقه اکوتوريستي و تحقيقاتي و جهت پژوهش و آموزش نيز استفاده مي‌شود که به علت وجود تنوع بسيار در ميان گونه‌هاي گياهي و جانوري مورد توجه مردم و دوستداران طبيعت قرار گرفته است. رودخانه‌هاي دشت لار رود ديو آسياب، رود لار، رود سفيدآب، رود الرم، رود ورا رود، چهل بره، آب سياه چال، آب امام پهنک از رودخانه‌هاي اين منطقه سر سبز هستند که همگي به سمت سد لار سرازير مي‌شوند و بخشي از آب تهران را تأمين مي‌کنند. کوه‌هاي دشت لار در دور تا دور دشت لار کوه‌هاي سر به فلک کشيده وجود دارد که عبارتند از کوه دماوند، کوه ديو آسياب، کوه يخ کمر، کوه گل زرد، کوه پهنک، کوه زرشکي، کوه کمردشت، کوه نمک کوسر، کوه سياه چال، کوه آرو، کوه اسب کلک، کوه کافر راه و در آخر کوه کبود. ماهيگيري پارک ملي لار دوستداران ورزش ماهيگيري هر هفته براي صيدماهي به اين دره مي آيند. فصل مجاز صيد ماهي معمولاً از اول خردادماه هر سال آغاز و تا شهريور ادامه مي يابد. دوستداران اين ورزش با کسب پروانه ويژه صيد روزانه که در واحدهاي محيط زيست قوشخانه، پلور و دليچاي صادر مي شود، مي توانند به صيد ماهي بپردازند. اولين مسابقه ماهيگيري بعد از انقلاب در سال ۷۰ در درياچه سد لار برپا شد و از سال ۷۳ همه ساله اين مسابقات برگزار شده است. سد لار سد لار يکي از سدهاي خاکي تأمين‌ کننده آب آشاميدني حوالي تهران و تأمين‌‌کننده آب مورد نياز آبياري‌هاي کشاورزي منطقه است. اين سد در ۷۵ کيلومتري شمال‌شرق تهران و در ۱۰۰ کيلومتري شهر آمل قرار دارد. اين سد در مرز استان مازندران و تهران واقع است و جزو پارک ملي لار نيست و در استان مازندران قرار دارد. درياچه سد لار به دليل نزديکي به کوه دماوند و واقع بودن در منطقه دشت لار به يکي از گردشگاه‌هاي اطراف تهران تبديل شده است که در سال‌هاي اخير به‌عنوان مراکز پرورش ماهي قزل آلا و ماهيگيري و همچنين ورزش‌هاي چون اسکي روي آب از آن استفاده مي‌شود. سر شاخه اصلي تغذيه کننده درياچه سد لار عبارتند از: قزل‌دره: با چهار شاخه فرعي کمردشت، آلارم، خشک رود، سياه‌پلاس با توجه به دوره يخ بندان حدودا ۶ ماهه (از آبان تا فروردين) و برودت زياد منطقه تا منهاي ۳۷ درجه سانتي‌گراد دستگاه‌ها قادر به ثبت تغييرات سطح آب در طول دوره نيستند (ارتفاع ايستگاه ۲۴۹۵ متر و حداکثر ارتفاع آب دريا ۲۵۳۱ متر است به همين علت گاهي زير آب مي‌رود) سفيد آب يا آب سفيد: از ضلع جنوبي کوه‌هاي نور سرچشمه مي‌گيرد و دبي آن در اوايل پاييز به ۳۰۰ ليتر در ثانيه مي‌رسد که لايه‌اي از آهک بستر و کنار رودخانه را مي‌پوشاند حداکثر دبي در زمان سيلاب ۱۵ متر بر ثانيه است و رتبه آخر را نسبت به دو شاخه ديگر دارد (ايستگاه سفيد آب سال ۶۳ تاسيس شد ارتفاع آن ۲۵۶۰ متر). دليچاي که از قله دماوند و والا رود سرچشمه مي‌گيرد بستر آن سنگي و سيلاب‌هاي آن با تاخير ۱۵ تا ۳۰ روزه نسبت به حوزه‌هاي ديگر شروع مي‌شود (ذوب برف‌هاي قله علت آن است). دسترسي به اين ايستگاه از ساير ايستگاه‌ها آسان‌تر و نزديک‌تر است (ارتفاع ۲۵۳۰). وضعيت عمومي اقتصادي و اجتماعي محدوده پارک ملي لار فاقد نقاط مسکوني دائمي (شهر و روستا) بوده و در حاشيه و حريم آن نيز نقاط شهري و روستايي وجود ندارد، اما اين يکي از زيست‌بوم‌هاي مهم عشايري است که عشاير دوره ييلاقي خود را در آن سپري مي‌کنند. بهره‌برداران شامل دو گروه عمده هستند. گروه اول ارگان‌هاي دولتي و گروه دوم نيز بخش خصوصي يعني عشاير يا دامداران کوچنده و زنبورداران هستند. تهديدات منطقه ورود ۲ تا ۳ برابر دام مازاد به مراتع پارک ملي و منطقه شکار ممنوع لار فشار بسيار زيادي را به توان احيا و تجديدپذيري گونه‌هاي مرتعي و همچنين سلب امنيت رواني حيات‌وحش وارد ساخته است. در مواردي ساخت و سازهاي غير مجاز و فنس‌کشي‌هاي صورت گرفته توسط عشاير پيرامون اراضي مستثنيات از ديگر تعارضات موجود در منطقه است. نکات لازم در سفر به دشت لار آب آشاميدني در منطقه موجود نيست، بايد همراه خود آب به همراه داشته باشيد. امکان دسترسي به موبايل وجود ندارد. تابش آفتاب در اين منطقه شديد است و سايه طبيعي (درخت) نيز وجود ندارد. در اين منطقه مارهاي سمي و خطرناکي زندگي مي‌کنند (استفاده از گتر مي‌تواند تا حدي از ميزان خطر بکاهد). اين محل داراي انواع گونه‌هاي جانوري و گياهي است که لازمه حضور در اين منطقه رعايت موازين محيط زيستي است. جاذبه‌هاي گردشگري پيرامون دشت لار امامزاده هاشم؛ آدرس: جاده هراز ۷ کيلومتر بعد از آبعلي. آبگرم لاريجان؛ آدرس: جاده هراز ۷۲ کيلومتري آمل، روستاي لاريجان. غار و آبگرم اسک؛ آدرس: ۱۳ کيلومتري پلور (راه شني). با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد