قوی ترین و مرگبارترین سم ها

روزياتو/ وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. اما اين ها سمي ترين موادي که تاکنون انسان شناخته نيستند. يکي از ترکيباتي که از اين موارد بسيار کشنده تر و سمي تر است اما هنوز با قوي ترين سم ها فاصله زيادي دارد سم تترودوتاکسين (tetrodotoxin) است، سم موجود در بدن ماهي بادکنکي که هر ساله نزديک به ۵۰ نفر را در ژاپن مسموم و به کام مرگ مي فرستد. اين ماهي مرگبار يک دسر محبوب در ژاپن بوده اما در صورتي که به خوبي پخته و آماده نشود مي تواند مرگ آفرين باشد. وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. اين سم محبوب ترين گزينه رُزا کيلب، شخصيت منفي و قاتل در فيلم «از روسيه با عشق» (From Russia With Love) از مجموعه فيلم هاي جيمز باند بود. اين ترکيب سمي در اختاپوس حلقه آبي نيز وجود داشته و اخيراً نيز در بدن قورباغه هاي کوچکي در برزيل کشف شده است. ميزان سمي بودن يک ترکيب عموماً بر اساس معياري به نام LD50 (مقداري که براي کشتن ۵۰ درصد از جامعه تحت بررسي لازم است) تحليل و اندازه گيري شده و معمولاً بر اساس کيلوگرم در وزن انسان ارائه مي شود. در اين رده بندي، براي مثال، سيانيد سديم به ازاي ۶ ميلي گرم براي هر کيلوگرم از وزن بدن مرگبار خواهد بود. اين عدد براي تترودوتاکسين حدود ۳۳۰ ميکروگرم به ازاي هر کيلوگرم از وزن بدن در صورت خورده شدن و کمتر از ۱۰ ميکروگرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن در صورت تزريق شدن است. وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. اندازه گيري ميزان مرگبار بودن يک ترکيب ساده نيست. حالت شيميايي يک ماده و نحوه ورود به بدن و هضم آن نيز در مرگبار بودن يک ترکيب سمي بسيار مهم است. براي مثال اگر فلز مايع جيوه را بخوريم (برخلاف استنشاق بخار ناشي از آن) به احتمال فراوان بدون ايجاد مشکلي جدي از بدن دفع خواهد شد. با اين وجود، وقتي در سال ۱۹۹۶ يک يا دو قطره از ترکيب دي متيل جيوه روي دستکش پلاستيکي يک استاد دانشگاه آمريکايي چکيد و از دستکش عبور کرده و از طريق پوست وارد بدن او شد، چند ماه بعد او را به کما برد. در ادامه اين مطلب مي خواهيم شما را با قوي ترين و مرگبارترين سم هايي که انسان را به کام مرگ مي فرستند آشنا کنيم. اين ترکيبات بسيار مرگبار بوده و ميزان سمي بودن آن ها دستکم صدها برابر سيانور، آرسنيک و ديگر ترکيباتي است که ممکن است از ديدگاه اغلب افراد ترسناک باشند. ۵- رايسين وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. رايسين (Ricin) يک سم گياهي بسيار مرگبار است که در معروف ترين مورد براي کشتن يک دگرانديش بلغاري مخالف اتحاد جماهير شوروي به نام گئورگي مارکوف که در لندن زندگي مي کرد استفاده شد. در ۷ سپتامبر ۱۹۷۸، او روي پل واترلو در شهر لندن انتظار اتوبوس را مي کشيد که سوزشي را روي ران راست خود حس کرد. وقتي اطرافش را نگاه کرد مردي را ديد که براي برداشتن چترش خم شده بود. مارکوف که به تبي بسيار شديد مبتلا شده بود به سرعت به بيمارستان منتقل شد اما سه روز بعد درگذشت. نتايج کالبدشکافي نشان مي داد که حفره اي کوچک حاوي آلياژي از پلاتين-ايريديوم در ران مارکوف ايجاد شده است. اين فضا براي تزريق مقدار کمي سم رايسين از طريق يک تفنگ بادي که احتمالاً در چتر مخفي بوده ايجاد شده بود. وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. سم رايسين از از دانه هاي روغني گياه کرچک بدست مي آيد که براي استخراج روغن آن کاشته مي شود و سم رايسين در ساختار فيبري جامد اين دانه باقي مي ماند. سم رايسين يک گليکوپروتئين است که در سنتز پروتئين در سلول ها اختلال ايجاد کرده و بدين ترتيب باعث مرگ سلول مي شود. عدد LD50 براي اين سم در حالت بلع دهاني ۱ تا ۲۰ ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن است اما در صورت استنشاق يا تزريق شدن (مانند مورد مارکوف) به مقدار بسيار بسيار کمتري نيز کشنده خواهد بود. ۴- عامل VX وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. تنها ترکيب شيميايي موجود در اين فهرست عامل سمي VX است که يک عامل اعصاب شيميايي با پايداري روغن موتور است. اين عامل در اوايل دهه ۱۹۵۰، وارد حشره کش هاي جديد شد اما خيلي زود مشخص شد که استفاده از آن در صنعت کشاورزي بسيار سمي و خطرناک است. عامل VX از طريق ايجاد مانع در انتقال پيام هاي عصبي بين سلول ها که به وجود مولکولي به نام استيلکولين نياز دارد باعث مرگ آن ها و در نهايت مرگ فرد مي شود. بعد از اينکه استيلکولين پيام خود را منتقل مي کند بايد توسط آنزيمي به نام استيلکولينستراز شکسته شود (در غير اين صورت به انتقال پيام خود به شکل مرتب ادامه خواهد داد). وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. عامل VX و ديگر عوامل اعصاب مانع از انجام کار اين آنزيم شده و بدين ترتيب انقباظ عضلات از کنترل خارج شده و قرباني به دليل خفگي جان خواهد باخت. عوامل اعصاب در طول جنگ سرد توسط دو طرف ساخته شد اما عامل VX بعد از معرفي شدن در فيلم مشهور هاليوودي «صخره» (The Rock) بيش از پيش مشهور شد. برادر رهبر کنوني کره شمالي که مدتي پيش در فرودگاهي در کوالالامپور مالزي ترور شد با استفاده از اين عامل اعصاب کشته شد. ميزان سميت اين ماده ۳ ميکروگرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن است. ۳- باتراکوتوکسين وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. همه ما در مورد استفاده سرخپوستان و بوميان آمريکايي در استفاده از تيرهاي آغشته به زهر براي شکار شنيده و مواردي از آن را در فيلم ها و سريال ها ديده ايم. کورار (Curare) يک گياه سمي مشهور است که کاربردي مشابه دارد اما سمي ترين زهري که براي اين چنين کاري استفاده شده از پوست يک قورباغه کوچک بوده که باتراکوتوکسين (Batrachotoxin) نام دارد. بوميان آمريکايي در وسترن کلمبيا، اين قورباغه ها با نام هاي علمي Phyllobates terribilis طلايي و Phyllobates bicolor چند رنگ را جمع آوري کرده و اين سم را قبل از ماليدن به نوک تيرهاي خود روي آتش گرم مي کردند. وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. ميزان سميت اين ترکيب ۲ ميکروگرم به ازاي هر کيلوگرم بوده و اين بدان معناست که به اندازه دو دانه بلور نمک از اين سم مي تواند شما را بکشد. اين سم با اختلال در کانال هاي يون سديم در سلول هاي عضلات و اعصاب و باز نگه داشتن آن ها باعث مرگ مي شود. مهاجرت مداوم يون هاي سديم در اثر بسته نشدن اين کانال ها، باعث از کار افتادن قلب قرباني مي گردد. در کمال ناباوري، بچه قورباغه هايي که در اسارت به دنيا مي آيند سمي نيستند که نشان مي دهد اين سم از طريق رژيم غذايي قورباغه ها در بدن آن ها ساخته مي شود. انتظار مي رود که اين سم از طريق سوسک هايي که اين قورباغه ها مي خورند توليد شود. ۲- مايتوتوکسين وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. سم هاي دريايي قدرتمند بسياري مانند ساکسيتوکسين وجود دارد که معمولاً بعد از خوردن سخت پوستان حاوي اين سم باعث مسموميت افراد مي شوند. مايتوتوکسين (Maitotoxin) قوي ترين و مرگبارترين سم دريايي است که ميزان سميت آن مشابه باتراکوتوکسين است. اين ترکيب سمي توسط ديوتاژکدارها که گروهي از پلانکتون هاي دريايي هستند توليد شده و ساختاري بسيار پيچيده دارد که براي شيميدانان صنعتي بسيار چالش برانگيز بوده است. مايتوتوکسين يک توکسين سيستم قلبي عروقي است که با افزايش جريان يون هاي کلسيم از طريق غشاي غضلاني قلب باعث از کار افتادن اين ارگان و مرگ قرباني مي شود. ۱- بوتولينوم وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. دانشمندان در مورد ميزان سميت و قدرت کشندگي نسبي مواد سمي اختلاف نظر دارند اما نظر همگي در مورد سم بوتولينوم (Botulinum) يکسان است. اين ترکيب سمي که توسط يک باکتري ناهوازي (زنده ماندن بدون نياز به هوا و اکسيژن) توليد شده و سمي ترين و مرگبارترين ترکيبي است که تاکنون شناخته شده است. ميزان سميت اين ترکيب بسيار کم و در حدود ۱ نانوگرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن است. بر اساس مقايسه مرگباري اين سم روي موش ها، تنها مقدار ۱۰ به توان منفي ۷ گرم از اين سم مي تواند يک فرد با ۷۰ کيلوگرم وزن را به کام مرگ بکشد. اين ترکيب اولين بار به عنوان عامل مسموميت غذايي در سوسيس هايي که به خوبي پخته نشده بودند در اواخر قرن هجدهم ميلادي در آلمان شناسايي شد. چندين نمونه سم بوتولينوم وجود دارد که نوع A آن قوي ترين و کشنده ترين است. وقتي از افراد در مورد قوي ترين و کشنده ترين سمي که مي شناسند پرسيده مي شود بسياري احتمالاً از سيانور (سيانيد)، آرسنيک يا حتي استريکنين (استرکنين) سخن خواهند گفت. اين سم نوعي پلي پپتيد است که از بيش از ۱٫۰۰۰ مولکول آمينو اسيد متصل شده به هم تشکيل شده است. اين ترکيب سمي از طريق جلوگيري از آزادسازي مولکول هاي سيگنال دهنده (نوروترنسميتر) نوع استيلکولين باعث فلج عضلاني قرباني و در ادامه مرگ او مي شود. بوتاکس، سمي که در صنعت زيبايي بسيار کاربرد دارد نيز با همين روش باعث فلج عضلاني و از بين رفتن چين و چروک مي شود. در سال هاي گذشته علاقه به استفاده از ترکيبات سمي در داروها افزايش يافته است. زهر افعي موسوم به چال مار برزيلي که بسيار نيز مرگبار است حاوي مولکول هاي کاهنده فشار خون بوده که براي درمان فشار خون بالا در انسان مورد استفاده قرار مي گيرد. پراسلسوس، پزشک و کيمياگر مشهور سوييسي گفته است: «همه چيز سم است و هيچ چيز بدون سم نيست؛ تنها دُز است که باعث مي شود چيزي سمي نباشد». و البته او راست مي گويد زيرا اطراف ما را سم هاي کشنده گرفته اند و تنها دُز پايين آنهاست که باعث شده مرگبار نباشند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد