خانه موزه سیمین و جلال، خانه‌ای از جنس عشق و به رنگ ادبیات

سفرزون/ سيمين دانشور و جلال آل احمد، دو نامِ آشناي ادبيات ايران هستند. اين زوج نويسنده، با تأليفات ارزشمندشان، نقش مهمي در ارتقاي فرهنگ و ادبيات معاصر کشورمان داشته‌اند. خانه‌اي که سيمين و جلال در آن زندگي مي‌کردند، همان جاييست که اغلبِ آثار مشهورشان متولد شده است‌. آثاري تکرار نشدني، که بخش مهمي از تاريخ ادبيات ايران هستند و براي هميشه در آن به يادگار خواهند ماند. به دليل اهميت اين خانه را، اندکي پس از درگذشت سيمين، به موزه‌اي براي بازديد علاقه‌مندان تبديل کردند و در حال حاضر، با نام خانه موزه سيمين و جلال شناخته مي‌شود. اگرچه نام سيمين و جلال به واسطه‌ي نوشته‌هايشان، همواره در ذهن‌ها زنده خواهد ماند، اما اين کار مي‌تواند اداي دِين و احترامي هرچند کوچک، در قبال فعاليت‌هاي باارزش اين زوج فرهيخته باشد. در اين مطلب ابتدا به شرح مختصري از زندگي اين دو نويسنده‌ي بزرگ ايراني مي‌پردازيم و سپس دقايقي را، مهمانِ خانه‌ي زيباي آن‌ها مي‌شويم تا در مورد زندگي آن‌ها، اطلاعات بيشتري به دست آوريم. با ما همراه باشيد. سيمين دانشور، نخستين بانوي داستان‌نويس ايران در هشتم ارديبهشت سال ۱۳۰۰، در شهر شيراز و در خانواده‌اي اهل هنر، فرهنگ و ادب، چشم به جهان گشود. پدرش در کنار شغل پزشکي، علاقه و توجهي ويژه به شعر و ادبيات داشت. مادرش نقاشي خوش‌ذوق و مدير هنرستان دخترانه‌ي شيراز بود. سيمين در سال ۱۳۲۰ در رشته‌ي ادبيات فارسي از دانشگاه تهران فارغ‌التحصيل شد. در سال ۱۳۲۷ اولين کتابش به نام «آتش خاموش» را که مجموعه‌اي از داستان‌هاي کوتاه بود، به چاپ رساند. او در سن ۲۸ سالگي از دانشگاه تهران دکتراي ادبيات گرفت. سه سال بعد از اتمامِ دوره‌ي دکتري، موفق به دريافت بورسيه‌ي تحصيلي در رشته‌ي زيباشناسيِ دانشگاه استنفورد شد و براي مدت دو سال به آمريکا رفت. در اين دو سال، توسط اساتيد برجسته‌اي در زمينه‌هاي داستان‌نويسي و نمايشنامه‌نويسي تعليم ديد و دو داستان کوتاه را، به زبان انگليسي در آمريکا منتشر کرد. پس از بازگشت به ايران، مشغول تدريس در هنرستان هنرهاي زيبا شد و پس از چند سال فعاليت در اين هنرستان، از سال ۱۳۳۸ کار خود را به عنوان استاد تاريخ هنر و باستان‌شناسي دانشگاه تهران آغاز نمود. در کارنامه‌ي او، آثار داستاني، غير داستاني، رمان و ترجمه‌هاي زيادي به چشم مي‌خورد که رمان « سووشون » از معروف‌ترينِ آن‌هاست. او پس از سال‌ها تلاش در عرصه‌ي نويسندگي، در اسفند ماهِ سال ۱۳۹۰ در خانه‌ي خود در تهران ( خانه موزه سيمين و جلال ) از دنيا رفت. جلال آل احمد، نويسنده‌اي که رد پايش در ادبيات ايران بسيار پر رنگ است جلال آل احمد در آذر ماهِ سال ۱۳۰۲ در تهران به دنيا آمد. او دوران کودکي و نوجواني خود را در خانواده‌اي مذهبي گذراند. با وجود عدم موافقت پدرش براي ادامه تحصيل، بدون اطلاع او، در کلاس‌هاي شبانه‌ي شرکت ‌کرد و دوره‌ي دبيرستان را به پايان رساند. سرانجام در سن ۲۰ سالگي، با تصميم پدر و با هدف تحصيل در علوم حوزوي و ديني، راهي نجف شد اما پس از دو ماه به ايران بازگشت. در سال ۱۳۲۲، به دانشسراي عالي راه يافت و سه سال بعد، تحصيل در رشته‌ي زبان و ادبيات فارسي را به پايان رساند. او تحصيلات خود را تا مقطع دکترا ادامه دارد اما پيش از دفاعِ رساله‌اش، ‌دانشگاه را رها کرد. جلال آل احمد، در سال ۱۳۲۴ با اولين داستان خود به نام «زيارت»، وارد دنياي نويسندگي شد. داستان‌ها و ترجمه‌هاي ارزشمندي از او به يادگار مانده است. اين مرد اديب در سال ۱۳۴۸ در اسالم گيلان درگذشت. سيمين و جلال چگونه با هم آشنا شدند؟ آن‌ها در سال ۱۳۲۷ در اتوبوسي که از تهران به سمت شيراز مي‌رفت با هم آشنا شدند و علي‌رغم مخالفت‌هاي شديدِ خانواده‌ي جلال، به ويژه پدرش، در سال ۱۳۲۹ با هم ازدواج کردند. خانه‌ موزه سيمين و جلال در کجا قرار دارد؟ اين خانه موزه در يکي از محله‌هاي شمال تهران به نام دزاشيب واقع شده است. پس از رسيدن به اين محله، ابتدا بايد به خيابان شهيد رمضاني برويم و سپس وارد کوچه‌ي رهبري شويم. بعد از طي مسافتي حدوداً ۱۰۰ متري، به کوچه‌ي ديگري به نام پسنديده مي‌رسيم. ۴۰ متر جلوتر و در ابتداي بن‌بست ارض (پلاک ۱)، خانه‌اي با نماي آجري ديده مي‌شود که تابلويي بر ديوار آن نصب شده است و نام خانه موزه سيمين و جلال، بر روي آن به چشم مي‌خورد. حال مي‌توانيم از در تيره رنگ و زيباي آن، قدم به اين خانه‌ي پر خاطره بگذاريم. نگاهي به تاريخچه‌ي ساخت خانه در سال ۱۳۳۰، زماني که سيمين مشغول تحصيل در آمريکا بود، جلال به فکر ساختنِ خانه در زميني که پيش از اين در شميران خريده بود، افتاد. پس از در ميان گذاشتن اين تصميم با سيمين، ساخت خانه را آغاز کرد. نامه‌هايي که او در سال‌هاي ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۲ براي سيمين به آمريکا مي‌فرستاد، گواهي بر اين موضوع‌اند که جلال آجر به آجر خانه را با دست‌هاي خود بنا نموده است. او در اين نامه‌ها به مشکلات و دردسرهايي که حين تراش دادن سنگ‌ها، وصل کردن پنجره‌ها و … با آن مواجه شده است، اشاره مي‌کند. عشق، عنصر اصليِ به کار رفته در تار و پود اين خانه‌ي با صفاست. جايي که سيمين و جلال زندگي مشترکشان را در آن آغاز کردند. جلال آل احمد در يکي از نامه‌هايش به سيمين مي‌نويسد: «سيمين، تو کم خنديده‌اي. اين خانه را بنا مي‌کنم تا صداي خنده‌هاي تو از آجرهاي آن بلند شود». اين زوج، سال‌هاي زيادي را با هم در اين خانه سپري کردند و هر دوي آن‌ها تا پايان عمر خود در اينجا سکونت داشتند. در زمان حيات سيمين دانشور و جلال آل احمد، نويسندگان و شاعران معروف زيادي همچون شاملو به خانه‌ي آن‌ها رفت و آمد داشتند. پس از وداع سيمين با زندگي، شهرداري تهران در سال ۱۳۹۳ خانه را خريداري نمود و تحت مرمت و بازسازي قرار داد تا آن را به خانه موزه تبديل کند. در احياي خانه سعي شد که حداقل تغييرات بر روي آن صورت پذيرد و تا حدّ ممکن، مانند زماني که سيمين و جلال در آن ساکن بودند، باقي بماند. سرانجام در هشتم ارديبهشت ماه ۱۳۹۷ و همزمان با روز تولد سيمين دانشور، درِ اين خانه موزه به روي عموم باز شد. ويژگي‌هاي خانه موزه سيمين و جلال اين خانه‌‌ي دو طبقه‌، در زميني به وسعت ۴۲۰ متر مربع ساخته شده است و ساختمان آن ۲۲۰ متر مربع زيربنا دارد. طبقه‌ي همکف شامل يک اتاق نشيمن، کتابخانه، آشپزخانه، سرويس و … است. اتاق نشيمن ديگري نيز در طبقه‌ي بالاي خانه ديده مي‌شود. ساختمان، نماي آجري ساده و زيبايي دارد. در حياط خانه، حوض کوچکي به چشم مي‌خورد که با گل‌ها و درختان اطرافش، فضايي دلنشين، صميمي و دنج ايجاد کرده است. آثار و اشياء موجود در خانه موزه سيمين و جلال با ورود به حياط خانه، مجسمه‌اي از بانو سيمين دانشور را خواهيم ديد که بر روي يک صندلي چوبي قديمي نشسته است. در داخل خانه نيز مجسمه‌اي از جلال قرار دارد. اين مجسمه در يک نيم طبقه‌‌ که جلال آل احمد در آن به نويسندگي مي‌پرداخت، واقع شده است. مجسمه‌هاي مومي که از جلال و سيمين در بخش‌هاي مختلف قرار داده‌اند، حس حضور آن‌ها را به بازديدکنندگان القا مي‌کند و عطر زندگي به فضاي خانه مي‌بخشد. تمامي آثار اين دو نويسنده‌ي تأثيرگذار، از ترجمه‌ها گرفته تا تأليفاتشان در خانه موزه وجود دارند.‌ زن زيادي، سه‌تار، مدير مدرسه، غرب‌زدگي و ترجمه‌ي کتاب مائده‌هاي زميني، از مهم‌ترين آثار جلال آل احمد و سووشون، ساربان سرگردان، جزيره‌ي سرگرداني، غروب جلال، اشعاري از سيمين درباره‌ي زن و ترجمه‌ي کتاب‌هاي داغ ننگ و باغ آلبالو، تعدادي از معروف‌ترين کتاب‌هاي سيمين دانشور هستند که در خانه موزه سيمين و جلال نگهداري مي‌شوند. در کتابخانه‌‌هاي شخصي اين زوج ادبي، کتاب‌هايي که از ديگران هديه گرفته‌اند يا خودشان به آن‌ها تقديم کرده‌اند نيز موجود است. عقدنامه‌ي سيمين و جلال، حلقه‌ي ازدواج آن‌ها و کارت ملي بانو سيمين دانشور از ديگر اشياء با ارزش موجود در موزه هستند که توسط ويکتوريا، خواهر سيمين به خانه موزه اهدا شده‌اند. وسايل قديمي خانه و نقاشي‌ها و عکس‌هايي که از سيمين و جلال در گوشه و کنار خانه ديده مي‌شود، اين حس را ايجاد مي‌کنند که صاحبان خانه همچنان در آن حضور دارند و شما براي مهماني به آنجا رفته‌ايد. روش‌هاي دسترسي به خانه موزه امکان دسترسي به خانه موزه با وسيله‌ي نقليه‌ي شخصي يا هر وسيله‌ي نقليه‌ي عمومي ديگر وجود دارد. اما اگر با توجه به شلوغي پايتخت، بخواهيم از خطوط مترو استفاده کنيم، مي‌توانيم در ايستگاه تجريش پياده شويم و با يک پياده روي چند دقيقه‌اي خود را به خانه موزه سيمين و جلال برسانيم. آدرس خانه سيمين و جلال آل احمد روي نقشه گوگل خانه موزه سيمين و جلال در تمامي روزهاي هفته به جز شنبه، از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر باز است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد