سازه ها و آبشارهای آبی شوشتر؛ مظهر معماری کهن ایران زمین

لست سکند/ سيستم آبي تاريخي شوشتر (به انگليسي: Shushtar Historical Hydraulic System) که به نام سازه هاي آبي تاريخي شوشتر نيز ناميده مي شود، مجموعه‌اي به هم پيوسته از ۱۳ اثر تاريخي شامل پلها، بندها، آسياب‌ها، آبشارها، کانال‌هاي دست کند و تونل‌هاي عظيم هدايت آب هستند که در ارتباط با يکديگر کار مي‌کنند و در دوران هخامنشيان تا ساسانيان، جهت بهره‌گيري بيشتر از آب ساخته شده‌اند. مجموعه آبشارها و آسياب‌هاي آبي شوشتر بخشي از نظام آبي تاريخي شوشتر است. اين مجموعه به همراه پانزده اثر ديگر در نشست سالانه کميته ميراث جهاني يونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تيرماه ۱۳۸۸) در شهر سويل اسپانيا، با احراز معيارهاي ۱، ۲ و ۵، با عنوان نظام آبي تاريخي شوشتر به صورت يکجا به عنوان دهمين اثر ايران در فهرست ميراث جهاني يونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسيده‌اند. اين مجموعه در کنار پل بند گرگر و در مسير رودخانه دست کند گرگر ساخته شده‌است. همچنين اين اثر با نام مجموعه تاريخي آبشارهاي شوشتر در تاريخ ۱۷ آذر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۸۰ به‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. شوشتر بين ۴۸ درجه و ۳۵ دقيقه تا ۴۹ درجه و ۱۲ دقيقه طول شرقي از نصف‌النهار گرينويچ واقع شده است. مرکز شهر شوشتر ۶۵ متر از سطح دريا ارتفاع دارد. مساحت شوشتر ۲۴۳۶ کيلومتر مربع است و در شمال استان خوزستان، در فاصله‌ي ۸۵ کيلومتري اهواز و ۸۳۱ کيلومتري تهران قرار گرفته است. مجموعه عظيم سازه هاي آبي شوشتر بي مانندترين اثر استفاده بهينه از آب در ادوار کهن محسوب مي شود. سد گرگر مسير رودخانه را مسدود کرده و سطح آب در پشت آن بالا مي آيد تا به سه تونلي که در تخته سنگ حفر شده است برسد. اين تونل ها آب را به مجموعه هدايت کرده و به وسيله آن ها آب در کانال هاي متعدد جريان پيدا مي کند. آب هم پس از گرداندن چرخ آسياب ها به شکل آبشارهايي به محوطه حوضچه مانندي مي ريزد. اين محوطه حوضچه اي علاوه بر استفاده هاي صنعتي در روزهاي کمبود آب هم مشکلات آبي مردم را بر طرف مي کرده است. احتمالا نکته مهمي که در رابطه با اين سازه ها در ذهن شما شکل مي گيرد اين است که چه نيازي به ساخت چنين بنايي عظيم در اين منطقه احساس مي شده است؟ قديمي ترين آثار به دست آمده در اين منطقه مربوط به دوران پارينه سنگي و قبل از تاريخ است. به سبب قرار داشتن رودخانه کارون در کنار شهر شوشتر، موقعيت و شرايط ايده آل زندگي در اين محل فراهم بوده و اقوام مختلف هم تمايل به اقامت در اين محل داشتند. طبق اسناد به دست آمده شهر شوشتر در دوره عيلامي ها به سبب نزديکي به معبد چغازنبيل اهميت فراواني داشته است. در زمان سلطنت اردشير يکم اين شهر بازسازي شد و به صورت جزيره اي در ميان آب ها در آمد که همين موضوع اهميت ساخت مجموعه عظيم سازه هاي آبي شوشتر را چند برابر کرد. با ساخته شده اين مجموعه چهره شهر دگرگون شد که البته سنگ بناي اوليه آن توسط داريوش بزرگ گذاشته شده بود که در اين دوره به تکامل چشمگيري دست يافت. جالب اين‌ که بخش‌هايي از اين مجموعه‌ي آبي پس از گذشت قرن‌ها هنوز کار مي‌کند و به‌ ويژه با داشتن آبشارهاي مصنوعي،‌ در دل شهر شوشتر چشم‌انداز زيبايي به‌وجود آورده‌اند. آبشارهاي شوشتر به‌ ويژه در تعطيلات نوروز ميزبان گردشگران ايراني و خارجي هستند. با قرار گرفتن ميان پله‌هاي باريک محوطه و گوش سپردن به صداي آبشارهاي مصنوعي، به گذشته‌هاي دور پرتاب مي‌شويد؛ به سال‌هاي دورِ ايران باستان و رونق زندگي در شوشتر اين محوطه در جنوب پل بند گرگر و خيابان شريعتي در حد فاصل بين بند گرگر تا بند برج عيار قرار دارد. اختلاف ارتفاع سطح اين محوطه با خيابان شريعتي در حدود بيست متر مي باشد. راه ورود به اين محوطه از طريق ساباط شيبداري از کنار بقعه سيد محمد ماهرو مي باشد. سطح ساباط مذبور سه متر از سطح خيابان پائين تر است. راه ورودي شمالي به محوطه آسيابها توسط دو دسته پلکان تأمين مي شود. پلکان شرقي که معروف به پلکان شاهي است. پلکان دوم که در حال حاضر ورودي اصلي به شمار مي رود در گذشته محل ورود احشام به اين محوطه بوده است. در کنار اين پلکان ايوان بلندي قراردارد که ظاهراً در گذشته براي استراحت آسيابانها ساخته شده است. اين پلکان در انتها به محوطه غربي آسيابها وارد مي شود.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar