گوناگون/ روز جهانی خنده؛ تا می‌توانی قهقهه بزن!

هفته نامه سلامت/ ترجمه مريم سادات کاظمي: روز جهاني «خنده»در سال 1998 ميلادي به ابتکار پزشکي هندي به نام مادان کاتاريا، موسس «يوگاي خنده» به تقويم مناسبت هاي جهاني رسيد و سالانه اين روز در بسياري از کشورها به عنوان اقدامي مثبت در جهت آرامش و شادي مردم دنيا باعث برگزاري جشن مي شود. هدف از انجام چنين مراسمي ايجاد آگاهي عمومي براي اتحاد و صميميت مردم به کمک خنده و شادي است. بيشتر برنامه هاي چنين مراسمي مبتني بر «يوگا خنده» است که تاثير بالايي در پذيرش اين اقدام دارد. با توجه به شناخت فوايد خنده و به خصوص يوگاي خنده، امروزه در 105 کشور دنيا باشگاه هايي به اين تمرين اختصاص يافته است. «يوگاي خنده»؛ تمريني براي ترغيب خود به خنده همه ما بارها شنيده ايم که متخصصان توصيه مي کنند خنديدن براي سلامت جسم و روح عالي است، اما چه کنيم اگر روحيه شوخ طبيعي نداريم و به راحتي از ديدن بازي کودکان، قدم زدن در طبيعت و ... شاد نمي شويم؟ گرچه بسياري از افراد بر اين باورند شاد بودن نياز به ابزارهاي خاصي دارد و نمي توان به راحتي اين شيوه را در زندگي روزمره گنجاند اما «يوگاي خنده» يکي از بهترين روش هاي شاد بودن در زندگي است که به رغم تاثيرات فوق العاده فوري، هنوز بعضي افراد حتي نام آن را هم نشنيده اند. يوگاي خنده را نخستين بار در سال 1995 ميلادي پزشکي هندي به نام مادان کاتاريا در بمبئي مطرح کرد. وي با توجه به شناخت و بررسي فوايد خنده بر سلامت، روزي تصميم گرفت خنده را به عنوان يک شيوه وارد زندگي روزمره کند و نشان دهد براي خنديدن نبايد منتظر بهانه بود. بر اساس اين تصميم به پارک نزديک منزلش رفت و همراه با چند نفر که آنجا بودند، تمرين براي خنديدن را آغاز کرد. گرچه اين پارک را شايد بتوان اولين باشگاه يوگاي خنده معرفي کرد اما امروزه اين اقدام چنان مورد توجه قرار گرفته که هزاران باشگاه خنده در بسياري از کشورهاي دنيا راه اندازي شده است. يوگاي خنده مفهومي منحصر به فرد است که نشان مي دهد هر کسي بدون دليل خاص، شوخي و حتي داشتن روحيه شوخ طبعي مي تواند بخندد. در انجام اين تکنيک که در قالب گروه شکل مي گيرد، افراد سعي مي کنند با برقراري تماس چشمي مطلوب با يکديگر و توجه به خصيصه هاي کودک درون خود و فارغ از روزمرگي ها بخندند. گرچه شايد ابتدا خنده ها تصنعي باشد اما خيلي زود افراد احساس خنده واقعي را در وجود خود درک مي کنند. علت نام گذاري چنين تمريناتي به نام يوگاي خنده از اين جهت است که مانند درگي تمرينات يوگا، در اين حالت نيز تنفس عميق به عنوان يک اصل مهم ريلکسيسشن و کسب آرامش مورد توجه است. در واقع تنفس عميق سطح بيشتري از اکسيژن را به مغز و بدن مي رساند که مي تواند منجر به افزايش انرژي، احساس سلامت و حال خوب شود. از لحاظ علمي ثابت شده بدن ميان خنده خود به خود و خنده ارادي تفاوتي قائل نمي شود و به همين دليل در هر دو حالت از فوايد فيزيولوژيک و روانشناختي خنده برخوردار خواهد بود. آنچه سبب تاثير فوق العاده «يوگا خنده» است... بر اساس آنچه بررسي هاي علمي ثابت مي کنند، بدن ما براي اين که از فوايد خنده بهره مند شود نياز به 10 تا 15 دقيقه خنده مستمر دارد. حال آن که بيشتر خنده هاي روزمره ما در حد لبخند و بسيار کوتاه تر از آن است که سبب تغييرات و تاثيرات مطلوب در بدن شود، اما در قالب تمرينات يوگا خنده مي توان اين مدت را فراهم و به شکل ارادي سعي کرد بدن تحت تاثير اين فرايند قرار گيرد. از طرفي خنده زماني مفيد خواهد بود که واقعا عميق باشد و با تمام وجود احساس شود. مزيتي که طي تمرينات يوگا خنده فرد با تمام علاقه و هيجان فقط مي خندد، بدون اين که نگران ناراحت شدن ديگران يا قضاوت از طرف اطرافيان باشد. خنده هاي تصادفي ما در طول روز تا حد زيادي به عوامل بيروني بستگي دارد اما به کمک يوگا خنده مي آموزيم حتي روزمرگي هاي زندگي و شرايط مختلف آن مي تواند بهانه خوبي براي شادي و خنده باشد. در اين صورت به تدريج خنديدن در وجود فرد نهادينه مي شود و روشي است که از اثر مثبت آن برخوردار خواهد شد. بهبود روحيه و وضعيت جسماني مبتلايان به سرطان انجام جلسات منظم يوگا خنده نه تنها چراغ اميد تازه اي در زندگي مبتلايان به سرطان روشن مي کند بلکه با توجه به مطالعات انجام گرفته، خنديدن سلول هاي سيستم ايمني بدن را مقاوم مي کند. در واقع خنده عميق و مستمر تاثير فوق العاده اي بر روند درمان دارد. امروزه يوگا خنده در برخي کشورها از جمله ايالات متحده آمريکا به عنوان يک روش مکمل در مراکز درماني سرطان اجرا مي شود تا به بيماران و نزديکان آنها در جهت کنترل درد و بيماري کمک شود. در سال 2015 ميلادي، بررسي علمي يکي از پژوهشگران ايراني راجع به تاثير يوگا خنده پيش از انجام جلسات شيمي درماني در فرانسه ارائه شد که نشان مي دهد خنديدن نقش يکي از پروتئين هايي که تاثير قابل توجهي بر نتيجه شيمي درماني دارد را تغيير مي دهد. پس از اين موفقيت چشمگير باشگاه هاي يوگا خنده در تهران نيز راه اندازي شد. البته بايد اشاره کرد باشگاه هاي يوگا خنده براي اين گروه از بيماران نيز تنها با هدف بهبود روحيه و لذت از زندگي فعاليت دارد و به رغم تاثيرات مطلوب بر وضعيت سلامت، مرکز درماني محسوب نمي شود. ارتقاي تحصيل دانش آموزان بسياري از مدارس هند امروزه يوگا خنده را به عنوان يکي از برنامه هاي روزمره مدرسه اجرا مي کنند. در اين حالت، برنامه روزانه تحصيلي با 10 دقيقه خنديدن در آغاز کلاس و 5 دقيقه خنديدن پيش از ترک مدرسه انجام مي شود. نهادينه کردن چنين ريتمي زمينه ساز محيط بسيار جذاب و پر انرژي در مدرسه خواهد شد که در نتيجه منجر به احساس لذت و شادي مربيان و دانش آموزان از بهبود روابط، نظم و تلاش مي شود. نتايج تحصيلي نيز به تبع اين شرايط مطلوب، وضعيت بهتري پيدا مي کند. البته بررسي ها نشان مي دهد يوگا خنده تاثير بسيار مثبتي بر نگرش زندگي دانش آموزان نيز خواهد داشت. علاوه بر هند، اين روش در مدارس ايالات متحده و فرانسه نيز در حال اجراست. نگرش مثبت معلولان به زندگي شرکت معلولان جسمي و ذهني در تمرينات يوگا خنده سبب بهبود موثر توانايي هاي حرکتي و قابليت هاي گفتاري مي شود. بررسي در مورد وضعيت معلولاني که با ويلچر حرکت مي کنند حاکي از آن است شرايط جسمي و سلامت روان آنها بهبود مي يابد. از طرفي گنجاندن اين برنامه ها در مدارس کودکان نابينا و ناشنوا تاثير خوبي در پذيرش معلوليت و نگرش مثبت تر به زندگي و خوشبختي در آنها دارد. از همين رو، در برخي کشورها از جمله هند و فرانسه توجه جدي به اين مقوله شده و 2 تا 3 جلسه در هفته شرکت در جلسات يوگا خنده براي معلولان اجرا مي شود. اميد به زندگي در سالمندان گروه ديگري از افراد جامعه که تمرينات يوگا خنده مي تواند براي آنها بسيار مطلوب باشد، سالمندان هستند. اين در حالي است که جمعيت جوان امروز، جمعيت سالمند فردا خواهد بود و بهتر است از هم اکنون برنامه هاي بهبود کيفيت زندگي آنها در نظر گرفته شود. سالمندي پديده اي است که با کاهش تحرک، بروز بيماري هاي جسمي مختلف، تحليل شناختي و قابليت هاي ذهني و ... همراه است. همچنين افراد در سنين بالا، چندان دسترسي و تعادلي با محيط پيرامون خود ندارند که مي تواند زمينه ساز اختلالات رواني از جمله افسردگي و بي حوصلگي و ... باشد اما يوگا و خنده در اين شرايط تمرين ايده آلي است که مي تواند قدري حرکات ملايم، احساس شادي، کاهش افسردگي و بهبود روحيه در خلق و خو را براي آنها رقم بزند. ضرورت چنين برنامه هايي به خصوص براي سالمنداني که در آسايشگاه زندگي مي کنند، بيشتر خواهد بود. دلايلي علمي براي اين که بيشتر بخنديد حتما شما هم شنيده ايد که «خنده بر هر درد بي درمان دواست». اين مطلب درست است و در حقيقت مطالعات علمي تاثير واقعي خنده بر سلامت جسمي، هيجاني و اجتماعي را تاييد مي کند. با اين که مشغله هاي زندگي روزمره شايد به نظر بعضي افراد مجالي براي شاد بودن و خنديدن باقي نمي نگذارد اما اگر بدانيم خنده تا چه حد وضعيت سلامت جسم و روح را بهبود مي بخشد، حتما چند دقيقه شاد بودن را در برنامه هاي زندگي مي گنجانيم تا انتظار در مراجعه به پزشک و تحمل بيماري را کاهش دهيم. ارتباط خنده و سلامت سيستم قلبي - عروقي خنده باعث اتساع بافت تشکيل دهنده غشاي تداخلي عروق و در نتيجه افزايش جريان خون خواهد شد. بهبود جريان خون و اکسيژن به قلب همچنين احتمال لخته هاي خوني و پر فشاري خون را کاهش مي دهد. شايد به نظر عجيب بيايدت اما خنده مانند ديگر ورزش هاي هوازي تاثير فوق العاده اي بر سلامت قلب دارد زيرا در واقع يک دقيقه خنده مي تواند معادل 10 دقيقه قايقراني يا دويدن به عملکرد مطلوب سيستم قلبي کمک کند. تقويت سيستم ايمني بدن سيستم ايمني نقش کليدي در حفظ سلامت و مقابله با عوامل بيماري زا دارد. در زمان خنديدن، اين سيستم به سرعت تقويت مي شود زيرا سلول هاي مقابله با ويروس ها و عفونت ها افزايش مي يابند. همچنين در اين شرايط ثابت شده سلول هاي خاص محافظت در برابر عوامل جدي بيماري ها مانند سلول هاي NK ترميم و احيا مي شوند. افزايش آنتي کورها و به طور کلي تقويت سيستم ايمني بدن موجب مقاومت بهتر در برابر سرطان ها، بيماري هاي قلبي - عروقي، ميگرن، افسردگي و بي خوابي است. اگر کنار شادي و خنده در شيوه زندگي، به برنامه غذايي درست و تحرک نيز توجه شود مي توان همه شانس ها براي زندگي همراه با سلامت را در اختيار داشت. کاهش استرس خنده تمريني آسان و موثر براي کاهش محرک هاي زمينه ساز استرس فيزيکي، رواني و هيجاني است. هنگام خنديدن استرس کاهش مي نيابد و تعادل هورمون هاي هيجاني در مدت بسيار کوتاهي ايجاد مي شود. بر اساس مطالعات تاثير چند دقيقه خنديدن مانند تمرينات يوگا خنده موجب کاهش سطح کورتيزول که به عنوان هورمون استرس شناخته مي شود، خواهد شد و هيجانات مثبت را افزايش مي دهد. پژوهشگران بر اين باورند گنجاندن شادي و خنده به عنوان يک اصل زندگي در روزمرگي ها مي تواند منجر به افزايش طول عمر شود و توانايي بدن براي مقابله با بيماري هاي مرتبط با استرس را کاهش مي دهد. بهبود تنفس و عملکرد ريه ها خنديدن روشي بسيار سريع و سا ده براي تنظيم تنفس و توانايي ريه هاست. خنده منجر به افزايش فوري ضربان قلب، تعداد تنفس و مصرف انرژي مي شود. در اين صورت هواي تازه و سرشار از اکسيژن جايگزين هواي گرفته ريه ها خواهد شد. همچنين تنفس عميق تر و بهبود سلامت سيستم تنفس به خصوص در مبتلايان به بيماري هاي تنفسي از جمله آسم را در پي دارد. تاثير مثبت در روابط اجتماعي خنده نقش مهمي در تنظيم تعاملات اجتماعي بشر دارد و برقراري ارتباطات بين گروه هاي مختلف را تسهيل مي کند. در واقع پيش از اين که کلام و کلمات بتوانند دو نفر را براي تعامل اجتماعي و عاطفي آماده کنند، لبخند و چهره بشاش آنهاست که احساس خوبي ايجاد کرده و زمينه گفتگوي سازنده را فراهم خواهد کرد. همچنين از آنجا که خنده و شادي را بايد خصيصه اي مسري دانست، ديگران نيز در اين شرايط نگرش مثبت و رفتار شادتري خواهند داشت. تسکين درد خنده باعث توليد اندروفين در بدن مي شود که اين هورمون ها به عنوان مسکن طبيعي درد را در زمان کوتاهي تسکين مي دهند. به همين علت امروزه تمرينات يوگا خنده در مراکز درماني علاوه بر بهبود وضعيت روحيه بيماران به عنوان روش مکمل نيز توصيه مي شود. حتي مشخص شده تاثير تمرينات خنده بر بعضي بيماران مبتلا به روماتيسم که از درد شديدي رنج مي برند بيشتر از داروهاي مسکن است. و در پايان به خاطر داشته باشيد... شرکت در جلسات يوگا خنده در مورد خانم هاي باردار و مبتلايان به بيماري هاي قلبي و آسم بهتر است تحت نظر پزشک باشد. در واقع بعضي تمرينات مي تواند منجر به افزايش سريع اکسيژن رساني و فشار بر عضلات شکم نيز شود که ممکن است براي اين افراد مشکل ساز باشد.