گوناگون/ نیلوفر آبی در ایران باستان

همگردي/ لوتوس به معناي گل نيلوفر آبي است، اين گل با نام هاي « نيلوفر آبي، لوتوس يا سوسن شرقي» مي باشد. در اکثر کشورهاي آسيايي به عنوان سمبل و نماد همگاني، مطرح شده است و گفته شده که نيلوفر آبي نماد چيست. گل لوتوس ريشه در خاک و ساقه در آب دارد و روي آن به طرف خورشيد است . اين گل نماد پاکي و تهذيب نفس است. نيلوفر آبي در ايران باستان پيام آن براي جهانيان دعوت براي رسيدن به نور، زندگي و تابش اين نور بر جهانيان است.در افسانه ها و باورهاي مردمان کهن چنين آمده است که در ابتداي خلقت، زماني که خالق تنها در ميان آبهاي نخستين قرار داشت، همانطوريکه متعجب بود که خلقت را از کجا شروع کند، برگ لوتوسي را مشاهده نمود که تنها موجود بود، مقداري از گلي که لوتوس در آن رشد مي کرد در دست گرفت و بر روي برگ لوتوس قرارداد و سطح زمين بوجود آمد.به اين ترتيب نيلوفر سمبل جهان گرديد و لايه هاي متعدد گلبرگهاي آن نمايانگر ادوار مختلف جهان، مقاطع و مراتب گوناگون هستي شد. درباور آنها هشت گلبرگ نيلوفر نشانه ي هشت جهت وجود است که پس از خلقت از قعر آبهاي اوليه ظهور کردند اين هشت جهت عبارتند از «راست-چپ، جلو-عقب، بالا-پائين، بيرون- درون» ظهور نيلوفر از آبهاي اوليه که عاري از هر گونه آلودگي بوده، نشانه خلوص، پاکي و نيروي بالقوه است که از درون آن نيروي مقدس حيات، دانش و معرفت ظهور مي کند. نيلوفر آبي در ايران باستان بيانگر نمادهاي مختلف مي باشد که مشترک با عقايد ساير ملل نيز هست بعنوان مثال سمبل باروري- کاميابي-قدرت حاصلخيزي زمين- حمايت از هر موجود زنده- صلح جهاني- زيبائي، تندرستي، مظهر عشق، رياضت و عبادت مي باشد. نيلوفر آبي در دست شاهان ايران در اساطير ايران اين گل سمبل ايزد بانوي ناهيد است که جاي مهمي در آئين هاي ايران باستان به خود اختصاص مي دهد وي ايزد بانوي آب مي باشد که در نقوش برجسته به صورت زني جوان حجاري شده است نام اين خدا نخستين بار به صورت آناهيتا در کتيبه هاي هخامنشي ديده شده است بنابراين، گل نيلوفر آبي در ايران باستان ، گل آناهيتا به شمار آورده اند. نيلوفر با آئين مهري نيز پيوستگي نزديک مي يابد. در صحنه زايش مهر، او از درون غنچه نيلوفر متولد گرديده است بنابراين بر خلاف اينکه ريشه لوتوس را در آئين بودا پنداشته اند به آئين مهر يا ميتراسيم که قدمتي بس طولاني تراز آئين بودا دارد مربوط مي گردد. در دين زردتشت اين گل سمبل اهورا مزداست. سمبل انساني اهورامزدا نيم تنه مردي است که شاخه اي از گل لوتوس را در ميان انگشتان خود گرفته است. زرتشتيان بر اين باورند که نيلوفر آبي جايگاه نگهداري تخمه يا فر زرتشت بوده که در آب نگهداري مي شده است. اين که بگوييم نيلوفر آبي نماد چيست ، بايد گفت در تخت جمشيد در تزيينات بسياري از بناهاي دوران باستان نيز نيلوفر آبي به کار رفته است. از جمله در برخي از سنگ نگاره هاي تخت جمشيد مي توان اين گل را مشاهده کرد. برخي از مردان بلند پايه پارسي و ماد به هنگام بازديد از شاه براي شادباش مهرگان يا نوروز اين گل را به دست گرفته اند.«باتوجه به سنگ نگاره هاي تخت جمشيد» گويا غنچه اين گل مختص شاهان بوده است و در بسياري از نقوش سنگي نيلوفر غنچه دار در دست شاهان است.در اسطوره هاي ايراني داريوش در يک دستش عصاي شهرياري دارد و در دست ديگرش گل نيلوفر آبي را مي بينيم. گل نيلوفر آبي در ايران باستان که در تمام قسمت هاي تخت جمشيد حجاري شده، مي توان نماد تمدن هخامنشي به شمار آورد. نيلوفر آبي در ايران باستان که در بسياري از تصويرها در دست شاهان و بزرگان ديده مي شود، سمبلي از صلح و دوستي است. غنچه گل تنها به دست شاهان حال اينکه چرا غنچه گل تنها به دست شاهان بوده است و نيلوفر آبي نماد چيست؟ پرسشي است که نگارنده تا کنون پاسخ آن را در جست و جوهايش يافت نکرده است.ظاهرا اين گل نماد صلح و شادي بوده است و از آنجا که اين گل با آب در ارتباط است ممکن است نماد آناهيتا، ايزد بانوي آب هاي روان نيز باشد. و همچنين برخي 12 گلبرگ اين گل را نماد 12 ماه سال دانسته اند. در جواب ديگر نيلوفر آبي نيلوفر نماد کمال و رسايي نيز بشمار مي رود. زيرا برگ ها ، گلها و ميوه اش دايره اي شکل هستند و دايره خود از اين جهت که کامل ترين شکل است نماد کمال به شمار مي رود. از آنجا که گل نيلوفر در سپيده دم باز و در هنگام غروب بسته مي شود به خورشيد نيز شباهت دارد و خورشيد خود منبع الهي زندگي است شايد به همين دليل باشد که گل نيلوفر به عنوان نماد زندگي دوباره «جهان مينو» نيز بشمار مي رود. نيلوفر آبي در ملل ديگر در فرهنگ ايران باستان هم گل نيلوفر را در تخت جمشيد و در نقش برجسته هاي آن مي بينيم. در زمان ساسانيان نيز بر روي طاق بستان کرمانشاه، حجاري هايي از گل نيلوفر انجام شده است.نيلوفر در شرق باستان به اندازه گل رز در غرب اهميت دارد. در جواب اينکه نيلوفر آبي نماد چيست بايد گفت زرتشتيان گل نيلوفر آبي در ايران باستان را مقدس ميدانستند زيرا اين گل زيبا در ميان مرداب رشد ميکند آنها معتقد بودند که محيط نامناسب زندگي نميتواند دليل بر بد پرورش يافتن انسان باشد.اين گل از اساطيري ترين گياهان دنياي باستان در شرق بخصوص در ايران باستان است.کهن ترين جلوه گل نيلوفر بر تزئينات سر تنديس مادر زمين، مکشوف در موهنجو دارو در دره ي سند است. لوتوس يا گل خورشيد در مصر باستان نماد مصر عليا است. جنبه ي مقدس آن ابتدا از محيط آبي آن ناشي مي شود. زيرا آب نماد باستاني اقيانوس کهني بود که کيهان از آن آفريده شده است. داستان گل نيلوفر آبي الهه ي رود هاي هندي نيز گاه بر آن سوارند. در ريگ ودا آمده است که چگونه کيهان از نيلوفري زرين که بر روي آبهاي کيهاني بوجود آمد و برهما از آن متولد شد.در تعليمات بودا نيلوفر وارد قلمرو ماوراالطبيعه مي شود و در چرخه ي سامسارا در جهان مادي آلوده نمي شود نماد بهشت بودايي و سلطه ي کيهاني بودا که بر آن مي نشيند و آميتابها و از هشت علامت فرخندگي در کف پاي بودا و نشان هين کو يکي از هشت خداي تائويي بوده و در چين نيز علامت تابستان است.نيلوفر آبي نماد چيست ؟ بايد گفت که لوتوس در تمام تمدن هاي باستان نماد حاصلخيزي و نمادي از خورشيد بوده است. در طاق بستان، پيکر مهر يا يروش در حاليکه بر گل نيلوفر ايستاده سنگ حجاري شده است. آرتورتوپ معتقد است، گل نيلوفر در هيچ جاي دنيا به اندازه ي ايران همگاني و معمول نبوده است. نيلوفر آبي در کاشي هاي سنتي گلبرگهاي نيلوفر در لايه هاي گوناگون رشد کرده و مردم باستان از آن به عنوان لايه هاي مختلف جهان هستي و ادوار بي پايان نام مي برند. اين گل در دوره اسلامي با تغييراتي در نقوش قالي و کاشيکاري عرضه شد. نماد باستاني گل نيلوفر جنبه تقدس نيلوفر به محيط آبي آن برمي گردد. زيرا آب نماد باستاني اقيانوس کهني بود که کيهان از آن آفريده شده است. نيلوفر که بر روي سطح آب در حرکت بود به مثابه زهدان آن به شمار مي رفت.خورشيد خود منبع الهي حيات است و از اين رو گل نيلوفر مظهر تجديد حيات شمسي به شمار مي رفت. پس مظهر همه روشنگري ها، آفرينش، باروري، تجديد حيات و بي مرگي است. نيلوفر، نماد کمال است. زيرا برگ ها، گل ها و ميوه اش دايره اي شکلند. و دايره خود از اين جهت که کامل ترين شکل است، نماد کمال به شمار مي آيد. نيلوفر يعني شکفتن معنوي زيرا ريشه هايش در لجن است و با اين حال به سمت بالا و آسمان مي رويد، از آب هاي تيره خارج مي شود و گل هايش زير نور خورشيد و روشنايي آسمان رشد مي کنند. نيلوفر کمال زيبايي نيز به شمار مي رود. ريشه هاي نيلوفر مظهر ماندگاري و ساقه اش نماد بند ناف است که انسان را به اصلش پيوند مي دهد و گلش پرتوهاي خورشيد را تداعي مي کنند. معنويت نيلوفر آبي نيلوفر نماد انسان فوق العاده يا تولد الهي است زيرا بدون هيچ ناپاکي از آب هاي گل آلود خارج مي شود.گل نيلوفر در تاريخ ايران و در دوره هاي اشکاني و هخامنشي و ساساني در حجاريها و تزيينات و جشنها و آيين ها حضور و بروز دارد به طوريکه در نقش برجسته طاق بستان شاپور دوم را مي بينيم که تاج را از دست مهر «ميترا» مي گيرد و زير پاي مهر گل نيلوفري روييده است که حکايت از قدسي و معنوي و تبرک اين گل در اين آيين دارد.نيلوفر که به معني نيروي فراوان ايزدي نيز ترجمه شده و معني فر حکايت از فراواني و سروري آن است هميشه حضوري آرامش بخش و نيلي و آبي سفيد ميان ايرانيان داشته است . در کشورهاي ايران، چين و مصر باستان و برخي کشورهاي شرق آسيا، نيلوفر از جايگاه منحصر به فردي برخوردار است. در برخي کشورهاي آسيايي، سازه هاي معماري را به شکل نيلوفر طراحي مي کنند و روي لباس زنان نقش نيلوفر مي زنند. مي توان گفت، اين گل مهرباني و دوستي مردم ايران را نشان مي دهد. در آيين بودا و زرتشت نيز گل نيلوفر آبي نقش نمادين دارد و در برخي فرهنگ ها، نماد عارفي است که خود را از رذالت ها در امان نگه داشته است، زيرا نيلوفر آبي در مرداب مي رويد و زيبايي آن از محيط ناپاک مرداب سربرمي آورد. شما هم ميتوانيد نويسنده مجله همگردي باشيد