اهل بیت (ع) چگونه استخاره می‌کردند؟

مهر/ متن پيش رو سخنراني حجت الاسلام فاطمي نيا پيرامون دعاي سي و سوم صحيفۀ سجاديه دربارۀ طلب خير است که در ادامه مي خوانيد. حجت الاسلام فاطمي نيا گفت: دعاي ۳۳ دعاي استخاره است. استخاره دو گونه است، يک وقت انسان با قلب و زبان خود از خدا خير مي خواهد که استخارۀ اصلي هم همين است. نوع ديگر استخاره به اين شکل است که با تسبيح يا قرآن استخاره را انجام مي‌دهند و آن بحث ديگري است. اينجا امام استخارۀ قلبي را ذکر مي‌کند، منتها مثل حوائج ديگر که انسان از خدا مي‌خواهد در اينجا امام به ما مي‎آموزد که خدا به قلب ما بيندازد که کدام کار بهتر است؟ اين خيلي مهم است. اين دعا ممکن است که مستجاب شود شايد هم مستجاب نشود و متوجه اينکه کدام کار بهتر است نشويم، که باز هم از پروردگار مي‌خواهيم. اصل اين است که امام مي‌خواهد بگويد که کار دست خدا است، در استخاره با قرآن و تسبيح هم همين است و کار دست خدا است. وي ادامه داد: در مورد کلمۀ استخاره و اينکه استخاره از کجا مشتق شده است؟ بحثي وجود دارد. استخاره در اصل از خير گرفته شده است و يعني طلب خير. منتها در اين رابطه يکي از فقها به‌نام محمد بن ادريس عجلي که مرد بسيار بزرگي بوده، کتابي دارد به نام سرائر و در آن مي‌گويد استخاره از خوار گرفته شده و خوار صدايي است که بچۀ گاو از خود در مي‌آورد اين اصطلاح چه ربطي به استخاره دارد؟ سيد علي خان مي‌فرمايد که اين کلام از اين مرد بزرگ عجيب است و استخاره يعني طلب خير که با معناي مورد نظر ادريس تفاوت دارد. در ادامه سيد علي خان مي‌گويد اينکه استخاره به معناي طلب خير است و آن را ربط دهيم به خوار اين غلط است چون دو لفظ به هم شباهتي ندارند و گفتار باطلي است زيرا اين دو کلمه به هم ربطي ندارند. اينجا استخاره از استخيار گرفته شده که اجوف يايي است در حاليکه که استخاره‌اي که از استخوار گرفته شده اجوف واوي است. سيد مي‌فرمايد اينها را به هم ربط دادن نوعي باطل گويي است. پس اصل استخاره از استخيار گرفته شده يعني طلب خير از خدا. وي افزود: استخاره اين است که هر کاري که مي‌خواهيم انجام دهيم از خدا طلب خير کنيم. بزرگان دين همواره گفته‌اند که مشورت مقدم بر استخاره است. استخاره وقتي است که ابهامي در گوشه‌هاي قلب شخص بماند. يک زماني مشورت هم نتيجه نمي‌دهد و يا شرايط مشورت وجود ندارد، در اينجا شخصي که شرايط استخاره کردن را داشته باشد مي‌تواند استخاره را انجام دهد. در روايات آمده است که پيامبر اکرم استخاره را به اصحاب خود آموزش مي‌داده مانند اينکه يک سوره از قرآن را آموزش دهد و مي‌فرمود چنانچه يکي از شما قصد انجام استخاره داشت دو رکعت نماز بخواند سپس بگويد خدايا من از تو به واسطۀ علمت خير مي‌خواهم. حجت الاسلام فاطمي نيا گفت: حضرت صادق نيز فرمود براي استخاره دو رکعت نماز بخوان و بگو خدايا در اين کار به ما خير عطا کن. اين هم يک نوع استخاره است. امام جواد نيز براي استخاره صد مرتبه ذکر استخير بالله را تکرار مي‌کردند و دو رکعت نماز مي‌خواندند. در نمونۀ ديگري از استخاره امام صادق فرمود اگر امر مهمي براي شما پيش آمد با خدا مشورت کنيد و اگر خدا به قلبت انداخت آن را انجام بده و اين استخاره به اين طريق است که بعد از نماز واجب سجده به جا مي‌آورد و در آنجا مي‌گويد خدايا بهترين کار را نشانم بده، سپس ببيند چه چيزي به دلش افتاد و همان را انجام دهد. وي ادامه داد: پس استخاره‌اي که امام سجاد در اينجا آورده است مربوط به تسبيح و قرآن نيست، فقط طلب خير با زبان است. وي افزود: شيخ مفيد فرموده استخاره در واجبات نيست، در چيزي که خدا نهي کرده نيز استخاره وجود ندارد و استخاره در مباح و مستحبات است. از آداب استخاره کننده اين است که شخص استخاره کننده ظاهر خود را از آلودگي‌هاي حدث و خبث طاهر کند. اين کارشناس ديني گفت: همچنين باطن خود را از شک و ريب پاک کند. در ادامه مي‌فرمايد که دو رکعت نماز بخواند و بعد از حمد هر سوره‌اي که مي‌خواهد بخواند و در رکعت دوم قنوت را به جا آورد. در اين نماز و دعا تا زماني که تمام شود با قلب و روح خود به خدا توجه کند و از خدا خير بخواهد. حجت الاسلام فاطمي نيا ادامه داد: در بارۀ استخاره با قرآن و تسبيح نيز شيخ مفيد مي‌گويد در آنجا نيز مؤدبانه برخورد کنيد چه خوب بيايد چه بد بايد حال يکساني داشته باشيد و در هر صورت سپاس خدا را به جاي آوريد. وي افزود: رواياتي نيز وجود دارد که سفارش شده با قرآن استخاره کنيد، استخارۀ قرآن بسيار مشکل است و بايد به شخص موهبت داده شود وگرنه هرکسي توانايي انجام چنين استخاره‌اي را ندارد. در استخاره بايد معقول بوده و شخص استخاره کننده هم بايد بر اين امر وارد باشد. البته فراموش نشود که استشاره مقدم است. وي گفت: در دعاي استخارۀ حضرت فقط قلب و زبان مطرح مي‌شود و فقط معناي خير داشته و بحث تسبيح و قرآن مطرح نيست. حضرت در اين دعا مي‌فرمايد: خدايا من در اين دعا طلب خير مي‌خواهم به سبب علم خودت کار خوب را به من حکم کن. الهام کن به ما معرفت اختيار را. خدايا اگر انتخاب صحيح را بر ما الهام کردي شک را از دل ما بيرون کن.خدايا معرفتي به ما عطا کن تا به آنچه براي ما مقدر کرده‌اي راضي باشيم. حجت الاسلام فاطمي نيا ادامه داد: بازي کردن با استخاره و تکرار مداوم يک استخاره خطرناک است. البته اگر بعد از چند ماه شرايط استخاره تغيير کرده باشد، مي‌شود مجددا استخاره گرفت با توجه به اين نکته که استخاره براي اصل يک عمل باشد نه شرايط ظاهري آن. همچنين تأخير و يا تأجيل آنچه خدا برايمان مقرر کرده را نبايد بخواهيم. وي در پايان گفت: پس در اين دعا حضرت طلب خير از خدا مي‌خواهد و اين دعاي مهمي است. همچنين در اين دعا مي‌خواهد هرچه خير ما بود بدون شک و ريبي به آن راضي شويم. يکي از فوايد استخاره اين است که انسان را به يک سو مي‌برد و ترديد را از انسان دور مي‌کند. استخاره اين نيست که دلخواه ما روي دهد بلکه چيزي که خدا مي‌پسندد مي‌آيد، و آن خير ما خواهد بود. عمدۀ اين دعا اين است که خدا معرفت برگزيدن را به ما الهام کند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد