روح انسان بعد از مرگ کجا می‌رود؟

باشگاه خبرنگاران/ به عبارتي دوران عمر و زندگاني هر کسي در دنيا محدود است و هيچ کس عمر جاودان ندارد؛ کلّ نفس ذائقة الموت بالأخره دفتر زندگي دنيايي هر انساني به بهانه هاي مختلفي بسته خواهد شد؛ يک با تصادف، ديگري با يک سکته و... پير و جوان هم نمي شناسد، وقتش که باشد به سراغمان مي آيد. بسته شدن دفتر زندگي دنيوي شروعي است براي ورود به حيات برزخي و مرحله ي رستاخيز و حساب و کتابِ قيامت و دادرسي آن روز و بهشت و جهنّمي که در پيش است. نکته اي که در اين فرصت مي خواهيم به آن بپردازيم چيستي و چگونگيه جهان "برزخ" و سرانجام روح انسان ها بعد از حيات دنيويشان مي باشد. با ما همراه باشيد. در ميان اين جهان و سراي آخرت، جهان سومي به نام «برزخ » است که ارواح همه انسانها پس از مرگ تا روز قيامت در آن قرار مي گيرند: «و من ورائهم برزخ الي يوم يبعثون، و پشت سر آنها (پس از مرگ) برزخي است تا روز قيامت.» (1) در مورد آيه «و من ورائهم برزخ... .» امام صادق عليه السلام فرمود: «هو القبر و ان لهم فيه لمعيشة ضنکا و الله ان القبر لروضة من رياض الجنة او حفرة من حفر النار: مراد از برزخ همان قبر مي باشد و البته براي کافران هر آينه زندگي سختي در آنجا مي باشد به خدا سوگند که قبر هر آينه باغي از باغ هاي بهشتي (براي مؤمنين) و يا حفره اي از حفره هاي آتش جهنم (براي کافران و . .). مي باشد.» (2) از امام صادق عليه السلام پرسيدم ارواح مؤمنين پس از مرگ در چه وضعند؟ فرمود: «در برزخ در ميان غرفه هايي از بهشت بسر مي برند، از خوراک بهشتي مي خورند و از آب آن مي نوشند و منتظر انجاز وعده پروردگار خود هستند» از اين رو امام صادق عليه السلام خطاب به شيعيان آن زمان مي فرمايد: «والله اتخوف عليکم في البرزخ . قلت ما البرزخ؟ فقال: القبر منذ حين موته الي يوم القيامة: من بر شما (شيعيان) در عالم برزخ مي ترسم، راوي مي گويد: من به امام صادق عليه السلام گفتم که عالم برزخ کجا است؟ فرمود: قبر است، زندگي در آن از زمان مرگ تا روز رستاخيز ادامه دارد.»(3) اصل اين واژه «بَرْزَهْ» بوده و در عربي به صورت برزخ در آمده و به معناي حائل و واسطه بين دو چيز است. باريکه راهي که دو قسمت را به هم وصل مي کند يا جزيره اي که دو قسمت خشکي را به هم متصل مي نمايد، برزخ گويند. همچنين فاصله بين ايمان قوي و ضعيف و يا حد وسط شک و يقين را برزخ نامند. البته از جزئيات آن جهان نيز آگاهي زيادي نداريم و نمي توانيم داشته باشيم، اين قدر مي دانيم که ارواح نيکان و صالحاني که در درجات بالا قرار دارند (مانند ارواح شهدا) در آن جهان، متنعم به نعمت هاي فراواني هستند: «و لا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء عند ربهم يرزقون، هرگز گمان مبر کساني که در راه خدا کشته شدند مردگانند، بلکه آنها زنده اند و در پيشگاه پروردگارشان متنعمند.» (4) «ابوبصير» مي گويد: از امام صادق عليه السلام پرسيدم ارواح مؤمنين پس از مرگ در چه وضعند؟ فرمود: «در برزخ در ميان غرفه هايي از بهشت به سر مي برند، از خوراک بهشتي مي خورند و از آب آن مي نوشند و منتظر انجاز وعده پروردگار خود هستند» (5). و نيز ارواح ظالمان و طاغوت ها و حاميان آنها در آن جهان معذبند، همان گونه که قرآن درباره فرعون و آل فرعون مي گويد: «النار يعرضون عليها غدوا و عشيا و يوم تقوم الساعة ادخلوا آل فرعون اشد العذاب، عذاب آنها (در برزخ) آتش (دوزخ) است که هر صبح و شام بر آن عرضه مي شوند، و روزي که قيامت بر پا شود (مي فرمايد) آل فرعون را داخل سخت ترين عذابها کنيد!» (6) مراد از برزخ همان قبر مي باشد و البته براي کافران هر آينه زندگي سختي در آنجا مي باشد به خدا سوگند که قبر هر آينه باغي از باغ هاي بهشتي (براي مؤمنين) و يا حفره اي از حفره هاي آتش جهنم (براي کافران و . .). مي باشد. گروه سومي که گناهان کمتري دارند نه جزء اين دسته اند و نه جزء آن دسته، و مشمول هيچ کدام از عذاب و کيفر نيستند، گويي در جهان برزخ در حالتي شبيه به خواب فرو مي روند و در رستاخيز بيدار مي شوند! «و يوم تقوم الساعة يقسم المجرمون ما لبثوا غير ساعة...و قال الذين اوتوا العلم و الايمان لقد لبثتم في کتاب الله الي يوم البعث فهذا يوم البعث و لکنکم کنتم لا تعلمون، و روزي که قيامت بر پا شود گنهکاران قسم ياد مي کنند که جز ساعتي در عالم برزخ درنگ نکردند... اما کساني که علم و ايمان به آنها داده شده (خطاب به مجرمان) مي گويند:شما به فرمان خدا تا روز قيامت (در عالم برزخ) قرار داشتيد، و اکنون روز رستاخيز است ولي شما نمي دانستيد!» (7) اين است که فرموده اند: القبر اما روضة من رياض الجنة، او حفرة من حفر النيران: عالم قبر براي انسان يا به منزله باغي است از باغهاي بهشت و يا به منزله گودالي است از گودال هاي جهنم. اهل سعادت، از همان آن توفي و مردن، سعادتشان شروع مي شود، و اهل عذاب، از همان آن مردن، عذاب برزخيشان آغاز مي گردد. هيئت مثالي انسان در برزخ به انساني که در خواب مي بيند شبيه است. انساني که ما او را در خواب مي بينيم تمام اعضاء و جوارح انسان را داراست ولي جسم نيست، جا اشغال نمي کند، منوط به زمان خاصي نيست، به‌ طوريکه در ذهن ما به سادگي جاي مي گيرد در حالي که خود وي در شهر و منطقه اي ديگر است؛ انساني با بدن مثالي، نه مادي و نه مجرد محض، بلکه چيزي بين آنها که از آن به تجرد برزخي هم مي توان ياد کرد.