4گوشه دنیا/ تخت جمشیدی دیگر از دوره الیمایی کشف شد

شبکه ايران/ نتايج کاوش‌هاي باستان‌شناسي که از سه هفته پيش در ميانه زاگرس مياني، در شهر ايذه واقع در استان خوزستان آغاز شده بود، اعلام شد،کاوش‌ها، در محوطه «کله چندار» شمي انجام شده که منجر به کشف ساختارهاي معماري نيايشگاهي شد. اين هيات باستان‌شناسي با ترکيبي ايراني- ايتاليايي به سرپرستي جعفر مهرکيان از پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگي و پژوهشکده باستان‌شناسي و "ويتو مسينا" سرپرست ايتاليايي هيات از مرکز پژوهش‌ها و کاوش‌هاي باستان‌شناسي تورينو وابسته به دانشگاه تورينو انجام شده‌است. بخشي از معماري کشف شده در محوطه شمي، ايذه به گزارش خبرگزاري ميراث فرهنگي، جعفر مهرکيان، رييس هيات باستان‌شناسي ايراني- ايتاليايي در اين باره اعلام کرد: «اين کاوش‌هاي هدفمند به شکل تفاهم‌نامه 5 ساله في‌مابين دولت‌هاي ايران و ايتاليايي بسته شده‌است که امسال به پايان مي‌رسد. اين کاوش‌ها با هدف دستيابي به آگاهي‌هاي بيشتر از اين دوره کم شناخته تاريخ ايران در سرزمين بختياري نشين ميانه زاگرس مياني و همچنين شناخت بيشتر از دوره پس از فروپاشي هخامنشيان تا دوره ساساني انجام شده‌است.» به گفته او، تا کنون در اين پروژه، مستندنگاري با استفاده از ليزراسکن هوشمند سه بعدي در پرآوازه‌ترين نگارکندهاي سنگي و صخره‌اي اين دوره در دشت ايذه همچون نگارکندهاي خنگ اژدر، خنگ يارعلي وند و خنگ کمال وند و سپس تنگ سروک در ليکک کهگيلويه و بوير احمد انجام شده است. تاريخ گذاري نگار کند خنگ اژ در دوره اليمايي نيز به اثبات رسيده‌است. بخشي از معماري يک گور خانوادگي که در شمي بدست آمد مهرکيان مي‌گويد برنامه کاوش در کله چندار شمي با بررسي‌هاي پيمايشي سال پيش آغاز شد و امسال طي حفاري‌هاي باستان‌شناسي، سازه‌هاي معماري نو يافته‌اي کشف شد که آگاهي‌هاي اندک ما را از اين دوره افزايش مي‌دهد. به گفته او، کشف يک معماري سنگي ويژه اين سرزمين با بهره از سنگ‌هاي بزرگ بدون ملات قواره شده، که به شکل صفه و سکوهاي تخت جمشيد امکان برپايي بناهاي آييني روي آن را فراهم مي کرده است، ما را به ياد برنشانده، سر مسجد، قلعه بردي در خوزستان مي اندازد. در اين کاوش بررسي شيب زمين‌هاي کله چندار که آستانه‌هاي سنگي اين سطوح ناهموار به صورت پلکاني و صفه‌هاي ناهمطراز در سطحي وسيع است و نيز بررسي ستون‌هاي آجريني که با ترکيب پنج تا شش آجر مثلثي شکل پوشش انجام شده، از جمله فعاليت‌‌هاي باستان‌شناسي هيات ايران و ايتاليا بوده‌است. بخشي از معماري نيايشگاهي که گفته مي شود احتمالا يک محراب اليمايي است مهرکيان گفت: «اين بررسي‌ها نشان مي‌دهد که صفه‌هاي آجري، مي‌تواند در سکوهاي مقدس پرستشگاهي به کار رفته باشد. نشانه‌هاي اين پرستشگاه، در نقاط مختلف پديدار مي‌شود و اين مهم را که پرستشگران آن دوران افزون بر مصالح بوم آورد، سنگ‌هاي ماسه‌اي (marn) - لوح (سنگ‌هاي صاف) از سنگ‌هاي خاصه تراش سخت دور دست براي پوشش خر پشته‌اي فضاهاي زير زميني بهره برده‌اند، را نشان مي‌دهد. اين هيات در مدت کوتاه کاوش (با وجود بارندگي غير قابل پيش بيني) موفق به کاوش در شش نقطه اين جايگاه باستاني شدند. سه ترانشه از شش ترانشه روي سکوي اصلي و سه ترانشه ديگر در نقاط مختلف اين جايگاه باستاني خاکبرداري شده‌است. معماري بدست آمده در شمي مهرکيان مي‌گويد: «يکي از ترانشه‌هاي مهم در اين کاوش‌ها، دستاوردهاي ترانشه سه است. اين ترانشه در گودال ناشي از حفاري‌هاي سوداگرانه به دست آمده که منجر به پديداري ساختاري تماما آجري با بهره از آجرهاي مستطيل شکل شده است. از سوي ديگر آجرهاي خشتي و مستطيل شکل در قالب‌هاي 38 در 38 در 7-8 ، 38 در 16 در 7-8 نيز به دست آمده است. کاربري اين بنا به گفته يکي از کارشناسان محراب يا سکوي کوچک نيايشي بوده که به دليل کمبود وقت کاملا پاکسازي نشده‌است.» گور خانوادگي به دست آمده در شمي سرپرست هيات باستان‌شناسي ادامه مي‌دهد: «يکي ديگر از ترانشه‌هاي مهم اين کاوش، ترانشه يک است. ترانشه يک، بزرگترين ترانشه روي سکوي اصلي يا کاوشگاه اشتاين با پهناي حدود 3 متر نمايي 70 تا 1 متر است که از سنگ‌هاي قواره‌اي بزرگ تهيه شده‌است. اين ترانشه روي تراس اصلي قرار دارد. اينجا مي‌تواند شالوده بنايي باشد که ديوارهاي آن فرو ريخته و ديگر چيزي از آن باقي نمانده‌است.» گفته مي‌شود که اين ترانشه به ترانشه اشتاين، باستان‌شناس انگليسي لهستاني تبار معروف است. حدود 77 سال پيش اشتاين در پروژه "الد روتس" از طرف باغملک به مالمير ( ايذه ) آمد. او قرار بود بعد از ايذه به سمت لرستان برود اما در ايذه تنديس مفرغين مردي را مي‌بيند که روستاييان آن را پيدا کرده بودند. مطالعات کنوني عکس‌هاي موجود در کتابخانه بزرگ بريتانيا و مقايسه با محيط کنوني نشان مي‌دهد که کشف تنديس مفرغين در محوطه ترانشه يک انجام شده‌است. بقاياي ديوار بزرگي که در شمي بدست آمده است مهرکيان مي‌گويد که ترانشه شش، ترانشه مهم ديگري در اين کاوش است. در اينجا نيز حفاري سوداگرانه انجام شده و نشانه‌ها از وجود يک آرامگاه خانوداگي خبر مي‌دهد. ديواره‌هاي آن 2.30 در 4 متر بوده و پوشش خرپشتي از سنگ‌هاي خاصه ترانش غير بومي دارد. در واقع گورخانه يا گوردخمه‌اي باستاني است که چندين نفر را به دفعات در خود جاي داده و بيش از صد سال مورد استفاده يک خانواده قرار مي‌گرفته‌است. او با بيان اينکه در ترانشه شش، با جايگاه آييني رو به رو هستيم که ما را با باورهاي گذشته آشنا مي‌کند، مي‌گويد: «در اينجا ما با يک گونه از تدفين آشنا مي‌شويم. اتاقک‌هاي مستطيلي شکلي که ساختار آن با مصالح بوم آور، به صورت يک آرامگاه سنگي است.» ديوار سنگ چيني که براي نگهداري صفه از آن استفاده شده است سرپرست اين هيات باستان شناسي اميداور است که در فصل‌هاي آينده با پشيباني سازمان ميراث فرهنگي کشور و مسئولان استان خوزستان در زمان مناسب و به مدت طولاني‌تر با اعتبار کافي و استفاده از تخصص‌هاي گوناگون به نتايج مطلوبتري برسند. به گفته او، محوطه شمي مي‌تواند با ويژگي‌هاي خاصش، يکي از مراکز آموزشي و تخصصي باستان‌شناسي ايران باشد. همانطور که دو تن از دانشجوهاي دکتري باستان‌شناسي ايتاليايي در هيات به اندوختن تجربه به کار آموزان پرداخته اند. مهرکيان در آخر از استقبال و پشتيباني‌هاي مردمي و انجمن‌هاي ميراث فرهنگي که باعث پشتگرمي و پيشرفت کار هيات باستان‌شناسي شده سپاسگذاري کرده و تاکيد مي‌کند که اگر گروه‌هاي مردمي نبودند، کار در اين منطقه به سختي پيش مي‌رفت.