آیا می‌دانید تاج محل را چه کسی طراحی کرده‌است؟

لست سکند/ تاج محل، يکي از برجسته‌ترين سازه‌هاي دنياست. سايت ميراث فرهنگي يونسکو، يکي از عجايب جديد هفت‌گانه جهان را در کنار ديوار بزرگ چين و معبد پترا در اردن مورد توجه قرار داده‌است. اما تاج محل، يکي از عجايب جديدتر جهان در فهرست يونسکو است؛ بنايي که سفارش ساخت آن در سال ۱۶۳۲ انجام گرفته‌است. به همين دليل ستايشگران تاج محل، اغلب وقتي مي‌فهمند که کسي نمي‌داند طراح آن چه کسي بوده، تعجب مي‌کنند. طراحي منطبق با زمان طراحي تاج محل، ترکيبي است از نفوذ و تاثير هنرهاي هندي، ايراني و اسلامي است که همين امر آن را به نمونه‌اي شاخص و برجسته از معماري مغول، در عصر حاضر تبديل کرده‌است. مغول‌ها ادعا مي‌کردند که نوادگان چنگيز خان و تموچين هستند و جامعه‌اي را بنا کردند که شديدا متضاد و به‌ لحاظ مذهبي و اعتقادي نسبتا آزاد و کم تعصب بود و به شکل وسيعي قصد داشت که آخرين عصر طلايي هندوستان را پايه‌گذاري کند. تاج محل، در زمينه هويت خودِ امپراتوري مغول هم يک نقطه عطف کليدي به‌ حساب مي‌آمد. اگرچه که مغول‌ها به ريشه‌هاي پارسي و تيموري خود مي‌باليدند، طراحي و ساخت تاج محل نشان مي‌دهد که آنها اول و بيش از همه خود را هندي مي‌پنداشتند، اما به ميراث‌هاي اسلامي‌شان هم احترام مي‌گذاشتند. يکي از برجسته‌ترين نکات اين بنا، سلسله مراتب است؛ موضوعي که در مذهب و فلسفه ذهني مغول‌ها، در طول قرن هفدهم هم نقش بسيار مهمي ايفا مي‌کرد. داستانِ تاج محل "شاه جهان" که در راس قدرت مغول‌ها قرار داشت و قوانين را تعيين مي‌کرد، دستور داد که تاج محل به‌ عنوان مقبره همسر مورد علاقه‌اش "ممتاز محل"، ساخته شود؛ همسري که به شکل غم‌انگيزي، پس از تولد چهاردهمين فرزندشان از دنيا رفت. "شاه جهان"، شخصا بر طراحي و مراحل ساخت اين کاخ نظارت داشت و تقريبا در تمام جنبه‌هاي ساخت و ساز بنا، مراقبت و مشارکت ويژه‌اي به‌خرج مي‌داد. در حالي که تاريخ‌نگاران مي‌دانند که "شاه جهان" به‌ شدت به معماري علاقه‌مند بود، اما معتقدند که نمي‌توانسته خودش اين بنا را طراحي کرده باشد- بدون شک تاج محل توسط گروهي از افراد حرفه‌اي، با تخصص جهاني طراحي شده‌است و احتمالا همين موضوع، يکي از دلايلي است که نام اين افراد در دل تاريخ گم شده، در حالي‌که مقبره خود "شاه جهان" بسيار به آرامگاه همسرش نزديک است. شايد "شاه جهان" بيشتر دوست داشته که اين ساختمان را به‌عنوان بخشي از ميراث ارزشمند امپراتوري خود و يادماني از عشق از دست رفته‌اش ارتقا و گسترش بدهد، تا اينکه يک اثر هنري مستقل از اين مفاهيم به‌جا بگذارد، که بعدها مورد تعريف و تمجيد قرار بگيرد. پس چه کسي تاج محل را طراحي کرده‌است؟ تاريخ رسمي مغول، ۳۷ طراح و معمار را که مي‌توانسته‌اند در ماموريت "شاه جهان" مشارکت داشته باشند و تاج محل را طراحي کرده‌باشند، معرفي و در فهرستي قرار داده‌است. فردي که به احتمال زياد، نقش سرپرست معماران را بازي مي کرده، استاد احمد نام دارد از لاهور؛ يک هنديِ فارسي تبار، که گفته مي‌شود طراحيِ Red Fort (قلعه سرخ قلعه‌اي که حدود 200 سال محل سکونت شاهان مغول بوده‌است) در دهلي نيز، توسط او انجام گرفته‌است. مورخان مدرن، بيشتر بر اين باورند که تاج محل، نتيجه تلاش مشترک يک عده است؛ مثلا گنبدساز بزرگ تُرک، اسماعيل افندي در ساخت اين بنا نقش داشته و امانت خان از شيراز هم او را همراهي کرده؛ استاد خوشنويسي که امضاي او، دروازه تاج محل را مزين کرده‌است. با گروهي مثل اين، احتمال مي‌رود که "شاه جهان"، بيشتر به‌عنوان يک کارگردان هنري در اين پروژه مشارکت داشته‌ و متخصصان و مبتکران مختلف را از اقصي نقاط جهان، گرد هم آورده و به هر کدام وظيفه‌اي مخصوص محول کرده، تا در برنامه‌ريزي پروژه شخصي‌اش، براي او کار کنند. بيش از ۲۰۰۰۰ کارگر، از سراسر هندوستان، اروپا، ايران و امپراتوري عثماني در ساخت تاج محل دخيل بوده‌اند. به اين حجم کارگر، ۱۰۰۰ فيل را هم اضافه کنيد، که وظيفه حمل بارهاي سنگين را بر عهده داشته‌اند. چه يک نفر تاج محل را طراحي کرده باشد، چه نه، محصول نهايي قطعا نتيجه تلاش جمعي يک گروه بزرگ است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد