باشگاه خبرنگاران/ شايعه پيامي است که به طرز غير رسمي (معمولاً دهان به دهان) منتقل ميشود و به موضوعي مربوط ميشود که تحقيق در صحت و سقم آن مشکل است.
شايعه، از طبيعيترين پديدههاي اجتماعي و يکي از رايجترين شيوههاي کنش متقابل است که تاکنون کمتر شناخته شده است. شايعه يک مقوله اجتماعي و رواني با ابعاد گستردهاي است که ابعاد مختلف آن به ويژه در زمانهاي بحراني (مثل زمان جنگ)، حالتي به مراتب حادتر به خود ميگيرد. هر چند کارکردهاي اجتماعي شايعه کاملاً شناخته نيست، اما بيشتر در وضعيتهاي" ناهنجاري” در جامعه به وقوع ميپيوندند، اين بدان معني است که شايعه، گزارش تاييد نشدهاي از وقايع است که به تعريف و تبيين وضعيتهاي مهمي که به صورت دو پهلو ظاهر ميشود، کمک ميکند.
شايعه پيامي است که به طرز غير رسمي (معمولاً دهان به دهان) منتقل ميشود و به موضوعي مربوط ميشود که تحقيق در صحت و سقم آن مشکل است. شايعه شامل اطلاعاتي ميشود که براي مردم اهميت دارد. البته ممکن است بخشي از شايعه، حقيقت هم داشته باشد، هر چند ميتوان گفت که اين حکم، همواره صادق نيست.
شايعه چيست و در چه موقعيتهايي رواج مييابد؟
شايعه پيامي است که در ميان مردم رواج مييابد، ولي واقعيتها آن را تاييد نميکند. شايعه در موقعيتهايي رواج مييابد که مردم، مشتاق خبر باشند ولي نتوانند آن را از منابع موثق دريافت کنند. هر گاه آدمها مشتاق خبرگيري درباره قضيهاي باشند، به هر نوع اطلاعاتي در اين باره متوسل ميشوند و سپس آن اطلاعات را در ميان خودشان پراکنده ميسازند.
از نظر جامعه شناسي، پديده شايعه فرايندي است که از طريق آن، اخباري پخش ميشود، بدون آنکه از مجراهاي رايج گذشته باشد. شايعه ميتواند از يک اطلاع نادرست منشأ بگيرد يا آنکه منبع آن، اطلاعي درست، ولي اغراق آميز و در هم باشد. آن خبر از فردي به فرد ديگر و از گروهي به گروه ديگر منتقل ميشود، بدون آنکه منشأ آن مشخص شود يا دلايل قطعي درباره صحت آن وجود داشته باشد.
شکل گيري شايعه
شايعه معمولاً در زمينهاي از ابهام و تنش که تحت آن هنجارها يا باورها زير سوال رود، خطراتي وجود داشته باشد، يا رفاه کافي در دسترس مردم نباشد، گسترش مييابد. همه اين وضعيتها باعث نگراني و توجه ميشود. اين احساسات انگيزه لازم براي گوش دادن به شايعه و انتقال آن به ديگران را فراهم ميآورد.
شايعه بيش از هر چيز از اهميت و ابهام در موضوع، تغذيه ميشود. اين دو عامل بيانگر کنش متقابل زمينههاي فردي و جمعي در شکلگيري و رواج شايعه است.
انتقال يک شايعه فرايندي اجتماعي است که يک يک افراد ميتوانند نقشهاي متعددي در آن داشته باشند. عدهاي از افراد پيام آورند و بر شايعه تکيه کرده و آن را معتبر ميدانند و منتقل ميکنند. عده ديگر در نقش افراد شکاک ظاهر ميشوند و درباره آنچه ميشنوند، ترديد ميکنند. همچنين، عدهاي ممکن است به تعبير و تفسير روي بياورند و در فکر اين باشند که چه رخ ميدهد؟ و در نهايت، احتمالاً عدهاي هم هستند که بر اساس شايعهها تصميم گيري ميکنند و همين که شايعهاي پخش شد، به اقدامات خاصي دست ميزنند.
چرا مردم شايعه را ميپذيرند؟
هر شايعهاي براي پخش و پذيرش، نيازمند ارتباط با مخاطبين خود است. هر نياز انسان، ميتواند به شايعه، تحرک و پويايي خاصي ببخشد.
علل پخش شايعه:
ايجاد بدبيني نسبت به مسئولان يک جامعه/ افزايش اضطراب و نگراني در مردم/ ترور اخلاقي شخصيت/ ايجاد فضاي ناسالم اجتماعي/ ايجاد تقابل و صف بندي ميان قشرهاي مختلف مردم/.