از کالیبر تا قدرت گلوله؛ هر آنچه که باید در مورد سلاح های گرم بدانید!

روزياتو/ سلاح گرم يا همان تفنگ قرن هاست که جزيي از زندگي انسان بوده است، از تفنگ هاي فتيله اي که کلوني هاي اوليه را مسلح کرد تا کلت هاي روولور و تفنگ هاي وينچستر غرب وحشي تا هفت تير و تپانچه هاي گلاک امروزي. اگر چه در ايران داشتن سلاح گرم براي مصارف شخصي بسيار محدود بوده و تنها با مجوزهاي خاص و براي گروه هاي کوچکي از جامعه مجاز است اما در روزهاي اخير خبرهايي از قتل ها و خودکشي هاي گسترده به سلاح گرم و به خصوص تپانچه به گوش مي رسد. به همين بهانه در ادامه اين مطلب قصد داريم شما را با کارکرد سلاح هاي گرم و انواع کلي آن ها بيشتر آشنا کنيم. در تعريف ديوان الکل، دخانيات، سلاح هاي گرم و مواد منفجره ايالات متحده، سلاح گرم بدين شکل تعريف شده است: «هر سلاحي که طوري طراحي شده باشد يا به آساني به يک وسيله براي پرتاب گلوله (پرتابه) توسط عمل کردن مواد منفجره تبديل گردد». به عبارت ديگر اگر يک لوله و يک پرتابه داشته باشيد و آن پرتابه طوري طراحي شده باشد که در اثر يک انفجار از لوله بيرون بجهد، شما يک سلاح گرم داريد. اين تعريف بسيار گسترده وکلي بوده و هر چيزي از تفنگ هاي سيب زميني پرتاب کن تا مسلسل هاي تمام خودکار را شامل مي شود. در مفهوم کلي و عمومي اش، تفنگ بدين شکل عمل مي کند: گلوله اي در انتهاي قسمت لوله، که فضايي توخالي مرتبط با يک سوزن است، جاي گذاري مي شود. اتفاقي که با کشيده شدن ماشه توسط شما و در جريان يک فرآيند مکانيکي رخ مي دهد اين است که سوزن رها مي شود. به سمت جلو حرکت کرده و به يک چاشني انفجاري کوچک در انتهاي فشنگ برخورد مي کند. اين برخورد باعث آتش گرفتن باروت درون محفظه پوکه گلوله مي شود. فشار ناشي از سوختن باروت باعث خارج شدن گلوله (مرمي) از درون غلاف فلزي يا همان پوکه مي شود و پس از عبور از مسير لوله به سمت هدف مي رود. تحولات بسيار سريع سلاح هاي گرم باعث شده که نگاه دقيق تر به آن ها و بررسي موشکافانه اجزاء آن ها دشوار باشد اما اکثر سلاح هاي گرم از سه بخش اصلي ماشه، سوزن و لوله تشکيل شده اند. سلاح هاي گرم امروزي داراي خشاب هايي هستند که تا ۳۰ گلوله و حتي بيشتر را در خود جاي مي دهند، بيش از يک لوله دارند و يا با هر بار فشردن ماشه بيش از يک گلوله رها مي کنند. برخي سلاح هاي گرم امروزي داراي چراغ قوه، ليزر، دوربين چشمي و ديگر ابزارها براي شناسايي هدف يا کمک به شليک دقيق هستند. اکثر سلاح ها بسيار ساده هستند اما برخي سلاح ها را نيز مي توان در زمره سلاح هاي پيچيده قرار داد. کاليبر و انواع گلوله بدون شک شما نيز واژه «کاليبر» را بارها شنيده ايد. اين واژه صرفاً روشي براي شناسايي نوع گلوله اي است که از تفنگ شليک مي شود. کاليبر گلوله ها به دو شکل شناسايي مي شود: کسرهايي از اينچ يا به صورت ميليمتري. براي مثال گلوله ۴۵٫ ACP که در بسياري از تپانچه ها و هفت تيرها مورد استفاده قرار مي گيرد داراي قطري ۰٫۴۵ اينچي است و عرض آن نيز زير نيم اينچ است. گلوله هاي ۲۲٫، ۳۵٫ ويژه و .۵۰۰ Action Express همه به خاطر سايزشان که کسري از يک اينچ است نامگذاري شده اند. گلوله ۵٫۵۶ ميليمتري که در تفنگ خودکار AR-15 مورد استفاده قرار مي گيرد داراي قطر ۵٫۵۶ ميليمتر است و با عنوان گلوله ۲۲۳٫ نيز شناخته مي شود. گلوله ۹ ميليمتري نيز داراي قطري ۹ ميليمتري است و اين قانون در مورد ديگر گلوله هاي صدق مي کند. اگر چه موضوعي بسيار ساده و قابل درک است اما قطر گلوله بدين معنا نيست که براي هر سلاحي با لوله اي متناسب قابل پرتاب خواهد بود و دسته بندي هاي فرعي بسياري براي گلوله ها وجود دارد. گلوله ۳۵۷٫ مگنوم روولور در خشاب تپانچه گلاک با گلوله .۳۵۷ SIG قرار نمي گيرد. گلوله کوتاه ۲۲٫ اينچي به طور عمده در تپانچه ها مورد استفاده قرار مي گيرد در حالي که گلوله بلند ۲۲٫ اينچي مخصوص تفنگ هاي خودکار است. درک اين موضوع پيچيده کمي دشوار است اما بايد بدانيد که هر نوع سلاح تنها نوع خاصي از گلوله را پرتاب مي کند. انواع مختلف گلوله با کاليبرهاي متفاوت براي کارها و وظايف متفاوتي طراحي شده اند و به همين دليل صدها نوع کاليبر گلوله وجود دارد. برخي از اين گلوله ها براي سلاح هاي کوتاه تر که به لگد حساس هستند طراحي شده، برخي ديگر براي تيراندازي در مسافت هاي طولاني مناسب هستند در حالي که تعدادي ديگر براي شليک در فاصله نزديک براي دفاع از خود طراحي شده اند. براي مثال گلوله بلند ۲۲٫ اينچي براي تيرانداز هاي مسابقه اي کوچک و تمرينات هدف زني به کار مي رود. گلوله ۲۲۳٫ اينچي که قطر آن کمي بيشتر از قطر گلوله ۲۲٫ بلند است برد بيشتري دارد، با شتاب بيشتري حرکت کرده و به خاطر شکل گلوله و استفاده از مقدار بيشتري باروت، مرگبارتر است. همچنين گلوله ها شکل ها و ديگر ويژگي هاي متفاوتي دارند تا وظايف متفاوتي را انجام دهند. برخي گلوله ها در نوک مرمي خود داراي يک حفره هستند که به مرمي امکان مي دهد پس از برخورد با هدف به سمت بيرون باز شود و بدين ترتيب گلوله آيروديناميک به شکل يک گل فلزي با شتاب و قدرت کشندگي بالا تبديل شده که زخم هايي عميق و بزرگ ايجاد مي کند. گلوله هاي رسام طوري طراحي شده اند که شليک کننده بتواند در تاريکي شب مسير سير گلوله را ديده و بداند که به هدف برخورد کرده يا خير و گلوله هاي ثاقب يا زره سوراخ کن نيز گلوله هايي هستند که مي توانند در زره پوشيدني يا زره خودروهاي سبک نظامي نفوذ نمايند. هر دوي اين گلوله ها تنها مصارف نظامي دارند. گلوله هاي موسوم به «مار کُش» نيز گلوله هايي هستند که در تپانچه ها به کار برده شده و داراي ساچمه هاي فلزي ريزي در درون خود بوده که براي کشتن مار از فواصل دور به کار گرفته مي شوند. برخي گلوله ها نيز ساچمه اي هستند که هدف از طراحي آن ها کشتن تعداد بيشتري هدف کوچک با يک بار شليک يا زخمي کردن موجودات و اهداف بزرگ تر است. انواع تفنگ ها امروزه انواع مختلفي از تفنگ ها وجود دارد اما مي توان آن ها را به دو دسته کلي تقسيم کرد: تفنگ هاي بلند که شامل تفنگ هاي معمولي و شات گان (تفنگ شکاري) شده و تفنگ هاي دستي يا هفت تير که شامل تپانچه و روولور هستند. به عنوان يک قانون کلي، سلاح هاي گرم بلند، گلوله هاي با کاليبر بالا را از لوله هايي بلند شليک کرده و طوري ساخته شده اند که با کمک گرفتن از شانه بايد آن ها را شليک کرد. سلاح هاي دستي نيز سلاح هاي با کاليبر کوچکتر و لوله هاي کوتاه تر هستند که براي شليک آن ها تنها استفاده از يک يا دو دست کافي است. بياييد در مورد برخي از معمول ترين انواع تفنگ ها صحبت کنيم: تفنگ هاي گلنگدني (Bolt action) اين تفنگ ها ساده ترين سلاح هاي گرم امروزي هستند که با دستي فشار دادن گلنگدن به سمت جلو، فشار دادن ماشه، عقب کشيدن گلنگدن براي بيرون پريدن پوکه و به سمت جلو فشار دادن دوباره گلنگدن براي ورود يک گلوله جديد به لوله عمل مي کنند. به خاطر ماهيت دستي شان، تفنگ هاي گلنگدني دقيق هستند اما شليک با آن ها بسيار کند صورت مي گيرد. تفنگ هاي گلنگدني بين ۴ تا ۱۰ گلوله در خشاب يا محفظه گلوله خود که مي توان خارجي يا قابل تعويض و جداسازي باشد نگه مي دارند. تفنگ هاي اهرمي (Lever action) تاريخچه اين تفنگ ها به قرن نوزدهم بازگشته و معمولاً آن ها را در فيلم هاي وسترن مي بينيم. کشيدن اهرم تفنگ باعث قرار گرفتن گلوله درون لوله و به اصطلاح «مسلح شدن» آن مي گردد و بعد از فشار دادن ماشه، دوباره اهرم عقب کشيده شده و با بيرون پريدن پوکه گلوله شليک شده، يک گلوله ديگر به درون لوله فرستاده مي شود. جايگاه اهرم که درست زير ماشه است باعث مي شود که شليک کردن با تفنگ هاي اهرمي بسيار سريع تر از تفنگ هاي گلنگدني باشد، ويژگي که معمولاً در تفنگ هاي وينچستر امروزي ديده مي شود. تفنگ نيمه اتوماتيک اين دسته از سلاح ها مي توانند بسيار متفاوت و متنوع باشند اما ويژگي غالب آن ها اين است که هر بار فشار دادن ماشه باعث خارج شدن يک گلوله از نوک لوله و ورود يک گلوله ديگر به مخزن پرتاب به صورت اتوماتيک مي شود. اين سلاح ها گاهي اوقات «اتوماتيک» نيز ناميده مي شوند اما در اين مورد عنوان اتوماتيک به مسلح شدن مجدد سلاح اطلاق مي شود نه سيستم شليک. فرآيند اتوماتيک مسلح شدن شامل حفظ مقداري از گازي است که در نتيجه انفجار گلوله توليد مي شود يا آن نيروي جنبشي آني (momentum) و استفاده از آن براي خارج کردن پوکه خالي و قرار دادن يک گلوله ديگر در مخزن شليک است. بسياري از تفنگ هاي نيمه اتوماتيک خشاب هاي خارجي دارند که بين ۵ تا ۳۰ گلوله را در خود جاي مي دهند و مي توان براي مسلح کردن مجدد سلاح به سرعت آن ها را تعويض نمود. شات گان يا اسلحه شکاري شات گان ها تفنگ هايي با لوله بزرگ و بلند هستند که با هر بار فشردن ماشه به جاي خارج شدن يک گلوله، تعداد زيادي ساچمه فولادي يا سربي شليک مي کنند. اين ساچمه ها با يک الگوي شبيه به مخروط باريک از دهانه لوله خارج مي شوند. اين سبک توزيع، شليک کننده را قادر مي سازد که حيوانات کوچک شکاري، به خصوص پرندگان در حال پرواز مانند اردک را مورد هدف قرار دهند. سايز ساچمه ها متفاوت است به نحوي که ساچمه هاي کوچکتر تنها براي کشتن پرندگان کاربرد داشته و برخي از ساچمه هاي بزرگ در دفاع از خود مورد استفاده قرار گرفته و مي توانند يک انسان بالغ را از پاي دربياورند. شات گان ها مي توانند سلاح هايي تک گلوله اي، پمپي يا نيمه اتوماتيک باشند. روولور روولور همان هفت تيري است که معمولاً در دستان گاوچران هاي سينمايي مي بينيم و اولين نوع از تفنگ هاي دستي با چندين گلوله بودند که تا هفت گلوله را در يک سيلندر چرخشي جاي داده و اين سيلندر هر بار با لوله تفنگ و مکانيزم آتش (از جمله سوزن و سمبه) هماهنگ مي شد. در روولورهاي مدرن، تنها يک بار فشار دادن ماشه باعث مي شود که سيلندر چرخيده و گلوله جديدي شليک شود به همين دليل آن ها را سلاح هايي نيمه خودکار در نظر مي گيرند. تپانچه (Pistol) تپانچه سلاح هايي کمري هستند که از سيلندرهاي چرخشي استفاده نمي کنند. اگر چه برخي از انواع تپانچه هاي تک گلوله اي وجود دارند اما بيشتر تپانچه هاي امروزي از نوع نيمه اتوماتيک بوده که از طريق خشابي جدا شدني که در دسته تفنگ قرار دارد تغذيه مي شوند. برخلاف روولورها که معمولا ۶ تا ۷ گلوله را در مخزن خود جاي مي دهند، تپانچه هاي مدرن مي توانند تا ۱۷ گلوله را در خشاب خود داشته باشند. نکات ايمني تمامي سلاح هاي مدرن مکانيزمي دروني براي جلوگيري از شليک تصادفي دارند که معمول ترين آن ها ضامن است. در پايه اي ترين شکل ممکن، ضامن اهرمي است که وقتي فشار داده شود از برخورد سوزن با چاشني گلوله جلوگيري مي کند. ديگر مکانيزم ها کمتر مداخله آميز بوده و تنها براي جلوگيري از شليک تصادفي هنگام افتادن يا تکان دادن اسلحه طراحي شده اند. با اين وجود ۴ نکته اصلي براي ايمني سلاح بايد رعايت شود که بسيار ساده هستند و شايد بارها آن ها را شنيده باشيد. با اين وجود، اين نکات ايمني بسيار موثر بوده و از وقوع تراژدي جلوگيري مي کنند. قانون اول: هميشه طوري رفتار کنيد که انگار تفنگتان مسلح است قانون دوم: هميشه نوک سلاح را به جهتي امن و فضاي باز بگيريد. قانون سوم: انگشت خود را تا زماني که براي شليک آماده نشده ايد از ماشه دور نگه داريد. قانون چهارم: هنگام در دست داشتن سلاح به اطراف خود توجه کامل داشته باشيد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد