واجبات نماز چیست و چند مورد است؟

اوّل: نيت.

دوّم: تکبيرة الاحرام در حال قيام. سوّم: قيام متّصل به رکوع، يعني ايستادن پيش از رکوع. چهارم: رکوع. پنجم: دو سجده از يک رکعت. واجبات رکني نماز :

نيت نيّت، يعني اينکه انسان براي رضاي خدا کاري را انجام دهد يعني نماز را براي انجام فرمان خداوند به جا آورد .لازم نيست نيت را به زبان آورد و از قلب خود بگذراند مثلا بگويد:چهار رکعت نماز ظهر ميخوانم قربةً إلي الله. مسأله 930 اگر در نيت نماز ظهر يا در نماز عصر بگويد چهار رکعت نماز ميخوانم اما ظهر يا عصربودن آن را معين نکند ، نماز او باطل است اما بايد نماز ظهر را به عنوان نماز اوّل، و نماز عصر به عنوان نماز دوّم تعيين کند. اگر قضاي نماز ظهر براي کسي واجب باشد ، بايد نمازي را که ميخواند، در نيت معلوم کند. مسأله 931 انسان بايد به نيت نماز خود آگاه باشد و اگر در بين نماز کسي از او پرسيد چه مي کني؟ بايد بداند کدام نماز را مي خواند در غير اينصورت نمازش باطل است. مسأله 932 اگر کسي براي ريا و نشان دادن به مردم نماز بخواند و نمازش براي خدا نباشد ، نمازش باطل است. مسأله 933 اگر قسمتي از نماز چه واجب مثل حمد يا مستحب مثل قنوت را براي غير خدا بجا آورد، اگر آن قصد غير خدائي به تمام نماز سرايت کند ، نمازش باطل است. اگر نماز را براي خدا بجا آورد اما براي نشان دادن به مردم نماز را در مسجد، يا در اوّل وقت يا جماعت بخواند، نمازش باطل است. تکبيرة الإحرام نماز پس از گفتن اذان و اقامه، با داشتن نيت و گفتن «الله اکبر» آغاز مي شود زيرا به واسطه گفتن اين تکبير، چيزهايي مثل خوردن و آشاميدن و خنده کردن و پشت به قبله نمودن حرام مي شود، اين تکبير را «تکبيرة الاحرام» مي گويند و مستحب است. هنگام گفتن تکبير، دست ها را بالا مي بريم و بزرگي خدا را در نظر مي آوريم و غير او را کوچک شمرده و پشت سر بيندازيم. مسأله 934 در اوّل هر نماز، واجب و رکن است که «الله اکبر» بگوييد . بايد دو کلمه «الله» و «اکبر» را پشت سر هم و به عربي صحيح بگويد، اگر به عربي غلط بگوييد يا به فارسي بگويد صحيح نيست. مسأله 935 مستحب است که تکبيرة الاحرام نماز را به چيزي که پيش از آن مثل اقامه يا دعا ميخوانيد، نچسبانيد. مسأله 936 اگر انسان بخواهد «الله اکبر» را به چيزي که بعد از آن ميخواند، مثلاً به «بسم الله الرحمن الرحيم» بچسباند، بهتر آن است که «راء» اکبر را پيش بدهد. مسأله 937 بايد بدن فرد درهنگام گفتن تکبيرة الاحرام در نماز واجب آرام باشدو در حرکت نباشد ،زيرا اينگونه نماز باطل است. مسأله 938 تکبير و حمد و سوره و ذکر و دعا بايد طوري خوانده شود که خودش همهمه خود را بشنود، و اگر سر و صداي زياد است و يا گوش هايش سنگين است ، بايد طوري بگويد که اگر مانعي نباشد بشنود. مسأله 939 فردي که به دليلي لال شده و نمي تواند «الله اکبر» را بگويد، بايد به طوري که مي تواند بگويد يا تکبير را در قلب خود بگذراند، و با انگشتش اشاره کندو زبان و لبش را هم در صورت توانايي حرکت دهد. فرد لال مادر زاد بايد زبان و لبش را مانند گفتن لفظ تکبيرحرکت دهد، و با انگشتش نيز اشاره نمايد. مسأله 940 قبل از تکبيرة الاحرام به قصد رجاءً بگويد:«يا مُحْسِنُ قَدْ اَتاک المُسِيءُ، وَقَدْ اَمَرْتَ الُمحْسِنَ اَنْ يتَجاوَزَ عَنِ المُسِيءِ، اَنْتَ الُمحْسِنُ وَاَنَا المُسِيءُ، بِحَقّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحمَّدٍ، وَتَجاوَزْ عَنْ قَبِيحِ ما تَعْلَمُ مِنّي» يعني:اي خدايي که به بندگان احسان مي کني، بنده گناهکار به درِ خانه تو آمده، و تو امر کرده اي که نيکوکار از گناهکار بگذرد، تو نيکوکاري و من گناهکار، بحق محمّد و آل محمّد، رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست، و از بدي هايي که ميداني از من سر زده بگذر. مسأله 941 مستحب است وقتي تکبير اوّل نماز و تکبيرهاي بين نمازرا مي گويد دست ها را تا مقابل گوش ها بالا ببرد. مسأله 942 اگر شک کند که تکبيرة الاحرام را گفته يا نه و مشغول نماز شده بايد به شک خود اعتنا نکند اما اگر چيزي نخوانده بايد تکبير را بگويد. مسأله 943 اگر بعد از گفتن تکبيرة الاحرام مشغول خواندن نماز شود و شک کند که آن را صحيح گفته يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند. قيام قيام يعني بدون اين که به جايي تکيه کند ، بر روي دو پا،بايستد. قيام در زمان گفتن تکبيرةالاحرام و قيام پيش از رکوع ( قيام متصل به رکوع ) رکن است . مسأله 944 قيام در موقع خواندن حمد و سوره و قيام بعد از رکوع، رکن نيست و اگر کسي آن را فراموش کند، نمازش صحيح است. مسأله 945 پيش از گفتن تکبير و بعد از آن بايد بايستد تا يقين کنيد که تکبير را در حال ايستادن گفته ايد. مسأله 946 اگر رکوع را فراموش کند و پس از حمد و سوره بنشيند و يادش بيايد که رکوع نکرده، بايد بايستد و به رکوع رود، و اگر بدون اينکه بايستد به حال خميدگي به رکوع برگردد، درست نيست زيرا قيام متصل به رکوع را بجا نياورده است. مسأله 947 زماني که براي تکبيرة الاحرام يا قرائت ايستاده است نبايد خم شده و راه برود و بايد بدن را حرکت ندهد، و به جايي تکيه نکند، اما تکيه کردن از روي ناچاري اشکال ندارد. مسأله 948 اگر هنگام ايستادن به دليل فراموشي کمي راه برود، يا خم شود، يا تکيه کند، اشکال ندارد. مسأله 949 بايد در موقع ايستادن، هر دو پا روي زمين باشد اما اگرسنگيني بدن روي يک پا هم باشد اشکال ندارد. مسأله 950 کسي که توانايي درست ايستادن را دارد ، پاها را خيلي گشاد بگذارد که ايستادن بر او صدق نکند، نمازش باطل است. مسأله 951 موقعي که انسان در نماز اذکار واجب را مي خواند بايد بدنش آرام باشد و اگر ميخواهد کمي جلو يا عقب رود، يا کمي بدن را به طرف راست يا چپ حرکت دهد، بايد چيزي نگويد. مسأله 952 اگر انسان در حال حرکت بدن ذکر مستحبّي بگويد يعني موقع رفتن به رکوع يا رفتن به سجده تکبير بگويد، آن ذکر صحيح نيست ولي نمازش صحيح است و «بَحَوْلِ الله وَقُوَّتِهِ اَقُومُ وَاَقْعُدُ» را بايد در حال برخاستن بگويد. مسأله 953 در موقع خواندن حمد حرکت دادن دست و انگشتان اشکال ندارد اما مستحب است که آنها را هم حرکت ندهد. مسأله 954 اگر هنگام خواندن حمد و سوره، يا خواندن تسبيحات، قدري حرکت کند و بدن از آرام بودن خارج شود، مستحب است بعد از آرام گرفتن بدن، دوباره همان ها را بخواند. مسأله 955 اگر در بين نماز نتواند بايستد، بايد بنشيند، و اگر نتواند بنشيند ، بايد بخوابد، اما تا بدنش آرام نگرفته بايد چيزي از ذکرهاي واجب را نگويد. مسأله 956 اگر انسان بتواند ايستاده نماز بخواند، نبايد بنشيند، اگرکسي موقع ايستادن، بدنش حرکت کند، يا تکيه دهد، يا بدنش را کج کند، بايد ايستاده نماز بخواند، اما اگر نتواند بايستد، بايد راست بنشيند و نشسته نماز بخواند. مسأله 957 در صورتي که انسان بتواند بنشيند، نبايد خوابيده نماز بخواند، اما اگر نتواند راست بنشيند بايد هر گونه که مي تواند، بنشيند؛ و اگر اصلا نمي تواند بنشيند، بايد به پهلو بخوابد طوري که جلوي بدنش رو به قبله باشد. بهتر است اين فرد به پهلوي راست بخوابد و نبايد به پهلوي چپ بخوابد اما اگر نتواند به پهلوبخوابد ، بايد به پشت بخوابد طوري که کف پاهاي او رو به قبله باشد. مسأله 958 کسي که نشسته نماز ميخواند، اگر پس از خواندن حمد و سوره بتواند بايستد بايد ايستاده رکوع را بجا آوردو از حال ايستاده به رکوع رود، اما در غير اينصورت بايد رکوع را نشسته بجا آورد. مسأله 959 کسي که خوابيده نماز ميخواند، اگربتواند مقداري بنشيند بايد نماز را تا جايي که مي تواند نشسته بخواند. و اگر مي تواند بايستد بايد تا جايي که مي تواند نماز را ايستاده بخواند، اما تا بدنش در حرکت است نبايد اذکار واجب را بخواند. اما اگر بداند مي تواند کمي بايستد بايد آن را به قيام متصل به رکوع اختصاص دهد. مسأله 961 کسي که مي تواند بايستد، اگر بترسد که اين ايستادن، بيماري او را تشديد کند يا ضرري به او برساند، بهتر است نشسته نماز بخواند، و اگر فکر کند نشسته نماز خواندن هم براي او ضرر دارد مي تواند خوابيده نماز بخواند. مسأله 962 اگر انسان اوّل وقت نتواند نماز را ايستاده بخواند و نمازش را نشسته بخواند اگر در آخر وقت قدرت بر ايستادن حاصل نمايد بايد نماز را دوباره بجا آورد. اما اگر مأيوس از آن باشد که بتواند نماز را ايستاده بخواند، اگر در اوّل وقت نماز را بخواند و سپس قدرت بر ايستادن پيدا کند، لازم نيست نماز را به جا آورد. مسأله 963 انسان مستحب است در حال نماز خواندن بدن راست و شانه ها پايين باشد و دست ها روي ران ها قرار گرفته و انگشت ها به هم بچسبند، و به جاي سجده نگاه کند، و سنگيني بدن روي دو پا باشد و نمازش با خضوع و خشوع باشد، و پاها را پس و پيش و باز نگذارد، و اگر مرد است پاها تا يک وجب فاصله داشته باشد و اگر زن است پاها به هم بچسبد. رکوع بعد از خواندن قرائت، بايد قدري خم شويم و دست ها را به زانو بگذاريم ، اين عمل را رکوع مي گويند. ذکر رکوع يک مرتبه «سبحان ربي العظيم و بحمده» يا سه مرتبه «سبحان الله» است . پس از رکوع بايد کاملا بايستد، بعد به سجده رويد . مسأله 1009 اگر به اندازه رکوع خم شويد، اما سر انگشتان را به زانو نگذاريد، اشکال ندارد. مسأله 1010 اگر در رکوع به چپ يا راست خم شويد، يا زانوها را به جلو بياورد، هر چند دست هاي شما به زانو برسد، صحيح نيست. مسأله 1011 اگر به قصد رکوع خم نشويد و خم شدن شما به قصد کار ديگر مثلاً براي کشتن جانوري باشد ، نمي تواند آن را رکوع حساب کرد بلکه بايد بايستيد و دوباره براي رکوع خم شويد. مسأله 1012 کسي که دست يا زانوي او با ديگران متفاوت است مثلا دستش خيلي بلند است و اگر کمي خم شود به زانو ميرسد، يا زانوي او پائين تر از افراد ديگر است که بايد خيلي خم شود بايد به اندازه معمول خم شود. مسأله 1013 کسي که نشسته رکوع ميکند، بايد اندازه اي خم شود که صورتش مقابل زانوها باشد و بهتر است صورت مقابل جاي سجده برسد. مسأله 1014 اگر وقت نماز اندک باشد مي توان يک «سُبْحانَ الله» بگوييد و اگر «سُبْحانَ رَبِّي العَظِيم» را خوب ادا نمي کنيد بايد ذکري ديگر مانند سه بار «سُبْحانَ الله» را بگوييد. مسأله 1015 ذکر رکوع بايد دنبال هم و به عربي صحيح گفته شود، و مستحب است آن را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويند. مسأله 1016 در حال رکوع بايد بدن نمازگزار آرام باشدو حرکت نکند . اگر عمداً نمازگزار استقرار را رعايت نکند نماز ، باطل است حتي اگر ذکر را در حال استقرار بگويد . مسأله 1017 اگر زمان گفتن ذکر واجب رکوع سهواً يا بي اختيار حرکت کنيد ، بهتر اين است که بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگويد. ولي اگر حرکت شما اندک باشد و بدن را از آرام بودن خارج نکند ، ضرري ندارد. مسأله 1018 اگر پيش از خم شدن به اندازه رکوع و آرام گرفتن بدن عمداً ذکر رکوع را بگوييد، نماز باطل است. مگر اينکه دوباره ذکر را در حال استقرار در رکوع بگويد. مسأله 1019 اگر پيش از تمام شدن ذکر واجب، عمداً سر از رکوع بردارد نمازش باطل است و اگر اين کار سهواً باشد دوباره گفتن ذکر لازم نيست. مسأله 1020 اگر نتواند به مقدار ذکر در حال رکوع بماند، واجب نيست ذکر بگويد، اما احتياط مستحب آن است که ذکر را بگويد هرچند بقيه آن را در حال برخاستن بگويد، يا قبل از آن شروع کند. مسأله 1021 اگر به علت مرض و ... در رکوع آرام نگيرد نمازش صحيح است اما بايد پيش از آنکه از حال رکوع خارج شود، ذکر واجب را به نحوي که گذشت بگويد. مسأله 1022 هرگاه نتواند به اندازه رکوع خم شود، بايد به چيزي تکيه دهد و رکوع کند، و اگر زماني که تکيه داده نتواند رکوع کند، بايد به اندازه اي که رکوع گفته شود خم شود، و اگر نتواند خم شود، بايد براي رکوع با سر اشاره نمايد. مسأله 1023 اگر کسي نتواند با سر اشاره کند بايد به نيت رکوع چشم ها را بر هم بگذارد و ذکر آن را بگويد و به نيت برخاستن از رکوع چشم ها را باز کند، و اگر از اين هم عاجز است بايد در قلب خود نيت رکوع کند و با دست خود براي رکوع اشاره کند و ذکر آن را بگويد . مسأله 1024 کسي که نمي تواند ايستاده رکوع کند اما مي تواند در حالي که نشسته است خم شود، بايد ايستاده نماز بخواند و براي رکوع با سر اشاره کند و بنابر احتياط مستحب نماز ديگري بخواند، و موقع رکوع آن بنشيند و براي رکوع خم شود. مسأله 1025 اگر عمداً پس از رسيدن به حدّ رکوع سر بردارد به اندازه رکوع دو مرتبه خم شود، نمازش باطل است. مسأله 1026 بعد از تمام شدن ذکر رکوع بايد راست بايستد ـ و بنا بر احتياط واجب ـ بعد از آنکه بدن آرام گرفت به سجده رود، و اگر عمداً پيش از ايستادن به سجده رود، نمازش باطل است. و همچنين ـ بنا بر احتياط واجب ـ اگر عمداً پيش از آرامش گرفتن بدن به سجده رود. مسأله 1027 اگر رکوع را فراموش کند و پيش از آنکه به سجده برسد يادش بيايد، بايد بايستد بعد به رکوع رود، و کفايت نمي کند به حالت خميدگي به رکوع برگردد. مسأله 1028 اگر بعد از آنکه پيشاني به زمين رسيد، يادش بيايد که رکوع نکرده لازم است برگردد و رکوع را بعد از ايستادن بجا آورد، و در صورتي که در سجده دوّم يادش بيايد، نمازش ـ بنا بر احتياط لازم ـ باطل است. مسأله 1029 مستحب است پيش از رفتن به رکوع در حالي که راست ايستاده تکبير بگويد، و در رکوع زانوها را به عقب دهد، و پشت را صاف نگهدارد، و گردن را بکشد و مساوي پشت نگهدارد، و بين دو قدم را نگاه کند، و پيش از ذکر يا بعد از آن صلوات بفرستد، و بعد از آنکه از رکوع برخاست و راست ايستاد در حال آرامي بدن بگويد «سَمِعَ الله لِمَنْ حَمِدَهُ». مسأله 1030 مستحب است در رکوع، زن ها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند. سجود سجده يعني اين که پيشاني و دست ها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاها را روي زمين قرار دهيد و ذکر «سُبْحانَ اللَّهِ» را سه مرتبه يا «سُبْحانَ رَبِّيَ الْاعْلي وَ بِحَمْدِهِ» را يک مرتبه بگويد و سپس بنشيند و دو مرتبه به سجده رفته، همان ذکر سابق را بگويد. دو سجده روي هم يک رکن است. مسأله 1031 در هر رکعت از نمازهاي واجب و مستحب نمازگزار بايد پس از رکوع دو سجده کند، و پيشاني ، کف دو دست، و دو زانو، و دو انگشت بزرگ پاها را به قصد خضوع روي زمين قرار دهد . منظور از پيشاني ـ وسط آن است. مسأله 1032 اگر کسي در نماز واجب دو سجده يک رکعت را فراموش کند، نمازش باطل است و بنا بر احتياط لازم ـ اگر دو سجده در يک رکعت از روي فراموشي يا جهل قصوري اضافه کند. (جهل قصوري اين است که جاهل در جهل خود معذور باشد). مسأله 1033 اگر عمداً نمازگزار يک سجده کم يا زياد بخواند نمازش باطل است اما اگر اين کار او سهواً باشد نمازش باطل نيست. مسأله 1034 اگر فرد در زمان سجده بتواند پيشاني را به زمين بگذارد اما اين کار را عمداً يا سهواً انجام ندهد ، سجده نکرده است گرچه جاهاي ديگر را روي زمين بگذارد . اما اگر پيشاني را روي زمين قرار دهد ولي سهوا جاهاي ديگر را روي زمين نگذارد يا سهواً ذکر نگويد، سجده درست است. مسأله 1035 نمازگزار بايد ذکر هاي سجده را دنبال هم و به عربي صحيح بگويد . مستحب است «سُبْحانَ رَبّي الاَعْلَي وَبِحَمْدِهِ» را سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد. مسأله 1036 در حال سجود بايد بدن نمازگزار آرام باشد، و نبايد بدن خود را به اختيار طوري حرکت دهد که از حال آرام بودن خارج شود حتي ـ بنا بر احتياط واجب ـ در زماني که مشغول به ذکر واجب نيست. مسأله 1037 اگر پيش از آنکه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمداً ذکر سجده را بگويد، نماز باطل است، مگر اينکه ذکر را دوباره در حال آرامش بگويد، و اگر پيش از تمام شدن ذکر عمداً سر از سجده بردارد، نماز باطل است. مسأله 1038 اگر نمازگزار قبل از گذاشتن پيشاني به زمين سهواً ذکر سجده را بگويد، و قبل از برداشتن سر از سجده اشتباه خود را متوجه شود ، بايد آرام بگيرد و دوباره ذکر را بگويد. اما اگر پيشاني به زمين رسيده باشد و سهواً پيش از آرامش ذکر را بگويد لازم نيست ذکر را تکرار کند. مسأله 1039 اگر بعد از برداشتن سر از سجده ، متوجه شود قبل از تمام شدن ذکر سجده سر برداشته، نمازش صحيح است. مسأله 1040 اگر زمان گفتن ذکر سجده ، عمداً يکي از هفت عضو را که بايد در سجده بر روي زمين باشد را از زمين بردارد، نماز باطل مي شود. مسأله 1041 اگر قبل از اتمام ذکر سجده، سهواً پيشاني را از زمين بردارد، نبايد دوباره آن به زمين بگذارد و بايد آن را يک سجده حساب کند. اما اگر جاهاي ديگر را سهواً از زمين بردارد، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذکر را بگويد. مسأله 1042 بعد از اتمام ذکر سجده اوّل، بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره سجده نمايد . مسأله 1043 جاي پيشاني نمازگزار بايد بيش از چهار انگشت بلندتر يا پايين تر از جاي زانوها و سر انگشتان پاي او نباشد و جاي پيشاني او بايد از جاي ايستادنش نيز بيش از چهار انگشت بلندتر يا پستتر نباشد. مسأله 1044 اگر نمازگزار در زمين سراشيب نماز را بخواند يعني اگر جاي پيشاني نمازگزار بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پستتر از جاي زانوها و انگشت هاي پاي او باشد، نماز او مشکل دارد. مسأله 1045 اگر نمازگزار پيشاني را اشتباهاً بر چيزي بگذارد که از جاي زانوها و انگشت هاي پاي او بيش از چهار انگشت بسته بلندتر باشد، بايد سر را بردارد و به چيزي که بلندي آن بيش از چهار انگشت بسته نيست بگذارد. و اگر خيلي بلند نيست ، بايد پس از انجام ذکر واجب سر از سجده بردارد و نماز را تمام کند. اگر قبل از انجام ذکر واجب متوجه شد بايد پيشاني را از روي آن بر روي چيزي که بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است بکشد و ذکر واجب را بجا آورد. اگر کشيدن پيشاني ممکن نباشد مي تواند ذکر واجب را در همان حال بجا آورد و نماز را تمام کند، و لازم نيست نماز را دوباره بخواند. مسأله 1046 بايد بين پيشاني و مهر يا چيزي که سجده بر آن صحيح است ، فاصله نباشد. اگر مهر چرک باشد که پيشاني به خودِ مهر نرسد سجده باطل است، ولي تغيير رنگ مهر اشکال ندارد. مسأله 1047 در سجده بايد دو کف دست و در حال ناچاري پشت دست را بر زمين بگذارد و اگر پشت دست هم ممکن نباشد بايد مچ دست را بر زمين بگذاردو اگر نتواند مچ دست را زمين بگذارند تا آرنج هر جا را که مي تواند بر زمين بگذارد، و اگر آن هم ممکن نيست گذاشتن بازو کافي است. مسأله 1048 دو انگشت بزرگ پاها را در سجده بايد بر زمين بگذارد، اما گذاشتن سر دو انگشت بر زمين لازم نيست بلکه گذاشتن پشت يا روي آنها کافي است . و اگرنمازگزار انگشت بزرگ پا را بر زمين نگذارد و انگشت هاي ديگر پا يا روي پا را بر زمين بگذارد، نماز باطل است يا ناخن انگشت بزرگ پا بلند باشد و پا به زمين نرسد ، نماز باطل است، و کسي که از روي ندانستن نمازهاي خود را اين طور خوانده، بايد دوباره بخواند. مسأله 1049 فردي که مقداري از شست پايش بريده، بايد بقيه آن را بر زمين بگذارد، و اگر بر زمين گذاشتن شست پا به هر دليل ممکن نيست بايد بقيه انگشتان را بر زمين بگذارد؛ و اگر هيچ انگشت ندارد، مقداري از پا را بر زمين بگذارد. مسأله 1050 اگر نمازگزار هنگام سجده سينه و شکم را بر زمين بچسباند، يا پاها را مقداري دراز کند تا زماني که حالت سجده داشته باشد نمازش صحيح است اما در غير اينصورت نماز او باطل است. مسأله 1051 مهر يا چيز ديگري که بر آن سجده ميکند بايد پاک باشد. اگر مهر را روي فرش نجس بگذارند، يا يک طرف مهر نجس باشد ، بايد پيشاني را روي قسمت مهر بگذارد به طوري که مهر پيشاني را نجس نکند. مسأله 1052 اگر در پيشاني دمل يا زخم و ... باشد به طوري که همه پيشاني را فرا نگرفته باشد بايد با جاي سالم پيشاني سجده کند، و اگر سجده کردن با جاي سالم پيشاني توقف بر آن داشته باشد که زمين را گود کند و دمل را در گودال و جاي سالم را به مقداري که براي سجده کافي باشد بر زمين بگذارد بايد اين کار را انجام دهد. مسأله 1053 اگر دمل يا زخم تمام پيشاني را گرفته باشد بايد دو طرف آن را که مابقي پيشاني است يا يکي از آنها را بر زمين بگذارد و اگر نتواند بايد با اجزاء صورت خود سجده کند اما اگر سجده کردن با صورت، ممکن نبود بايد براي سجده اشاره کند. مسأله 1054 ـ نمازگزاري که توانايي نشستن دارد اما نمي تواند پيشاني را بر زمين برساند، بايد به قدري خم شود که عرفاً سجده بر آن صدق کند و يا مهر يا چيز ديگري را روي جاي بلندي گذاشته و پيشاني را بر آن بگذارد، اما بايد در صورت امکان کف دست ها و زانوها و انگشتان پا را بر زمين بگذارد. مسأله 1055 اگر چيز بلندي نباشد که مهر را برآن بگذارد، و کسي هم نباشد که مهر را بلند کند و بگيرد تا فرد بر آن سجده کند، بايد مهر را با دست بلند کرده و بر آن سجده کند. مسأله 1056 چفردي که نمي تواند سجده کند يا مقداري که براي سجده لازم است خم شود ، بايد براي سجده با سر اشاره کند، و در صورتي که نتواند بايد با چشم ها اشاره نمايد، و اگر با چشم ها هم نمي تواند بايد در قلب نيت سجده و با دست براي سجده اشاره کند، و ذکر واجب را بگويد. مسأله 1057 اگر پيشاني بي اختيار از جاي سجده بلند شود، بايد نگذارد دوباره به جاي سجده برسد، و اين يک سجده حساب مي شود حتي اگر ذکر سجده را نگفته باشد . و اگر پيشاني بي اختيار از جاي سجده بلند شود و نتواند سر را نگهدارد و بي اختيار دوباره به جاي سجده برسد، همان يک سجده حساب مي شود، ولي اگر ذکر نگفته باشد احتياط واجب آن است که آن را بگويد، ولي بايد به قصد قربت مطلقه باشد و قصد جزئيت نکند. مسأله 1058 انسان مي تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد، و نياز نيست براي نماز به جاي ديگر برود يا نماز را تأخير بيندازد اما اگر بتواند در همان جا بر حصير يا چيزي که سجده بر آن صحيح است طوري سجده کند که مخالفت تقيه نکرده باشد، بايد بر فرش و مانند آن سجده نکند. مسأله 1059 اگر روي تشک پر سجده کند، طوري که بدن روي آن آرام نگيرد، باطل است. مسأله 1060 اگر انسان ناچارا در زمين گل نماز بخواند، طوري که آلوده شدن بدن و لباس مشقّتي براي او نداشته باشد، بايد سجده و تشهّد را بجا آورد، و در صورت مشقّت بايد ايستاده، براي سجده با سر اشاره کند، و تشهّد را ايستاده بخواند. مسأله 1061 در رکعت اوّل و رکعت سومي که تشهّد نداردبايد بعد از سجده دوّم بي حرکت بنشيند و بعد برخيزد. چيزهايي که سجده بر آنها صحيح است: سجده بر زمين و چيزهاي غيرخوراکي و غيرپوشاکي که از زمين ميرويد، مانند چوب و برگ درخت صحيح است . سجده بر چيزهاي خوراکي و پوشاکي مانند، گندم و جو و پنبه و طلا و نقره که از اجزاء زمين نيست ، صحيح نيست. سجده بر قير و زفت در موقع ناچاري صحيح است. سجده کردن بر برگ درخت انگور هنگامي که لطيف است و خوردن آن معمول ميباشد صحيح نيست اما در غير اين صورت سجده کردن بر آن اشکال ندارد. سجده بر علف و کاه و چيزهايي که از زمين ميرويد و خوراک حيوان است ، صحيح است. سجده بر گل هايي که خوراکي نيستند و يا گياهان دارويي مانند گل بنفشه و گل گاوزبان، صحيح است سجده بر گياهي که خوردن آن در برخي از شهرها معمول است و خوردني محسوب شود، صحيح نيست. سجده بر ميوه نارس صحيح نيست. سجده بر سنگ آهک و سنگ گچ صحيح است. سجده بر گچ و آهک پخته، و آجر و کوزه گلي نيز اشکالي ندارد. سجده بر کاغذي که از چوب و کاه، پنبه يا کتان ساخته باشند، صحيح است. سجده بر کاغذي که از حرير يا ابريشم ساخته باشند، صحيح نيست. سجده بر دستمال کاغذي در صورتي که معلوم باشد از چه چيزي ساخته شده است صحيح است. سجده بر تربت حضرت سيد الشهداء عليه السلام ، خاک، بعد از خاک سنگ، سنگ گياه صحيح است. اگر به واسطه سرما يا گرماي زياد نتوان بر آنچه سجده بر آن صحيح است، ممکن نباشد بايد بر لباس يا هر چيز ديگر که در حال اختيار سجده بر آن جايز نيست، سجده نمايد. سجده بر گل و خاک سست که پيشاني روي آن آرام نميگيرد، باطل است. اگر در سجده اوّل، مهر به پيشاني بچسبد، براي سجده دوّم بايد مهر را برداشت . اگر در بين نماز چيزي که بر آن سجده ميکند گم شود و ديگر چيزي نباشد که بر آن سجده نمود مي توان بر لباس سجده نمود. اگر در حال سجده متوجه شود پيشاني را بر چيزي گذاشته که سجده بر آن باطل است، اگر اين حالت بعد از بجا آوردن ذکر واجب باشد ، بايد سر از سجده بردارد و نمازش را ادامه دهد، و اگر قبل از بجا آوردن ذکر واجب باشد ، بايد پيشاني خود را به چيزي که سجده بر آن صحيح است بکشد و ذکر واجب را بگويد . اگر کشيدن پيشاني ممکن نباشد ، ذکر واجب را در همان حال بگويد . اگر بعد از سجده متوجه شود پيشاني را روي چيزي گذاشته که سجده بر آن باطل است، اشکال ندارد. سجده کردن براي غير خدا حرام است .

مستحبّات و مکروهات سجده: فردي که ايستاده نماز مي خواند پس از سربرداشتن از رکوع ايستادن، و کسي که نشسته نماز ميخواند بعد از کاملاً نشستن، براي رفتن به سجده بايد تکبير بگويد. براي سجده مرد بايد ابتدا دست ها را، و زن ابتدا زانوها را به زمين بگذارد. بيني را بر مهر يا چيزي که سجده بر آن صحيح است بگذارد. در سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد، به صورتي که سر آنها رو به قبله باشد. در سجده اين دعا را بخواند:«يا خَيرَ المَسْؤُلِينَ وَيا خَيرَ المُعْطِينَ، ارْزُقْنِي وَارْزُقْ عِيالِي مِنْ فَضْلِک، فَاِنَّک ذُو الفَضْلِ العَظِيمِ» يعني:اي بهترين کسي که از او سؤال ميکنند! و اي بهترين عطا کنندگان! از فضل خودت روزي بده به من و عيال من، پس به درستي که تو داراي فضل بزرگي. بعد از سجده بر ران چپ بنشيند، و روي پاي راست را بر کف پاي چپ قرار دهد. بعد از هر سجده، زماني که نشست و بدنش آرام گرفت تکبير بگويد. پس از سجده و آرام گرفتن بدنش بگويد :«اَسْتَغْفِرُ الله رَبِّي وَاَتُوبُ اِلَيهِ» سجده را طول بدهد و هنگام نشستن، دست ها را روي ران ها قرار دهد. براي رفتن به سجده دوّم، زماني که بدن آرام است «الله اکبر» بگويد. در سجده ها صلوات بفرستيد. هنگام بلند شدن، دست ها را بعد از زانوها از زمين بردارد. مردها نبايد آرنج ها و شکم را به زمين بچسبانند، و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند . زن ها آرنج ها و شکم را بر زمين بگذارند و اعضاء بدن را به يکديگر بچسبانند. قرآن خواندن در سجده مکروه است. فوت کردن بر جاي سجده براي برطرف کردن گرد و غبار در صورتي که در اثر فوت کردن، دو حرف از دهان عمداً بيرون آيد، نماز باطل است.

سجده هاي واجب قرآن: در چهار سوره «سجده» و «فصّلت» و «النجم» و «علق» يک آيه سجده وجود دارد که بايد انسان ها پس از خواندن يا گوش دادن فوراً سجده کند. اگر انسان هنگامي که آيه سجده را گوش مي دهد، خودش نيز بخواند، بايد دو سجده نمايد. اگر در حال سجده، آيه سجده را بخواند يا گوش کند، بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند. اگر انسان از شخص خواب يا ديوانه يا کودک آيه سجده را بشنود يا گوش دهد، سجده واجب است. اگر انسان آيه سجده را از گرامافون يا ضبط صوت بشنود ، سجده واجب نيست. اگر شخصي در ايستگاه راديو آيه سجده را بخواند و انسان به وسيله راديو گوش دهد، سجده واجب است. سجده واجب قرآن در جاي غصبي صحيح نيست. لازم نيست هنگام سجده فرد با وضو يا غسل و رو به قبله باشد، و عورت خود را بپوشاند، و بدن و جاي پيشاني او پاک باشد. در سجده واجب قرآن، بايد فرد پيشاني را بر مهر يا چيز ديگري که سجده بر آن صحيح است ، بگذارد . گفتن ذکر:«لا إلهَ إلاَّ الله حَقّاً حَقاً، لا إلهَ إلاَّ الله إيماناً و تَصْدِيقاً، لا إلهَ إلاَّ الله عُبُودِيةً وَرِقّاً، سَجَدْتُ لَک يا رَبِّ تَعَبُّداً وَرِقّاً، لا مُسْتَنْکفاً وَلا مُسْتَکبِراً، بَلْ اَنْا عَبْدٌ ذَلِيلٌ ضَعِيفٌ خائِفٌ مُسْتَجِيرُ». در سجده مستحب است.

غير رکن چيزهايي است که اگر به عمد کم يا زياد شود، نماز باطل مي شود و چنانچه به اشتباه کم و يا زياد گردد، نماز باطل نمي شود. واجبات غير رکني نماز عبارتند از: 1. قرائت 2. ذکر 3. تشهّد 4. سلام 5. ترتيب 6. موالات واجبات غير رکني نماز

قرائت و ذکر در رکعت اوّل و دوّم نمازهاي واجب يوميه، انسان بايد اول حمد و بعد از آن يک سوره تمام بخواند. بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند. در رکعت سوم و چهارم نماز مي تواند فقط يک حمد بخواند يا سه مرتبه تسبيحات اربعه:(سُبْحانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُلِلَّهِ وَلا الهَ الَّا اللَّهُ وَاللَّهُ اکْبَرُ) بگويد و گفتن يک مرتبه هم تسبيحات اربعه کافي است و مي تواند در يک رکعت حمد و در رکعت ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو رکعت تسبيحات بخواند. مسأله 964 انسان بايد اوّل حمد و بعد از آن يک سوره تمام بخواند. و سوره «الضحي» و «الم نشرح» و همچنين سوره «فيل» و «لاِيلاف» در نماز ـ بنا بر احتياط واجب ـ يک سوره حساب مي شود. مسأله 965 اگر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود که سوره را نخواند ، مي تواند سوره را نخواند. مسأله 966 اگر عمداً سوره را پيش از حمد بخواند، نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را قبل از حمد بخواند و در بين آن به خاطر آورد ، بايد سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد، سوره را از اوّل بخواند. مسأله 967 اگربه علت فراموشي حمد و سوره را نخواند و بعد از رسيدن به رکوع بفهمد، نمازش صحيح است. مسأله 968 اگر قبل از آنکه براي رکوع خم شود، فرد دريابد که حمد و سوره را نخوانده ، بايد فقط سوره را بخواند. اما اگر بفهمد فقط حمد را نخوانده، بايد اوّل حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند. اگر خم شود و قبل از رفتن بفهمد حمد و سوره را نخوانده، بايد بايستد و آنها را بخواند. مسأله 969 اگر در نماز فريضه يکي از چهار سوره اي را که آيه سجده دارد را بخواند، بايد پس از خواندن آيه سجده، سجده نمايد، اما اگر سجده را بجا آورد نمازش باطل مي شود مگر اينکه سهواً سجده کند. مسأله 970 اگر عمدا يا سهوا سوره اي که سجده واجب دارد را بخواند ، قبل از رسيدن به آيه سجده ، مي تواند سوره را رها کند و سوره ديگر بخواند اما اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد، بايد مانند مسئله قبل عمل کند. مسأله 971 اگر در نماز آيه سجده را گوش دهد، نمازش درست است و بعد از نماز بايد سجده آن را بجا آورد. مسأله 972 در نماز مستحبّي خواندن سوره لازم نيست مگر اينکه نماز به واسطه نذر کردن واجب شده باشد. مسأله 973 مستحب است در نماز جمعه و در نماز صبح و ظهر و عصر روز جمعه، و عشاي شب جمعه، در رکعت اوّل بعد از حمد سوره جمعه، و در رکعت دوّم بعد از حمد سوره منافقون را بخواند، و اگر مشغول يکي از اينها در نمازهاي روز جمعه شود ـ بنا بر احتياط واجب ـ نمي تواند آن را رها کند و سوره ديگر بخواند. مسأله 974 اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره «قل هو الله احد» يا سوره «قل يا ايها الکافرون» شود، نمي تواند آن را رها کند و سوره ديگر بخواند، ولي در نماز جمعه و نمازهاي روز جمعه، اگر از روي فراموشي بجاي سوره جمعه و منافقون، يکي از آن دو سوره را بخواند، مي تواند آن را رها کند و سوره جمعه و منافقون را بخواند، و احتياط مستحب آن است که بعد از رسيدن به نصف، رها ننمايد. مسأله 975 اگر در نماز جمعه يا نمازهاي روز جمعه عمداً سوره «قل هو الله احد» يا سوره «قل يا ايها الکافرون» بخواند، اگرچه به نصف نرسيده باشد ـ بنا بر احتياط واجب ـ نمي تواند رها کند و سوره جمعه و منافقون را بخواند. مسأله 976 اگر در نماز، غير سوره «قل هو الله احد» و «قل يا ايها الکافرون» سوره ديگري بخواند، تا به نصف نرسيده مي تواند رها کند و سوره ديگر بخواند، و پس از رسيدن به نصف ـ بنا بر احتياط ـ مطلقاً رها کردن آن و عدول به سوره ديگر جايز نيست. مسأله 977 اگر مقداري از سوره را فراموش کند، يا از روي ناچاري مثلاً به واسطه تنگي وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام نمايد، مي تواند آن سوره را رها کند و سوره ديگر بخواند اگرچه به نصف هم رسيده باشد، يا سوره اي که ميخوانده «قل هو الله احد» يا «قل يا ايها الکافرون» باشد، و در صورت فراموشي مي تواند به همان مقدار که خوانده است اکتفا نمايد. مسأله 978 بر مرد ـ بنا بر احتياط ـ واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند، و بر مرد و زن ـ بنا بر احتياط ـ واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند. مسأله 979 مرد ـ بنا بر احتياط ـ بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد که تمام کلمات حمد و سوره حتي حرف آخر آنها را بلند بخواند. مسأله 980 زن مي تواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند، ولي اگر نامحرم صدايش را بشنود و موردي باشد که شنواندن صدا به نامحرم حرام است، بايد آهسته بخواند، و اگر عمداً بلند بخواند ـ بنا بر احتياط واجب ـ نمازش باطل است. مسأله 981 اگر در جايي که بايد نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند، يا در جايي که بايد آهسته بخواند عمداً بلند بخواند ـ بنا بر احتياط واجب ـ نمازش باطل است. ولي اگر از روي فراموشي يا ندانستن مسأله باشد، صحيح است. و اگر در بين خواندن حمد و سوره هم بفهمد اشتباه کرده، لازم نيست مقداري را که خوانده دوباره بخواند. مسأله 982 اگر کسي در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند کند، مثل آنکه آنها را با فرياد بخواند، نمازش باطل است. مسأله 983 انسان بايد قرائت نماز را صحيح بخواند، و کسي که به هيچ قسم نمي تواند همه سوره حمد را صحيح بخواند، بايد به همان نحو که مي تواند بخواند، اگر مقداري را که صحيح ميخواند معتنابه باشد، ولي اگر آن مقدار ناچيز باشد، بايد ـ بنا بر احتياط واجب ـ مقداري از بقيه قرآن را که مي تواند صحيح بخواند و به آن ضميمه کند، و اگر نمي تواند بايد تسبيح را به آن ضميمه کند. و اما کسي که نمي تواند به کلي سوره را صحيح بخواند، لازم نيست چيزي عوض آن بخواند. و در هر صورت احتياط مستحب آن است که نماز را به جماعت بجا آورد. مسأله 984 کسي که حَمد را به خوبي نميداند بايد سعي کند وظيفه خود را انجام دهد، چه با ياد گرفتن يا تلقين باشد، و چه با اقتدا در جماعت، يا تکرار نماز در مورد شک باشد، و اگر وقت تنگ شده است، چنانچه نماز را به طوري که در مسأله پيش گفته شد بخواند، نمازش صحيح است. ولي در صورتي که در ياد گرفتن کوتاهي کرده باشد اگر ممکن باشد، براي فرار از عقوبت، نمازش را به جماعت بخواند. مسأله 985 مزد گرفتن براي ياد دادن واجبات نماز ـ بنا بر احتياط ـ حرام است، ولي مزد گرفتن براي ياد دادن مستحبّات آن جايز است. مسأله 986 اگر يکي از کلمات حمد يا سوره را عمداً يا از روي جهل تقصيري نگويد، يا به جاي حرفي حرف ديگر بگويد، مثلاً بجاي «ض» «ذ» يا «ز» بگويد، يا زير و زبر حروف را رعايت نکند به گونه اي که غلط شمرده شود، يا تشديد را نگويد، نماز او باطل است. مسأله 987 اگر انسان کلمه اي را که ياد گرفته صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، لازم نيست دوباره نماز را بخواند. مسأله 988 اگر زير و زبر کلمه اي را نداند، يا نداند مثلاً کلمه اي به «هـ» است يا به «ح»، بايد وظيفه خود را به نحوي انجام دهد، مثلاً ياد بگيرد يا به جماعت بخواند، يا آن را دو جور يا بيشتر بخواند که يقين کند صحيح آن را خوانده است، ولي در اين صورت نماز او بر فرضي صحيح است که آن جمله غلط باز هم قرآن يا ذکر به حساب بيايد. مسأله 989 علماي تجويد گفته اند اگر در کلمه اي واو باشد و حرف قبل از واو در آن کلمه پيش داشته باشد و حرف بعد از واو در آن کلمه همزه باشد، مثل کلمه «سوء» بايد آن واو را مدّ بدهد يعني آن را بکشد. و همچنين اگر در کلمه اي «الف» باشد و حرف قبل از الف در آن کلمه زبر داشته باشد، و حرف بعد از الف در آن کلمه همزه باشد، مثل «جآء» بايد الف آن را بکشد. و نيز اگر در کلمه اي «ي» باشد، و حرف پيش از «ي» در آن کلمه زير داشته باشد، و حرف بعد از «ي» در آن کلمه همزه باشد، مثل «جيء» بايد «ي» را با مدّ بخواند. و اگر بعد از اين حروف «واو و الف و يا» بجاي همزه حرفي باشد که ساکن است، يعني زير و زبر و پيش ندارد، باز هم بايد اين سه حرف را با مدّ بخواند، ولي ظاهراً صحت قرائت در اين چنين موارد توقف بر مدّ ندارد، پس چنانچه به دستوري که گفته شد رفتار نکند، باز هم نماز صحيح است، ولي در مثل «ولا الضآلين» که تحفّظ بر تشديد، و الف توقف بر مقداري مدّ دارد، بايد به همان مقدار الف را مدّ دهد. مسأله 990 احتياط مستحب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننمايد، و معناي وقف به حرکت آن است، که زير يا زبر يا پيش آخر کلمه اي را بگويد، و بين آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد، مثلاً بگويد:«الرحمن الرحيم» و ميم «الرحيم» را زير بدهد و بعد قدري فاصله دهد و بگويد:«مالک يوم الدين». و معناي وصل به سکون آن است که زير يا زبر يا پيش کلمه اي را نگويد و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند، مثل آنکه بگويد:«الرحمن الرحيم» و ميم «الرحيم» را زير ندهد و فوراً «مالک يوم الدين» را بگويد. مسأله 991 در رکعت سوّم و چهارم نماز مي تواند فقط يک حمد بخواند، يا يک مرتبه تسبيحات اربعه بگويد، يعني يک مرتبه بگويد:«سُبْحانَ الله وَ الْحَمْدُ لله وَ لا إِلهَ إِلاَّ اَلله و الله اَکبَرُ»، و بهتر آن است که سه مرتبه بگويد. و مي تواند در يک رکعت حمد و در رکعت ديگر تسبيحات بگويد. و بهتر است در هر دو رکعت تسبيحات بخواند. مسأله 992 در تنگي وقت بايد تسبيحات اربعه را يک مرتبه بگويد، و اگر به مقدار آن هم وقت ندارد، کافي است يک مرتبه «سبحان الله» بگويد. مسأله 993 بر مرد و زن ـ بنا بر احتياط ـ واجب است که در رکعت سوّم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند. مسأله 994 اگر در رکعت سوّم و چهارم حمد بخواند، واجب نيست «بسم الله» آن را هم آهسته بگويد مگر آنکه مأموم باشد که در اين صورت احتياط واجب آن است، که «بسم الله» را هم آهسته بگويد. مسأله 995 کسي که نمي تواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد در رکعت سوّم و چهارم حمد بخواند. مسأله 996 اگر در دو رکعت اوّل نماز به خيال اينکه دو رکعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از رکوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند، و اگر در رکوع يا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحيح است. مسأله 997 اگر در دو رکعت آخر نماز به خيال اينکه در دو رکعت اوّل است حمد بخواند، يا در دو رکعت اوّل نماز با اينکه گمان ميکرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحيح است. مسأله 998 اگر در رکعت سوّم يا چهارم ميخواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا ميخواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد، چنانچه به کلي خالي از قصد نماز بوده ـ حتي در ضمير ناخود آگاه ـ بايد آن را رها کند و دوباره حمد، يا تسبيحات را بخواند، ولي اگر خالي از قصد نبوده مثل آنکه عادتش خواندن چيزي بوده که به زبانش آمده، مي تواند همان را تمام کند، و نمازش صحيح است. مسأله 999 کسي که عادت دارد در رکعت سوّم و چهارم تسبيحات بخواند، اگر از عادت خود غفلت نمايد و به قصد اداء وظيفه مشغول خواندن حمد شود، کفايت ميکند، و لازم نيست دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند. مسأله 1000 در رکعت سوّم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات، استغفار کند، مثلاً بگويد:«اَسْتَغْفِرُ الله رَبّي وَاَتُوبُ اِلَيهِ» يا بگويد:«اللهمَّ اغْفِرْ لِي»، و اگر نمازگزار پيش از استغفار و خم شدن براي رکوع، شک کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند. و اگر در حال گفتن استغفار يا بعد از آن شک کند، باز هم ـ بنا بر احتياط واجب ـ بايد حمد يا تسبيحات را بخواند. مسأله 1001 اگر در رکوع رکعت سوّم يا چهارم، يا در حال رفتن به رکوع شک کند که حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، به شک خود اعتنا نکند. مسأله 1002 هرگاه شک کند که آيه يا کلمه اي را درست گفته يا نه، مثلاً شک کند که «قل هو الله احد» را درست گفته يا نه، مي تواند به شک خود اعتنا نکند، ولي اگر احتياطاً آن آيه يا کلمه را دوباره به طور صحيح بگويد اشکال ندارد، و اگر چند مرتبه هم شک کند، مي تواند چند بار بگويد. اما اگر به وسواس برسد بهتر است تکرار نکند. مسأله 1003 مستحب است در رکعت اوّل، پيش از خواندن حمد بگويد:«اَعُوذُ بِالله مِنَ الشَّيطانِ الرَّجِيمِ». و در رکعت اوّل و دوّم نماز ظهر و عصر «بسم الله» را بلند بگويد، و حمد و سوره را شمرده بخواند، و در آخر هر آيه وقف کند، يعني آن را به آيه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معناي آيه توجّه داشته باشد، و اگر نماز را به جماعت ميخواند، بعد از تمام شدن حمد امام، و اگر فرادي ميخواند، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد، بگويد «الحَمْدُ لله رَبّ الْعالَمِينَ»، و بعد از خواندن سوره «قل هو الله احد»، يک يا دو يا سه مرتبه «کذلِک الله رَبِّي» يا «کذلِک الله رَبُّنا» بگويد، و بعد از خواندن سوره کمي صبر کند، بعد تکبير پيش از رکوع را بگويد، يا قنوت را بخواند. مسأله 1004 مستحب است در تمام نمازها در رکعت اوّل، سوره «إنّا أنزلناه»، و در رکعت دوّم، سوره «قل هو الله احد» بخواند. مسأله 1005 مکروه است انسان در هيچ يک از نمازهاي يک شبانه روز سوره «قل هو الله احد» را نخواند. مسأله 1006 خواندن سوره «قل هو الله احد» به يک نفَس مکروه است. مسأله 1007 سوره اي را که در رکعت اوّل خوانده مکروه است در رکعت دوّم بخواند، ولي اگر سوره «قل هو الله احد» را در هر دو رکعت بخواند مکروه نيست. تشهد در رکعت دوّم تمام نمازهاي واجب و مستحب، و رکعت سوّم نماز مغرب، و رکعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا، بايد انسان بعد از سجده دوّم بنشيند بعد از آنکه سر از سجده دوم در رکعت دوم بلند کرد و نشست، در حال نشستن تشهد بخواند يعني بگويد:«اشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَريکَ لَهُ وَ اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».نماز وتر هم تشهد لازم است. مسأله 1087 کلمات تشهّد بايد به عربي صحيح و پشت سر هم خوانده شود. مسأله 1088 اگر تشهّد را فراموش کند و بايستد و قبل از رکوع به خاطر آورد که تشهّد را نخوانده، بايد بنشيند و تشهّد را بخواند و دوباره بايستد و هرچه بايد در آن رکعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام کند. بعد از نماز براي ايستادن بيجا، دو سجده سهو بجا آورد. اگر در رکوع يا بعد از آن به خاطر آورد که تشهّد را نخوانده، بايد نماز را تمام کند، و بعد از سلام نماز تشهّد را قضا کند و بايد براي تشهّد فراموش شده دو سجده سهو بجا آورد. مسأله 1089 در حال تشهّد مستحب است بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست را به کف پاي چپ قرار دهد و دست ها را بر ران ها بگذارد و انگشت ها را به يکديگر بچسباند، و به دامان خود نگاه کند و پيش از تشهّد بگويد:«اَلْحَمْدُ لله» يا بگويد:«بِسْمِ الله وَبِالله وَالحَمْدُ لله وَخَيرُ الأَسْماءِ لله»، و بعد از صلوات در تشهّد بگويد «وَتَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ». مسأله 1090 مستحب است زن ها هنگام خواندن تشهّد، ران ها را به هم بچسبانند. سلام در رکعت آخر همه نمازها واجب است بعد از تشهد سلام بگويد و سلام داراي سه صيغه است:«السَّلامُ عَلَيْکَ ايُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»، «السَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلي عِبادِاللَّهِ الصَّالِحينَ»، «السَّلامُ عَلَيْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ». سلام اوّل مستحب و سلام دوم و سوّم واجب است . اگر سلام سوم گفته شد، مي توان نماز را با آن تمام کرد اما اگر سلام دوم گفته شود، بهتر است سلام سوّم نيز که مستحب است خوانده شود. در سلام سوم «السلام عليکم» واجب و «رحمة الله و برکاته» احتياط مستحب است. مسأله 1092 اگر سلام نماز را فراموش کند و زماني يادش بيايد که صورت نماز به هم نخورده، و کاري مثل پشت به قبله کردن را عمدي و سهوي انجام نداده، بايد سلام را بگويد، و نمازش صحيح است. مسأله 1093 اگر سلام نماز را فراموش کند و زماني يادش بيايد که صورت نماز به هم خورده است، يا کاري انجام داده که نماز را باطل ميکند، نمازش صحيح است. ترتيب ترتيب در کارهاي نماز، واجب است. بنابراين مقدم داشتن تکبيرةالاحرام بر قرائت، حمد بر سوره، سوره بر رکوع، رکوع بر سجده و... واجب است. اگر نمازگزارعمداً ترتيب نماز را به هم بزند، مثلاً سوره را پيش از حمد بخواند، يا سجود را پيش از رکوع بجا آورد، نمازش باطل مي شود. مسأله 1095 اگر رکني از نماز را فراموش شود و رکن بعد از آن را بجا آورد، مثلاً پيش رکوع دو سجده نمايد، نماز باطل است. مسأله 1096 اگر رکني را فراموش کند و چيزي غير رکن را بجا آورد، مثلاً پيش از سجده ، تشهّد بخواند، بايد رکن را بجا آورد و آنچه پيش از آن خوانده دوباره بخواند. مسأله 1097 اگر چيزي غير رکن را فراموش کند و رکن بعد از آن را بجا آورد، مثلاً حمد را فراموش کند مشغول رکوع شود، نمازش صحيح است. مسأله 1098 اگر چيزي غير رکن را فراموش کند، بعد از آن هم چيزي که رکن نيست بجا آورد، مثلاً حمد را فراموش کند و سوره را بخواند، بايد آنچه را فراموش کرده بجا آورد، سپس چيزي که جلوتر خوانده دوباره بخواند. مسأله 1099 اگر سجده اوّل را به جا آورد و فکر کند سجده دوّم است، يا سجده دوّم را به جا آورد و فکر کند سجده اوّل است ، نمازش صحيح است، و سجده اوّل او سجده اوّل و سجده دوّم او سجده دوّم محسوب مي شود. موالات انسان بايد نماز را با موالات بخواند؛ يعني کارهاي نماز مانند رکوع، سجود و تشهّد را پشت سر هم به جا آورد و چيزهايي را که در نماز مي خواند، به طوري که معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به قدري بين آنها فاصله بيندازد که نگويند نماز مي خواند، نمازش باطل است گرچه به طور سهوي باشد. مسأله 1101 اگرنمازگزار در نماز سهواً فاصله اي بين حرف ها يا کلمات بيندازد، و فاصله طوري نباشد که صورت نماز از بين برود، بايد آن حرف ها يا کلمات را به طور معمول بخواند، و اگر که چيزي بعد از آن خوانده شده بايد تکرار نمايد، و اگر مشغول رکن بعد شده باشد، نمازش صحيح است. مسأله 1102 طول دادن رکوع و سجود، و خواندن سوره هاي بزرگ، موالات را به هم نميزند. مسأله 1103 در تمام نمازهاي واجب و مستحب، مستحب است پيش از رکوع رکعت دوّم قنوت خوانده شود اما در نماز شفع بايد آن را رجاءً انجام دهد. و در نماز وتر با آنکه يک رکعت ميباشد، خواندن قنوت پيش از رکوع مستحب است. و نماز جمعه در هر رکعت يک قنوت دارد. و نماز آيات پنج قنوت، و نماز عيد فطر و قربان در دو رکعت چند قنوت دارد، به تفصيلي که در محل خود خواهد آمد. مسأله 1104 مستحب است در قنوت دست ها مقابل صورت، و کف آنها رو به آسمان باشد دست ها غير شستبه هم چسبيده باشند و فرد به کف دست ها نگاه کند. بدون دست بلند کردن قنوت صحيح نيست. مسأله 1105 در قنوت، هر ذکري مانند يک «سُبْحانَ الله» کافي است اما بهتر است بگويد:«لا اِلهَ اِلاَّ الله الحَلِيمُ الکرِيمُ، لا اِلهَ اِلاَّ الله العَلِي العَظِيمُ، سُبْحانَ الله رَبِّ السَّمواتِ السَّبْعِ، وَرَبِّ الاَرَضِينَ السَّبْعِ، وَما فِيهِنَّ وَما بَينَهُنَّ وَرَبِّ العَرْشِ العَظِيمِ، وَالْحَمْدُ لله رَبِّ العالَمِينَ». مسأله 1106 مستحب است قنوت بلند خوانده شود اما کسي که نماز را به جماعت ميخواند، بايد صدايش را امام جماعت نشنود. مسأله 1107 اگر عمداً قنوت نخواند قضا ندارد، و اگر فراموش کند قبل از خم شدن براي رکوع ، مستحب است بايستد و بخواند، اگر در رکوع به خاطر آورد که قنوت را نخوانده مستحب است بعد از رکوع قضا کند، و اگر در سجده يادش بيايد، مستحب است بعد از سلام آن را قضا نمايد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد