ابنیه/ قلعه فلک الافلاک ، بازمانده ساسانیان در خرم آباد

الي گشت/ دژ شاپورخواست در دوران ساسانيان ساخته شد اما در دوران قاجار نام آن به قلعه فلک الافلاک تغيير يافت. قلعه بر فراز تپه اي نزديک به شهر خرم آباد ساخته شده است. در گذشته دوازده برج درون قلعه خرم آباد قرار داشت که تنها هشت مورد از آن ها توانستند از گذر زمان جان سالم به در ببرند. امروزه قلعه تبديل به نمادي از شهر خرم آباد و استان لرستان شده است. با الي گشت همراه شويد تا به بازديد اين بناي قديمي برويم و از سرگذشت آن طي قرن هاي گذشته مطلع شويم. چشمه گلستان از دامنه شمالي تپه اي که قلعه فلک الافلاک بر روي آن ساخته شده است جاري مي شود، اما آب آشاميدني از چاهي به عمق ۴۰ متر که دورن قلعه حفر شده است تامين مي شود. قلعه وسعتي به اندازه ۵۳۰۰ متر مربع دارد و ۲۲۸ از محيط هاي اطرافش متعلق به محوطه آن هستند. بلندترين ديوار آن ۲۲٫۵ متر بالاتر از سطح زمين قرار گرفته است. داخل قلعه از چهار سالن بزرگ، دو حياط خلوت، چندين تالار کوچک، اتاق ها و دروازه هايي به سمت شمال ساخته شده است. پيشينه قلعه در زمان قاجار و دوران سلطنت فتحعلي شاه بازسازي شد. در دوران باستان و زمان فرمان روايي سلسله ساسانيان قلعه فلک الافلاک يا دژ شاپورخواست از اهميت زيادي برخوردار بود و اسراي رومي را در آن زنداني مي کردند. در قرن چهارم هجري قمري به عنوان مقر حکومت آل حسنويه (حاکم لرستان) و گنجور در زمان آل بويه در آمد. پس از آن براي مدتي تبديل به خزانه داري خاندان بدر و مقر حکومت حاکمان لرستان شد. در دوران پهلوي از آن به عنوان پادگان نظامي و زندان سياسي استفاده شد. سر انجام در سال ۱۳۴۹ قلعه خرم آباد در آثار ملي ايران به ثبت رسيد و چند سال بعد تبديل به موزه اي شد که امروزه در آن آثار بسيار ارزشمندي نگهداري مي شود. در سال هاي اخير با مرمت نماي بيروني و داخل قلعه موزه ‌هاي باستان ‌شناسي، مردم شناسي، آزمايشگاه مرمت اشياء، مرکز فروش توليدات فرهنگي و چايخانه سنتي در اين مجموعه فرهنگي تاريخي راه‌ اندازي شده ‌است. هنگامي که اسکندر مقدوني به ايران حمله کرد، حاکمان زمانه تصميم گرفتند تا اشيا با ارزشي از جنس طلا و نقره را در آن پنهان کنند و اين گونه آن ها را از دست اسکندر محفوظ بدارند. بعد از گذشت دوهزار سال اشيا عتيقه به صورت تصادفي توسط دزدان! پيدا شدند، تعدادي از اين اشيا مرمت شدند و امروزه در موزه قلعه از آن ها نگهداري مي شود. درون قلعه خرم آباد آزمايشگاهي مجهز براي مرمت اشيا باستاني احداث شده است و در کنار آن کتابخانه اي با کتب نفيس قرار دارد. معماري قلعه خرم آباد ۵۳۰۰ متر مربع وسعت دارد و ارتفاع بلندترين برج آن ۲۲٫۵ متر بالاتر از تپه است. مصالحي که در ساخت قلعه از آن استفاده شده است سنگ، آجر (قرمز و بزرگ)، خشت و ملات گچ و آهک مي باشد. ورودي قلعه نيز در برج جنوب غربي به عرض ۱۰ متر و ارتفاع ۳ متر ساخته شده است. در طي سال هاي گذشته بارها قلعه را تعمير و مرمت کرده اند که عمده تغييرات در دوران صفويه و قاجار انجام شد. مردم بومي و برخي اسناد تاريخي مي گويند تا ‌صد سال پيش بارويي دولايه، خشتي و دوازده برجي پيرامون بناي فعلي وجود داشته که اکنون تنها دو برج از آن در شمال غربي و جنوب شرقي باقي مانده است. در قلعه دو حياط قرار دارد که اولين آن ها توسط چهار برج احاطه شده است. دو مورد از اين برج ها در شمال و شمال غربي و دو مورد ديگر در جنوب غربي و جنوب قرار گرفته اند. حياط دوم نيز ساختاري شبيه به حياط اول دارد. در چهار سوي آن تالارهايي بزرگ ساخته شده که به يکديگر راه دارند. اين جا همان نقطه اي است که امروزه تبديل به موزه شده است. حمام در شمال اولين حياط قرار دارد و چاه نيز در نزديکي آن حفر شده است تا بتوانند آب مورد نياز براي مصرف در حمام را به راحتي تامين کنند. تا اواخر حکومت قاجاريان از حمام استفاده مي شد و آثار به جا مانده از اين دوران هنوز قابل مشاهده است. چاه نيز در کنار حمام بود و در پشت يک طاق بلند حفر شده بود. چاه با استفاده از برش هاي صخره به سرچشمه آب گلستان راه يافته است و تا ۴۰ متري عمق زمين پيش رفته است. در زمان هاي قديم آب مورد نياز ساکنان قلعه فلک الافلاک از اين چاه تامين مي شد و امروز نيز قابليت بهره برداري از آن وجود دارد. زلزله اي که در سال گذشته در غرب کشورمان اتفاق است، علاوه بر تمام خسارات جاني و مالي که به مردم منطقه وارد کرد به بسياري از آثار باستاني کشور را نيز آسيب رساند. بلافاصله پس از وقوع اين زلزله کارشناسان حوزه ميراث فرهنگي لرستان از قلعه خرم آباد بازيد کردند و نسبت به عدم خسارت به اين اثر تاريخي اطمينان دادند. اما از آن زمان همواره وقوع زمين لرزه در منطقه ادامه داشته است و اين قلعه قديمي توانايي مقابله با يک زلزله بزرگ را ندارد. در حال حاضر ترک هايي به عمق سه متر بر روي ديوارهاي آن مشاهده مي شود. متاسفانه اين قلعه ارزمشند و تاريخي به حال خود رها شده است. آثار ديدني نزديک به فلک الافلاک مناره آجري: سازه مشهوري است که ۹۰۰ سال پيش در جنوب شهر ساخته شد. ارتفاع مناره به ۳۰ متر مي رسد و مساحت پايه آن ۵٫۵ متر است. سنگ نبشته: نوشته هايي به خط کوفي که در شمال قلعه فلک الافلاک قرار گرفته است. ارتفاع آن به ۳٫۵ متر مي رسد و قدمت آن به قرن ششم ميلادي باز مي گردد. بر روي آن احکامي را درباره بخشش ماليات، چراندن دام در چراگاه‌هاي شاپورخواست و ممنوع کردن برخي سنت‌هاي ناپسند نوشته شده اند. پل شکسته يا پل شاپوري: پلي در مرکز شهر خرم آباد است که در دوران ساسانيان ساخته شد طول آن ۳۵۰ متر و عرض آن ۵٫۸ متر است. ارتفاع برج از بستر رودخانه ۸ متر است. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در تلگرام https://t.me/akharinkhabar آخرين خبر در ويسپي http://wispi.me/channel/akharinkhabar آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar