تفاوت بین علم خدا و علم بشر

تبيان/ در سوره لقمان مى فرمايد: «فقط خداوند از داخل رحم ها خبر دارد» در حالى که امروزه با سونوگرافى و امثال آن مى توان از داخل رحم ها باخبر شد و همچنين «نقش پدر و مادر در تعيين جنسيت» چگونه با اين آيه سازگار است؟ علم سونوگرافي امروز، علم خدا را زير سؤال نمي برد؟ خداوند متعال در پايان سوره ى لقمان مى فرمايد: «إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَکْسِبُ غَداً وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»؛ (لقمان/ 34) «آگاهى از زمان قيامت مخصوص خداست، و اوست که باران را نازل مى کند، و آنچه را که در رحم ها (ى مادران) است مى داند، و هيچ کس نمى داند فردا چه به دست مى آورد، و هيچ کس نمى داند در چه سرزمينى مى ميرد؟ خدا عالم و آگاه است!» مفسرين گفته اند: علم موارد پنجگانه اى که در اين آيه مطرح شده منحصر به خداوند تبارک و تعالى است. حال پرسش اين است که علم به رستاخيز و آينده ى افراد و مرگ انسان ها و ساعت دقيقش مخصوص خداوند است ولى امروزه جنس جنين دختر و پسر بودن را مى توان باخبر شد و يا در مورد بارش باران در علم هواشناسى پيش بينى هاى نسبتاً خوبى داريم. بنابراين بين يافته هاى علوم تجربى و اين آيه ى شريفه در حقيقت توهم تعارض است که براى رفع توهم نظر شما را به مطالب زير جلب مى کنيم: براى آيه ى شريفه ى مورد بحث مفسرين دو تفسير ذکر کرده اند: تفسير اول: مقصود اين باشد که اين علوم مخصوص خداست، اما جزئيات آن مراد است؛ به عبارت ديگر جزئيات بارش باران مانند مکان و زمان دقيق آن، و همچنين اگر بيان مي فرمايد که او به آنچه در شکم مادران است، آگاه مي باشد، اين تنها بدان معني نيست که او فقط جنسيت آنان را مي داند که با به وجود آمدن دانش سونوگرافي بخواهيم دانش خدا را چيزي همانند دانش بشري جلوه دهيم! بلکه او؛ به فرموده امام علي (عليه السلام)؛ علاوه بر آنکه جنسيت جنين ها را مي داند، آگاه است که آيا آنها زيبايند يا زشت؟ سخاوتمندند يا خسيس؟ شقاوتمندند يا سعادتمند؟ هيزم جهنم اند يا رفيق پيامبران در بهشت[نهج البلاغه، بخشي از خطبه 128]؟ و نيز خداوند از ابتدا، دقيقا مي داند که جنين، تا چه زماني در شکم مادر باقي مي ماند. آيا قبل از نه ماه، به هر دليلي سقط شده و يا نارس به دنيا مي آيد؟ آيا در مدت مقرر پا به جهان مي گذارد؟ و يا مدت بيشتري در شکم مادر باقي مي ماند[رعد، 8 (للَّهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثَى وَمَا تَغِيضُ الأرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ وَکُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدَارٍ)]! آيا هيچ پزشک متخصصي مي تواند چنين ادعايي داشته باشد و آيا بشر هيچ گاه مي تواند به اين حد از دانش دست يابد؟! شايد بشر بتواندتا حدي وضعيت آب و هوايي را پيش بيني نموده و يا حتي با بارور نمودن ابرها، قطراتي از باران را جابجا نمايد، اما آيا او مي تواند مانع برخورد سياره زمين با ساير اجرام آسماني شده و يا مراقب منحرف نشدن کره خاکي از مسير تعيين شده خود باشد؟! بنابراين، بايد با هر پيشرفت جديدي در دانش، به اين باور درست نيز دست يابيم که نايافته هاي بسيار ديگري وجود دارد که تا رسيدن به آن، بايد راه درازي را بپيمائيم و همين امر را دليل توقف ناپذيري علم و دانش بدانيم و هر يافته جديدي، ما را بيشتر به وجود قدرتي که اين نظم را به وجود آورده، رهنمون گردد، نه اينکه با داشتن دانشي محدود، خود را از خداوند بي نياز تلقي نماييم. بنابر اين ممکن است ما با سونوگرافى به صورت کلى اطلاع پيدا کنيم دختر است يا پسر و حتى برخى از متخصصان بتوانند تشخيص دهند که حدوداً چند روز ديگر به دنيا مى آيد، ولى جزئيات دقيق در مورد خصوصيات جسمى و روحى و امثال آن از دسترس بشر خارج است ولى خداوند تمام اين جزئيات را مى داند. تفسير دوم: اين که عبارت «وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ» و جمله قبل از آن «وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ» دو جمله ى معترضه است. بنابراين تفسير، علم به نزول باران و خصوصيات آن مخصوص پروردگار نيست و انحصار آن از آيه استفاده نمى شود. و معناى جمله «وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ» هم اين است که خدا آنچه را که در رحم مادران است مى داند ولى از آنجا که اين دو جمله معترضه است سياق انحصار علم امور مذکور به خدا، شامل اين قسمت آيه نمى شود. (لقمان/ 34) و ديگران هم مى توانند از داخل رحم ها و نزول باران اطلاع يابند. اگر ما تفسير دوم را در آيه بپذيريم ديگر اين آيه درصدد بيان اين نکته نمى باشد، که فقط خداوند مى داند که فرزند در رحم مذکر است يا مونث؛ بلکه آيه مى فرمايد: «خداوند به اين مسئله علم دارد و اين، علم ديگران را نفى نمى کند. بلکه انسان ها نيز مى توانند با کاوش در زمينه هاى مختلف در روابط با پديده ها و واکنش هاى شيمائى کرموزوم ها و سلول هاى جنين، تاثير غذاها و داروها، به جنس جنين پى ببرند و مقدماتى را براى اين کار فراهم کنند که بچه پسر يا دختر شود و حتى مى تواند اين مساله قبل از انعقاد نطفه يا بعد از انعقاد نطفه اتفاق بيفتد و آيات تعارضى با يافته هاى علوم پزشکى نخواهد داشت. دکتر «دَيّاب» در کتاب «طب در قرآن» بنابر فرضى که تفسير اول را در آيه بپذيريم چند تفاوت بين علم خدا و علم بشر بر مى شمارد و مى گويد: 1. علم خداوند معمولًا نياز به واسطه ندارد اما بشر نياز به دستگاه و واسطه دارد. 2. علم خداوند در معرض سهو و خطا نمى باشد ولى انسان ها گاهى مرتکب سهو و خطا و اشتباه مى شوند. (گاهى خبر داده اند فرزند داخل رحم، دختر يا پسر است ولى وقتى به دنيا آمده برعکس بوده و يا گاهى خبر مى دهند که باران مى بارد ولى نمى بارد يا برعکس) 3. خداوند تمام خصوصيات جنين را مى داند ولى ما برخى از آن را مى دانيم. جمع بندى براى آيه ى شريفه مورد بحث دو تفسير ارائه شده: 1. مقصود از علم خداوند به جنين علم به جزئيات جنين مى باشد (ويژگى هاى جسمى، روحى و استعدادها و ...) و همچنين منظور از علم خداوند به نزول باران، علم به جزئيات آن مى باشد (زمان و مکان دقيق باران و مقدار دقيق آن و ...) 2. عبارت «وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ» و «ينزل الغيث» دو جمله معترضه مى باشند بنابراين تفسير علم به «آنچه در رحم ها مى باشد» و علم به «نزول باران» مخصوص خداوند نيست بلکه ديگران نيز مى توانند از آن مطلع شوند. بنابر اين: دانش خداوند و دانش بشري با هم منافاتي ندارند، بلکه خداوند بر همه چيز با تمام جزئياتش؛ و حتي بدون در نظر گرفتن موقعيت زماني؛ آگاه بوده، اما دانش بشري، تنها منحصر به برخي از امور، آن هم به طور محدود است. البته اين دانش، همواره در راه پيشرفت و تکامل است، اما با اين وجود و با مقايسه با نادانسته ها، به هيچ عنوان نمي تواند همانند دانش خداوندي ارزيابي گردد. و آيه اي که در مورد خلقت انسان بيان نموده، با دانش جديد بشري ناهمخوان نيست. حتي اعلام اين نکته توسط قرآن که در مراحل تکون جنين، پيدايش استخوان بر روئيدن گوشت تقدم دارد، از اعجاز علمي قرآن شمرده شده است. هر کدام از اين دو تفسير را که بپذيريم در مى يابيم که آيه با يافته هاى علمى تعارض ندارد و در حقيقت توهم تعارض شده بود که با اندکى دقت رفع توهم مى شود. منابع: کتاب پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، ج 2 سايت موسسه المهدي سايت اسلام کوئيست با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد