باشگاه خبرنگاران/ در آيات متعددي از قرآن، نام بدترين موجودات آمده است. در تعبيري، اينان همان انسانهاي کافر و يا از حق روي گردانياند که به عنوان بدترين جنبندگان معرفي شدهاند:
«إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُ الْبُکْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ؛ (انفال (8) آيه 22)
قطعاً بدترين جانوران نزد خدا کران و لالاني اند که اصلاً تعقل نميکنند».
و «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الَّذِينَ کَفَرُوا فَهُمْ لا يُۆْمِنُونَ؛ (انفال، آيه 55)
بدترين جانوران نزد خدا آناني اند که کافر شدند (و بر اثر لجاجت بر کفر خود) ايمان هم نخواهند آورد».
خوب است به بيان بعضي از مفسران در تفسير آيات مذکور و نيز آيات مورد بحث توجه کنيم:
1."إِنَّ الَّذِينَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکِينَ فِي نارِ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فيها أُولئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ".
"أُولئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ" (بدترين مخلوقات) تعبير تکاندهندهاي است که نشان ميدهد در ميان تمام جنبندگان و غير جنبندگان، موجودي مطرودتر از کساني که بعد از وضوح حق و اتمام حجت، راه راست را رها کرده، در ضلالت گام مينهند، يافت نميشود.
اين حقيقت در آيه 22 سوره انفال آمده: إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ؛
بدترين جنبندگان نزد خداوند افرادي هستند که نه گوش شنوا دارند و نه زبان گويا و نه انديشه بيدار!
در سوره اعراف (آيه 179) آمده که بعد از ذکر گروه دوزخيان با همين اوصاف ميفرمايد: أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ؛همچون چهارپاياناند، بلکه گمراهتر، آنها غافلاناند.
آيه مورد بحث مطلبي فراتر از اينها نيز دارد چرا که آنها را بدترين مخلوقات معرفي کرده، اين در حقيقت به منزله بيان دليلي است براي خلود آنها در آتش دوزخ.
چرا بدترين مخلوقات نباشند، در حالي که تمام درهاي سعادت به رويشان گشوده شده و از روي کبر و غرور و عناد و لجاج آگاهانه به مخالفت برخاستند؟ (تفسير نمونه، ج 27، ص 208)
2. در ميان دوابّ، (جنبنده) بدتر از سگ و خوک که نجس العين هستند نداريم. البته به مراتب کفار و منافقان و غلات و خوارج و نصاب و مرتدين نجستر از کلب و خوک و خبيثتر از آنها هستند. (أطيب البيان في تفسير القرآن، ج 6، ص: 97)
3. إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ؛ بدترين جنبندگان روي زمين نزد حکم الهي، کرانند از شنيدن حق، گنگانند از گفتن حق، آنان که حق را در نمييابند، يعني تدبر نميکنند تا هدايت شوند.
اين جماعت بدترين حيواناتند که از عقل و مقتضيات آن روي بر تافته و به جانب قواي بهيمي و شهوات نفساني شتافته، به سوء اختيار خود را از ملکات فاضل انساني باز داشته، به صورت انساني، ولي به سيرت حيوانياند. (تفسير اثنا عشري، ج 4، ص 315)
4. علامه طباطبايي در تفسير اين آيه که خدا بدترين و بهترين مردم را معرفي کرده، نوشته است:
" إِنَّ الَّذِينَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکِينَ فِي نارِ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فيها أُولئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ" (سوره بينه آيه 6) يعني کساني که از اهل کتاب و مشرکان به اين آئين جديد کافر شدند، در آتش جهنم و به طور دائم خواهند بود، اين گونه افراد بدترين خلق خدايند (چون نعمت هدايت بالاترين نعمتهاي الهي است، و کفران آن بدترين کفران ها است) در مقابل بدترين مردم بهترين مردم نيز معرفي شدهاند:
" إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ" در اين آيه خيريت را منحصر در مومنان کرده، که اعمال صالح انجام ميدهند، همچنان که در آيه قبلي شرّيت را منحصر در کفار ميکرد. (ترجمه الميزان، ج 20، ص 578)
در اين آيه، معيار بهترين و بدترين بودن مخلوقات در نظر قرآن به صراحت بيان شده است. ايمان و کفر، دو عيار واقعي سنجش شخصيتي انسانها است که ايمان موجب تعالي و کفر موجب سقوط است.
نتيجه :
بدترين مردم نزد خدا کافران و مشرکان هستند. هر چند در آيات ديگري از قرآن بعضي از انسانها به دليل خطاهايي که مرتکب شده و يا ميشوند، بدترين خلق معرفي شدهاند، ولي با توجه به همان دو معيار که تمام خوبيها در ايمان و تمام بديها در کفر خلاصه ميشود، بقيه مصاديق، چه از نظر خوبي و چه بدي به همان دو محور مربوط ميشود و زير مجموعه آن دو است، زيرا منشأ تمام خوبيها ايمان، و منشأ تمام بديها کفر است.
بازار