قبه بارگاه امام حسین (ع) کجاست و چه ویژگی دارد؟

باشگاه خبرنگاران/ اماکن و محل‌هاي مختلفي در آيات و روايات وجود دارد که دعا و نيايش در آن‌ها توصيه شده است و مي‌گويند در صورت ابراز حاجت در آن‌ها فرد قطعا حاجت روا خواهد شد. يکي از اين اماکن نوراني قبه و حائر حسيني است که سفارشات و تاکيدات فراواني درباره آن آورده شده است که باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد امروز به شرح محدوده حائر حسيني و قبه بارگاه امام حسين (ع) بپردازد، پس اگر شوق آن را داريد که از حرم امام حسين (ع) بيشتر بدانيد، بسم الله.. قبه به کجا اطلاق مي‌گردد و آيا حرم امام حسين حريم دارد؟ عظمت واقعه عاشورا و نمايش بي‌نظير فضايل الهي اهل‌بيت عليهم‌السلام در مقابل دشمنان خدا و رسول او موجب شد که اين رويداد عظيم از جهات گوناگون از ديگر رويداد‌هاي بزرگ عالم متمايز شود؛ مصيبتي که پيش از وقوعش، ملائکه الهي و انبيا و اوصيا عليهم‌السلام در سوگ آن نشستند و پس از وقوع آن نيز ائمه هدي عليهم‌السلام به يادآوري اين مصيبت بزرگ پرداختند و مجالس عزا برپا کردند. يکي از مکان‌هايي که در روايات اسلامي تأکيد شده است که دعا در آن جا به اجابت مي‌رسد حرم حضرت سيدالشهدا (ع) است که از آن به قبه يا حائر حسيني تعبير مي‌شود. واژه قبه که در روايات به کار رفته برخي پس از ساخت قبه بر بارگاه امام حسين بوده و برخي پيش از ساخت قبه بوده برخي از اين روايات از پيامبر اسلام صادر شده است. در باره رواياتي که پيشاز ساختن قبه صادر شده ترغيب به زيارت به همراه نوعي پيش بيني بوده مانند آنکه در روايتي طولاني ابن عباس از پيامبر پيرامون کيفيت شهادت فرزندشان حسين بن علي (ع) چنين نقل مي‌کند که پيامبر به او فرمود: اى پسر عباس هر که او را با معرفت به حقّش زيارت کند براى او ثواب هزار حج و هزار عمره است، و هر که او را زيارت کند، مرا زيارت کرده و هر که مرا زيارت کند، گويا خدا را زيارت کرده، و براى زيارت‏کننده خدا است که او را به آتش عذاب نکند، هر آينه اجابت (دعا) زير قبّه اوست، و شفا در تربتش مى‏باشد، و امامان از فرزندان او هستند. در اين روايات ترغيب به زيارت امام حسين پس از شهادت است و حال آن که هنوز او به شهادت نرسيده. آن دسته از رواياتي که بحث از ساخت حاير و قبه بوده نيز روشن است؛ مراد از قبه نيز همان حايري است که در روايات ديگر مورد اشاره قرار گرفته است. حائر در لغت به ديوار يا نرده گرداگرد خانه يا مکان گفته مي‌شود که در روزگار امام باقر و امام صادق، از نام‌هاي قبر امام حسين بوده است. نتيجه آن که؛ قبه و حائر ناظر به محدوده اطراف نزديک قبر امام حسين است و بر زماني که تنها قبري بيش نبوده نيز صادق خواهد بود. تاريخچه بنا بر قبر امام حسين اما اين که چهار ديواري بر قبر امام حسين به چه زماني بر مي‌گردد بايد گفت: اولين بار بنى اسد پس از دفن اجساد شهدا و پيکر سيد الشهدا، علامتى بر قبر نهادند. از اين که توابين در سال هاى ۶۳ يا ۶۴ بر سر قبر امام حسين مي ‏آمدند، مى‏فهميم که آن هنگام، آشنا و شناخته شده بوده است. بنا به تشويق اولياء دين، مدفن آن حضرت از همان آغاز، مورد زيارت شيعه قرار گرفت، چه پنهانى و چه آشکار. در زمان بنى اميه، قبه‏اى بر قبر شريف ساخته شد و تا زمان هارون الرشيد باقى بود. وى‏قبر را خراب و محل آن را صاف کرد و درخت‏ سدرى را که (به نشانه قبر) در آنجا بود، قطع کرد. بار ديگر در زمان مامون ساخته شد. سپس در سال ۲۳۶ و ۲۳۷ هجرى به دستور متوکل عباسى، قبر و خانه‏هاى اطراف آن خراب شد و به جاى آن زراعت کردند و مانع‏رفت و آمد مردم شدند. باز هم در سال ۲۴۷ به دستور متوکل قبر را خراب کردند و چندين نوبت ديگر اين تخريب انجام گرفت. بناى فعلى مرقد و حرم سيد الشهدا به قرن ‏هشتم هجرى برمى‏گردد. البته بار‌ها مرمت‌ها و اضافاتى انجام گرفته است. در سال‏۱۲۱۶ هجرى وهابي‌ها با سپاهى از منطقه نجد حمله کرده و حرم حسينى را غارت و تخريب کردند و اسب‌ها را در صحن مطهر بستند. محدوده حائر حسيني کجاست؟ بحثي که در اينجا مطرح است اين است که چه مقدار از اطراف قبر مطهر امام حسين عليه‌السلام حائر محسوب مي‌شود؟ مرحوم علامه مجلسي اقوال متعددي را از علماء در اين رابطه نقل کرده است و آنچه در نظر شريف خود ايشان تقويت دارد اين است که مراد از حائر آن مقدار از مساحتي است که ديوار‌هاي صحن، آن را احاطه کرده است. در نتيجه خود صحن از همه اطراف و ساختمان‌هايي که به قبه شريف متصل است و همچنين مسجدي که در پشت آن قبّه قرار دارد، جزء حائر محسوب مي‌شوند. آنچه مشهور ميان اهالي کربلاست و از گذشتگان به آن‌ها ارث رسيده و همچنين ظاهر کلمات اکثر اصحاب، همين است. مرحوم صاحب جواهر نيز در تفسير حائر، همين معنا را انتخاب کرده است، هر چند احتياط آن است که صحن مطهر را جزء حائر ندانند و به حرم مطهر و رواق‌ها و مسجد بالاي سر قناعت کنند. به ويژه آن که در گذشته حرم تا اين اندازه توسعه نداشته است. آيت‌الله محمدتقي بهجت (ره) در کتاب «رحمت واسعه» شامل مجموعه گفتار‌هاي عاشورايي‌اش درباره حائر حسيني چنين آورده است: «حائر» لغتاً يعني «ما حار فيه الماء» (گودي‌اي که آب در آن جمع شود)، يعني حفيره. حائر تقريباً مثل حقيره واسعه است که در آنجا ديگر آب [بيرون]نمي‌ريزد و به اين طرف و آن طرف سرايت نمي‌کنند؛ بلکه همان‌جا فرو مي‌رود. اين مطلب بعد‌ها زمان متوکل ملعون انجام شده است که ارسال آب به آنجا کرده است. حتي در روايت نقل شده است که: «کان لايبلغ»؛ به خود قبر مطهر آب نمي‌رسيد. اين طور هم نقل شده است. علي‌اي‌حال، حائر حفيره است و اين را الان هم ما مي‌بينيم؛ يعني تا زماني که ما [در کربلا]بوديم، اين طور بود. خيلي خيلي اطراف خود حرم سيدالشهدا (ع)، اطراف صحن و اطراف اطراف صحن، [نسبت به]خود بلد، در غايت نزول است. خود اين حرم، خيلي خيلي پايين است. شايد کعبه و مکه هم همين‌طور باشد. واضح و آشکار بود که تل زينبيه چه ارتفاعي دارد! و تازه سطحش تقريباً با خيمه‌گاه مساوي است. صحن خيلي تنزل دارد نسبت به اين طرف (تل زينبيه). خود حرم مقدس هم خيلي تنزل از صحن دارد. بوده‌اند کساني که گفته‌اند ما موفق شديم رفتيم داخل [سرداب]حرم، آن پايين. دو نفر براي بنده نقل کردند که رفتيم و قبر مطهر را هم از دور ديديم. يکي از آن‌ها گفت: قبر مطهر داخل غرفه بود. يک اتاق مانندي بود که مي‌گفت: سر آدم مي‌خورد به سقفش و سقفش همان سطح خود ضريح و متصل به ضريح است. ضريح بالاي يک چنين غرفه‌اي واقع شده است. ايشان اين طور گفت. پيرمرد بود. همان شخص قبر حمزه و همه اين‌ها را توصيف مي‌کرد. آن وقت، تازه واضح و آشکار بود پيش ما که اينجايي که مدفن حضرت در کربلاست، چقدر از خود مقتل شريف بالاتر است. آدم در مقتل چقدر بايد پله‌ها را پايين برود تا به جايي برسد که [محل شهادت سيدالشهدا (ع) بوده است و]آنجا هم [باز]علامتي گذاشته بودند که هرچه بوده، زير اين بوده، نه خود اين. مي‌گويند: حضرت در قسمت مدفن از اسب پايين تشريف آوردند. وقتي ديد اين مردم و رجاله (اراذل و اوباش) دارند به طرف حرم مي‌روند، همين طور نشسته، خودش را تا به بيرون از آنجايي که در آن افتاده بود، کشيد. از مدفن به طرف خيمه‌گاه تشريف مي‌آورد. شايد تشريف آوردند تا همين جايي که مقتل است. تا اين مقدار توانسته است بيايد. به زحمت زياد تا اينجا تشريف آورد و به مردم گفت: «يَا شِيعَةَ آلِ أَبِي سُفْيَانَ ... النِّسَاءُ لَيْسَ عَلَيْهِنَّ حرج»؛‌اي پيروان آل ابي‌سفيان ... بر زنان حرجي نيست. تا اينجا تشريف آورده و اينجا شده است مقتل. آنجا هم محل سقوطش بوده است. بعد که مي‌خواستند [بر ايشان]نماز بخواند، بايد ايشان را از اين پاييني‌ها دربياورند؛ بنابراين حضرت سيدالشهدا عليه‌السلام را آوردند تا اينجايي که دفن شده است. مقصود اين است که [مقتل و تل زينبيه]سطحشان خيلي خيلي اختلاف دارند؛ مقتل و مدفن با خود صحن و صحن هم با اطراف صحن. در زمان ما کاملاً معلوم بود که تل زينبيه نسبت به صحن حضرت سيدالشهدا (ع) بسيار بلند است. حائر حسيني چه فضايلي دارد؟ مشخص است که محدوده حائر که شامل روضه مقدس سيدالشهداء شامل قبر مطهر و رواق‌ها و حرم آن حضرت مي‌شود از شرافت و قداست خاصي برخوردار است و روايات بسياري در فضيلت آن وارد شده است. از جمله آن که استجابت دعا در اين محدوده در روايات شيعي ذکر شده است. امّا در مورد آن که در محدوده حائر حسيني مي‌توان نماز را به تمام خواند يا آن که بايد شکسته خوانده شود، ميان علماء و فق‌هاي معاصر اختلاف نظر وجود دارد.