گوناگون/ تاریخچه تکایا و عزاداری تهرانی‌ها در عهد قاجار

مشرق/ ماه محرم و عزاداري امام حسين (ع) همواره در طول تاريخ مورد توجه شيعيان بوده است. يکي از اماکني که همواره در طول تاريخ شيعيان عزاداري براي امام حسين (ع) را در آن انجام مي‌دادند تکايا بوده است که در اين نوشتار نيم نگاهي به سنت عزاداري و معرفي مهمترين تکاياي تهران در دوره قاجاريه شده است. بر اساس گزارش‌هاي تاريخي از زمان ديالمه شيعيان نقاط مختلف ايران روضه خواني مي‌کردند. بدين ترتيب که در ماه‌هاي محرم و صفر در منازل يکديگر گرد آمده و يک نفر شروع به شرح واقعه کربلا و مصيبت‌هايي که بر ائمه وارد آمده است مي‌کرد و ديگران گريه و زاري مي‌کردند. اين مجالس کم کم دگرگون گرديده و در زمان صفويه رونق زيادي يافت. سلاطين صفوي علاوه بر توجه خاصي که به عظمت ايران داشتند روضه خواني و تعزيه خواني را نيز از لحاظ اتحاد فکر وعقيده ايراني‌ها و انسجام آن‌ها فوق العاده تقويت مي‌کردند. در عصر سلاطين صفوي ۹۰۵_۱۱۴۸ ميلادي خواندن کتاب “روضۀالشهداء کاشفي” متداول شد چون خواندن اين کتاب و درک و فهم عبارات آن و دادن توضيحات کتاب براي همه کس آسان نبود و هر کسي هم سواد خواندن و نوشتن نداشت، اشخاص مخصوصي پيدا شدند که آنرا درست مي‌خواندند و بخوبي توضيح مي‌دادند؛ که به روضه خوان يعني خواننده کتاب روضۀالشهداء معروف شدند، آنگاه رفته رفته عده‌اي ديگر بدون آنکه سواد خواندن و نوشتن بدانند با شرکت مداوم در اين مجالس آنرا حفظ شدند و در مجالس به روضه خواني پرداخته و به “روضه خوان” اشتهار يافتند. تکيه‌هاي تهران از زمان قاجار ۱_تکيه آب بخش کن: واقع در محله سنگلج ، انتهاي بازارچه آب بخش کن. ۲_تکيه آصف الدوله: واقع در جنب خانه او…. ۳_تکيه ابوالقاسم شيرازي: در نزديکي امام زاده يحيي “ره” خيابان ري. ۴_تکيه اسمال بزاز: واقع در جنوب خيابان مولوي، موسس: اسمال بزاز لوده دربار ناصرالدين شاه. ۵_تکيه “اوژها” يا افشارها: واقع در محله سنگلج. ۶_تکيه حاج امين الضرب: واقع در بازارچه نايب السلطنه ري مقابل حمام فيروزه. ۷_تکيه باغ پسته بک، واقع در محله باغ پسته بک. ۸_تکيه بربري‌ها يا تخت بربري‌ها ،واقع در خيابان اکباتان جنوب عمارت مسعوديه وزارت فرهنگ سابق؛ واقف آن کربلايي محمد حسين است. ۹_تکيه بين الحرمين “بين مسجد جامع و مسجد شاه” معروف به بازار حلبي سازها. ۱۰_تکيه “پا طحطار” در حوالي بازارچه نايب السلطنه ري. پاطحطار مخفف “پاتوق محمد طاهر عطار” است. ۱۱_تکيه پامنار: واقع در سر سه راه پامنار. ۱۲_تکيه پهلوان شريف: واقع در بين مسجد حاج ملا محمدجعفر و تکيه عباسعلي در محله چاله ميدان. ۱۳_تکيه پيرزن: واقع در بين بقعه پير عطا و تکيه عودلاجان. ۱۴_تکيه جاله: واقع در خيابان سيروس. ۱۵_تکيه چهل تن: واقع در محله کوچه غريبان در شمال سراي چهل تن. ۱۶_تکيه حاج باقر: واقع در غرب کوچه زينت الدوله منشعب از کوچه وزير دفتر. ۱۷ـتکيه حاج بهاءالدوله، ”شاهزاده حاج بهاءالدوله پسر بهمن ميرزا و نوه فتحعليشاه قاجار”: واقع در ابتداي پامنار زير سفارت سابق شوروي. ۱۸ـتکيه حاج رجبعلي: واقع در محله سنگلج بخش ۴ قديم تهران. ۱۹ـتکيه حسام السلطنه “معروف به تکيه نوروز خان” در اول محله بازار؛ حسام السلطنه عموي ناصرالدين شاه و فاتح هرات بود. ۲۰ـتکيه حمام خرقاني‌ها: واقع در بخش ۷ قديم تهران. ۲۱ـتکيه حياط شاهي: پائين تر از مسجد سپهسالار. ۲۲ـتکيه خدا آفرين: واقع در گذر لوطي صالح. ۲۳ـتکيه خشتي: واقع در محله کوچه غريبان. منشعب از کوچه تکيه زنبورکخانه. ۲۴ـتکيه خلج‌ها: واقع در محله خلج‌ها منشعب از پاچنار. ۲۵ـتکيه دانگي: ابتداي شمال خيابان پامنار . ۲۶ـتکيه دباغخانه: واقع در محله سنگلج کوچه تکيه دباغخانه. که به تکيه” شعبان بي مخ” هم معروف بود. ۲۷ـتکيه درخونگاه: به عبارت ديگر “درِخانگاه” يا “درِخانقاه” واقع در بازارچه درخونگاه. اين تکيه داراي دو در بوده يکي به بازارچه و ديگري به پشت حمام مدرسه رضاقليخان باز مي‌شده؛ بوذرجمهري غربي نرسيده به گلوبندک. ۲۸ـتکيه دولت: در کنار کاخ گلستان. مي‌گويند عبدالحسين هژير نخست وزير دستور تخريب آنرا صادر کرد و بعدها هم توسط فدائيان اسلام ترور شد. ۲۹ـتکيه رضا قليخان: واقع در بخش ۹ قديم تهران محله عودلاجان. ۳۰ـ تکيه زرگرها: واقع در محله عودلاجان. ۳۳ـتکيه سر تخت. ۳۴ـتکيه سرچشمه. ۳۵تکيه آقا باقر سعدالدوله: که حسينه هم به آن مي‌گفتند و در نزديک تکيه ملّا غدير بود. ۳۶ـتکيه سنگلج: که از تکيه‌هاي معروف تهران به شمار مي‌آمد. هميشه درگيري‌هاي اين تکيه با تکيه دباغخانه در ماه‌هاي محرم و صفر و چاقوکشي بين اعضاي دو تکيه زبانزد خاص و عام بود. ۳۷ـتکيه سهراب خان: واقع در بازار بين الحرمين ”حلبي سازها” ۳۸ـتکيه سيد اسماعيل: که واقف آن حاج حسن بيگلر بيگي بود. ۳۹ـتکيه صاحب ديوان: واقع در جنب خانه خودش اول محله بازار. صاحب ديوان همان” فتحعليخان فرزند قوام الملک” است. ۴۰ـتکيه عباس آباد: معروف به حاج عباس، واقع در آخر بازار عباس آباد، بازار تهران که در سال ۱۲۰۷ قمري توسط همين شخص وقف گرديده. ۴۱ـتکيه عباسعلي: واقع در خيابان سيروس نزديک امام زاده سيد اسماعيل. اين عباسعلي به احتمال زياد همان عباسعلي گمرکچي بايد باشد که سقّاخانه کل عباسعلي در بازارچه کل عباسعلي يادگار اوست. ۴۲ـتکيه عرب‌ها: واقع در محله عرب‌ها جنب ناصر خسرو. ۴۳ـتکيه عرب‌هاي محله چالميدان. ۴۴ـتکيه عزت الدوله ”خواهر ناصرالدين شاه”: واقع در شرق خيابان سيروس. ۴۵ـتکيه عودلاجان: واقع در شرق بازار عودلاجان. ۴۶ـتکيه غريبان: واقع در بازار تهران. ۴۷ـتکيه قاطر چي‌ها: واقع در محله کوچه غريبان کوچه زنبورکخانه. ۴۸ـتکيه “قمرالسلطنه”: همسر حاج ميرزا حسين خان مشيرالدوله سپهسالار و صدر اعظم قاجاريه. ۴۹ـتکيه قمي‌ها: واقع در محله قمي‌ها غرب خيابان خيام نزديک پاچنار. ۵۰ـتکيه کورها: واقع در گذر مستوفي که واقف آن مرحوم مستوفي الممالک است. ۵۱ـ تکيه کرماني‌ها: واقع در محله چالحصار “گلوبندک” شرق خانه مستوفي. ۵۲ـ تکيه گود زنبورکخانه: واقع در محله کوچه غريبان. ۵۳ـ تکيه گود: واقع در کوچه منشعب از گود زنبورکخانه، بين بازارچه حاج قاسم و محله دروازه نو. ۵۴ـ تکيه مافي‌ها: واقع در کوچه مافي‌ها.کوچه آب انبار معير. ۵۵ـتکيه مدرسه رضا قليخان. ۵۶ـ تکيه مسجد جامع: واقع در کنار مسجد جامع. ۵۷ـتکيه مسجد حوض: محله بازار. ۵۸ـتکيه معير الممالک: واقع در کوچه معيرالممالک بازارچه شاهپور. ۵۹ـ تکيه ملاغدير: واقع در جلوي مسجد ملاغدير. ۶۰ـ تکيه ملا آقا رضا: واقع در خيابان سيروس. ۶۱ـتکيه مَلک آباد: واقع در کوچه ميرزا زکي مستوفي. ۶۲ـتکيه منوچهرخان: واقع دربخش ۸ قديم تهران، معتمدالدوله منوچهر خان در سال ۱۲۶۰ قمري آنرا وقف کرده بود. ۶۳ـتکيه ميرزا حسين حکيم: واقع در پشت کوچه افشارها. ۶۴ـتکيه ميرزا صالح مستوفي: واقع در محله بازار و عودلاجان که در سال ۱۲۲۴ قمري توسط ميرزا صالح مستوفي بر فقراء و ارحام فقراء وقف گرديده بود. ۶۵ـتکيه نوروزخان: در نزديکي سقاخانه نوروزخان بازار که همان تکيه حسام السلطنه است. ”حسام السلطنه عموي ناصر الدين شاه است و زمين‌هاي زيادي در اطراف سقاخانه نوروز خان داشت. ۶۶ـ تکيه وزير: واقع در محله چالحصار نرسيده به چهارراه گلوبندک. ۶۷ـ تکيه هفت تن: واقع در بازار جنب مسجد هفت تن. ۶۸ـتکيه همت آباد: واقع در گذر مستوفي که همان “تکيه کورها” است. ۶۹ـتکيه حمام خانم: واقع در بخش ۹ قديم تهران محله عودلاجان. *منبع: پايگاه تخصصي امام حسين عليه‌السلام همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar