گونه‌های نادر حیات‌وحش ایران که در معرض انقراض اند

همشهري/ بيش از 70گونه جانوري در ايران، ‌در ليست قرمز اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN) قرار دارند و نيازمند حفاظت جدي هستند تا جمعيت آنها منقرض نشود. يوزپلنگ آسيايي، تمساح پوزه‌کوتاه، ‌گورخر ايراني، گوزن زرد، هوبره و... ازجمله اين گونه‌ها هستند که طرح حفاظت برخي از آنها تدوين شده و کم و بيش در حال اجراست. اسماعيل کهرم استاد محيط‌زيست به همشهري مي‌گويد: «‌وضعيت تمام گونه‌هاي در معرض انقراض کشورمان به‌گونه‌اي است که اگر مورد توجه و رسيدگي قرار نگيرند تا 5سال ديگر منقرض خواهند شد.» او معتقد است به خطر انداختن جمعيت گونه‌هاي جانوري 2 عامل اصلي دارد؛ تخريب زيستگاه و شکار بي‌رويه. اما اين را هم مي‌‌گويد که در برخي موارد و در برخي نقاط دنيا، بعضي اعتقادات خرافي نيز، شکار گونه‌ها را افزايش داده است. اين استاد محيط‌زيست مي‌افزايد:‌ «در ايران، ‌تنها خشک شدن درياچه اروميه، امکان حضور و زاد و ولد را از 126گونه پرنده‌اي که همواره به آنجا مهاجرت مي‌کرده‌اند، گرفته است.» به گفته کهرم، سياه‌خروس گونه‌اي که زيستگاهش ارسباران است، ‌تنها گونه‌اي است که به‌دليل قرار داشتن زيستگاهش در جنگل‌هاي انبوه و متراکم، از شکار و قرار گرفتن در معرض انقراض در امان مانده است. ‌گاندو کاهش باران و کم آب شدن آب رودها، ‌گونه‌هاي نادر جانوري استان سيستان و بلوچستان همچون گاندو يا همان تمساح پوزه‌کوتاه را که از گونه‌هاي منحصر‌به‌فرد کشور است در معرض خطر انقراض قرار داده است. وحيد پورمردان، ‌مديرکل محيط‌زيست سيستان و بلوچستان به همشهري مي‌گويد: «خشکسالي‌هاي پي‌درپي در جنوب استان، خشکي رود باهو کلات که منطقه اصلي زيست گاندوهاست و نيز تصادفات جاده‌اي، جمعيت گاندوها را به‌شدت تهديد مي‌کند. البته به‌دليل احداث جاده جديد، ميزان تصادف گاندو و تلف شدنشان تقريبا به صفر رسيده است. به گفته وي، جمعيت گاندوها طبق آخرين سرشماري که سال گذشته انجام شد 419سرتمساح است. با تلاش‌هاي انجام شده و مراقبت از گاندوها که توسط سازمان محيط‌زيست انجام مي‌شود، جمعيت گاندوها در چند سال اخير ثابت مانده است، اما همچنان به‌عنوان گونه در معرض خطر انقراض محسوب مي‌شوند.» گوزن زرد گوزن زرد ايراني به‌دليل ترکيب رنگ و خال‌هاي روي بدنش به‌عنوان زيباترين گوزن در بين گوزن‌هاي ايراني و حتي جهان معروف است، اما هم‌اکنون در فهرست EN يا گونه در معرض انقراض قرار دارد. هم‌اکنون حدود 500رأس گوزن زرد ايراني در کشور وجود دارد که همگي در سايت‌هاي پرورش و تکثير حضور دارند. جزيره اشک درياچه اروميه، ميان کتل فارس و باغ شادي يزد ازجمله سايت‌هاي نگهداري اين گونه هستند که به گفته فرشاد اسکندري، ‌کارشناس حيات‌وحش همگي تکثير يافته از گوساله‌هاي متولد شده در دهه 40هستند. اين گوزن‌ها براي تکثير و جلوگيري از انقراض، به باغ وحشي در آلمان فرستاده شدند و سپس گوساله‌هايشان به ايران بازگشتند. برنامه عمل نجات گوزن زرد تدوين و ابلاغ شده که يکي از موارد آن انتقال گونه‌ها از نقطه‌اي به نقطه ديگر براي جلوگيري از تقارب ژنتيک است. ميش‌مرغ ميش‌مرغ، پرنده‌اي از خانواده هوبره‌يان است که در دشت‌هاي وسيع بي‌درخت، زمين‌هاي استپي و کشتزارهاي پهناور حبوبات و علفزارها زندگي مي‌کند. اين پرنده داراي گردن و پاهاي کشيده، بال‌ها و منقار پهن و پرهاي رنگارنگ است و روي زمين لانه‌سازي مي‌کند. هم‌اکنون دشت «سوتاو» بوکان مهم‌ترين زيستگاه ميش‌مرغ در کشور است. اين پرنده در وضعيت آسيب‌پذير(VU) قرار دارد. خرس سياه آسيايي خرس سياه آسيايي هرچند بيشتر گياهخوار است اما رفتاري پرخاشگرانه نسبت به انسان دارد. زيستگاه آن در ايران در کوهستان‌هاي شهرستان نيک‌شهر در جنوب سيستان و بلوچستان است. شهرستان رودان در استان هرمزگان نيز يکي از مهم‌ترين زيستگاه‌هاي اين گونه است. خرس سياه آسيايي در فهرست قرمز اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت، در طبقه آسيب‌پذير (VU) قرار دارد. گور خر ايراني جمعيت گورخرهاي ايراني طي 40سال از 2500رأس به 700رأس رسيده است. دشمن درجه يک گورها، ‌شکارچيان هستند. اکبر همدانيان، کارشناس محيط‌زيست به همشهري مي‌گويد: «‌گورخر دشمن طبيعي ندارد. گورها در پي خشکسالي از کوير به کوهپايه‌ها پناه مي‌برند اما آنجا نيز در دام شکارچيان گرفتار مي‌شوند.» براساس آمارها تعداد گورهاي توران بين 90تا 100رأس و گورهاي منطقه بهرام گور در استان فارس 550تا 600رأس هستند که البته اين به جز تعداد گورخرهاي يزد و گونه‌هاي در اسارت است. يوزپلنگ آسيايي