آیه ای که ولایت امیرالمومنین (ع) را شرط کامل شدن دین پیامبر می داند

باشگاه خبرنگاران/ قرآن کريم مشتمل بر معاني دقيق، تعاليم و حکمت‌هايي والا درباره حقيقت خلقت و اسرار هستي است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند.

از اين رو پيامبر اکرم (ص) و پس از ايشان مفسران به تبيين و شرح جزئيات آيات قرآن کريم مي‌پرداختند. ما نيز با هدف آشنايي بيشتر با آيات الهي، هر روز به چند آيه از کلام الله با استناد به تفاسير معتبر از مفسران قرآن کريم مي‌پردازيم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

---

بازار

---

به نام خداوند رحمتگر مهربان

حُرِّمَتْ عَلَيْکُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَکَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَکَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ۚ ذَٰلِکُمْ فِسْقٌ ۗ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ کَفَرُوا مِنْ دِينِکُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ ۚ الْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْکُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

گوشت مردار،  خون، گوشت خوک و حيواناتي که به غير نام خدا ذبح شوند، حيوانات خفه‌شده،  به زجر کشته شده، آن‌هايي که بر اثر پرت‌شدن از بلندي بميرند، آن‌هايي که به ضرب شاخ حيوان ديگري مرده باشند باقيمانده صيد حيوان درنده -مگر آنکه (به موقع به آن حيوان برسيد) و آن را سرببريد و حيواناتي که روي بت‌ها (يا در برابر آنها) ذبح مي‌شوند، (همه) بر شما حرام شده است؛ 

(همچنين) قسمت کردن گوشت حيوان به وسيله چوبه‌هاي تير مخصوص بخت آزمايي؛ تمام اين اعمال، فسق و گناه است .امروز، کافران از (زوال) آيين شما مأيوس شدند؛ بنابراين از آن‌ها نترسيد! و از (مخالفت) من بترسيد! امروز، دين شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آيين (جاودان) شما پذيرفتم، امّا آن‌ها که در حال گرسنگي، دستشان به غذاي ديگري نرسد و متمايل به گناه نباشند، (مانعي ندارد که از گوشت‌هاي ممنوع بخورند؛) خداوند، آمرزنده و مهربان است.

تفسير آيه سوم سوره مائده
آيه سوم سوره مائده (آيه اِکمال) از کامل‌شدن دين اسلام سخن گفته است. شيعيان بر اين باورند که آيه اکمال درباره واقعه غدير نازل شده و منظور از کامل‌شدن دين، اعلام ولايت و خلافت امام علي (ع) بر مسلمانان است؛ اما اهل سنت نزول آيه را در روز عرفه مي‌دانند و معتقدند منظور از کامل‌شدن دين، بيان همه احکام اسلام است.

غدير در قرآن
دو مطلب جداي از هم در اين آيه بيان شده است، يک مطلب مربوط به تحريم گوشت‌هاي حرام، مگر در موارد اضطرار و مطلب ديگر مربوط به کامل شدن دين و يأس کفّار که اين قسمت کاملاً مستقلّ است، به چند دليل:

الف:يأس کفّار از دين، به خوردن گوشت مردار يا نخوردن آن ارتباطي ندارد.

ب: رواياتي که از طريق شيعه و سني در شأن نزول آيه آمده، در مقام بيان جمله‌ي «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ کَفَرُوا» و «الْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ» است، نه مربوط به جملات قبل و بعد از آن، که درباره احکام مردار است.

ج:طبق روايات شيعه و سنّي، اين قسمت از آيه: اَلْيَوْمَ أَکْمَلْتُ ... پس از نصب عليّ بن ابي طالب عليهم ا السلام به امامت در غديرخم نازل شده است.

د:غير از دلائل نقلي، تحليل عقلي نيز همين را مي‌رساند، چون چهار ويژگي مهم براي آن روز بيان شده است:۱. روز يأس کافران، ۲. روز اکمال دين، ۳. روز اتمام نعمت الهي بر مردم، ۴. روزي که اسلام به عنوان «دين» و يک مذهب کامل، مورد پسند خدا قرار گرفته است.

حال اگر وقايع روز‌هاي تاريخ اسلام را بررسي کنيم، هيچ روز مهمي مانندبعثت، هجرت، فتح مکّه، پيروزي در جنگ‌ها و... با همه‌ي ارزش‌هايي که داشته اند، شامل اين چهار صفت مهم مطرح شده در اين آيه نيستند؛ حتّي «حجّهالوداع» هم به اين اهميّت نيست؛ چون حج، جزئي از دين است، نه همه‌ي دين.

امّا بعثت، اوّلين روز شروع رسالت پيامبر اکرم (ص) است که هرگز نمي‌توان گفت روز اوّل بعثت، دين کامل شده است.

امّا هجرت، روز هجرت پيامبر (ص) به فرمان خداست، روز حمله‌ي کفّار به خانه پيامبر است، نه روز يأس آنان.

امّا روز‌هاي پيروزي در جنگ بدر و خندق و... تنها کفّاري که در صحنه‌ي نبرد بودند مأيوس مي‌شدند نه همه‌ي کفار، در حالي که قرآن مي‌فرمايد: «اَلْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ کَفَرُوا»؛همه کفّار مأيوس شدند.

امّا حجّه الوداع که مردم آداب حج را در محضر پيامبر (ص) آموختند، تنها حج مردم با آموزش پيامبر کامل شد، نه همه‌ي دين در حالي که قرآن مي‌فرمايد: «الْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ».

امّا غديرخم روزي است که خداوند فرمان نصب حضرت علي(ع) را به جانشيني پيامبر صلي الله عليه و آله صادر کرد، تنها آن روز است که چهار عنوان ذکر شده در آيه «أَکْمَلْتُ، أَتْمَمْتُ، رَضِيتُ، يَئِسَ الَّذِينَ کَفَرُوا» با آن منطبق است.
 
امّا يأس کفّار، به خاطر آن بود که وقتي تهمت وجنگ و سوءقصد بر ضد پيامبر، نافرجام ماند، تنها اميد آن‌ها مرگ پيامبر صلي الله عليه و آله بود. نصب عليّ بن ابي طالب عليهما السلام به همه فهماند که اگر آن حضرت پسري مي‌داشت، بهتر از علي نبود وبا مرگ او دين او محو نمي‌شود؛ زيرا شخصي، چون عليّ بن ابي طالب عليهما السلام جانشين پيامبر صلي الله عليه و آله و رهبر امّت اسلام خواهد بود.اينجا بود که همه‌ي کفّار مأيوس شدند.

امّا کمال دين، به خاطر آن است که اگر مقرّرات وقوانين کامل وضع شود، ليکن براي امّت و جامعه، رهبري معصوم وکامل تعيين نشود، مقرّرات ناقص مي‌ماند.

امّا اتمام نعمت، به خاطر آن است که قرآن بزرگ‌ترين نعمت را نعمت رهبري وهدايت معرّفي کرده است، اگر پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله از دنيا برود و مردم را بي سرپرست بگذارد، کاري کرده که يک چوپان نسبت به گله نمي‌کند. چگونه بدون تعيين رهبري الهي نعمت تمام مي‌شود.

امّا رضايت خداوند، براي آن است که هرگاه قانون کامل ومجري عادل بهم گره بخورد، رضايت پروردگار حاصل مي‌شود. اگر هر يک از اکمال دين، اتمام نعمت، رضايت حقّ و يأس کفّار به تنهايي در روزي اتفاق افتد، کافي است که آن روز از «ايّام اللّه» باشد. تا چه رسد به روزي مثل غدير، که همه‌ي اين ويژگي‌ها را يک جا دارد. به همين دليل در روايات اهل بيت عليهم السلام عيد غدير از بزرگ‌ترين اعياد به شمار آمده است.

پيام آيه ۳ سوره مائده
۱-اسلام، ديني جامع است و همه‌ي نياز‌هاي طبيعي و روحي انسان را مورد توجّه قرار داده و نظر صريح مي‌دهد. «حُرِّمَتْ»

۲-در نظام توحيدي، بايد ذبح حيوان هم رنگ الهي داشته باشد، وگرنه حرام مي‌شود. «وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّهِ بِهِ»

۳-اگر حيوان مضروب يا شاخ خورده يا پرت شده ودريده شده، هنوز رمقي  دارد و آن را ذبح کرديد، حلال مي‌شود. «إِلاّ ما ذَکَّيْتُمْ»

۴-با همه‌ي مظاهر شرک، در هر شکل، بايد مبارزه کرد. «وَ ما ذُبِحَ عَلَي النُّصُبِ»

۵-مهم‌ترين روزنه‌ي اميد کفّار، مرگ پيامبر بود که با تعيين حضرت علي عليه السلام به رهبري، آن روزنه بسته شد. «اَلْيَوْمَ يَئِسَ»

۶-اگر دشمن خارجي هم شما را رها کند، دشمن داخلي وجود دارد که بايد با خشيت از خدا به مقابله با او رفت. «فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ»

۷-کفّار از دينِ کامل مي‌ترسند، نه از ديني که رهبرش تسليم، جهادش تعطيل، منابعش تاراج و مردمش متفرّق باشند. «اَلْيَوْمَ يَئِسَ ... اَلْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ»

۸-اگر کفّار از شما مأيوس نشده اند، چه بسا نقصي از نظر رهبري در دين شماست. «اَلْيَوْمَ يَئِسَ ... اَلْيَوْمَ أَکْمَلْتُ»

۹-دين بدون رهبر معصوم، کامل نيست. «أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ»

۱۰-قوام مکتب به رهبري معصوم است و تنها با وجود آن، کفّار مأيوس مي‌شوند، نه با چيز ديگر. «اَلْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ کَفَرُوا ... اَلْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِينَکُمْ»

۱۱-همه‌ي نعمت‌ها بدون رهبري الهي ناقص است. اَلْيَوْمَ ... أَتْمَمْتُ عَلَيْکُمْ نِعْمَتِي

۱۲-نصب علي عليه السلام به امامت، اتمام نعمت است، «أَتْمَمْتُ عَلَيْکُمْ نِعْمَتِي» و رها کردن ولايت او کفران نعمت و ناسپاسي نعمت و عواقب بدي دارد. «فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذاقَهَا اللّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما کانُوا يَصْنَعُونَ»

۱۳-اسلام بي رهبر معصوم، مورد رضاي خدا نيست. «اَلْيَوْمَ ... رَضِيتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ»

۱۴-اضطرار غير اختياري، مجوّز مصرف حرام است، پس انسان نبايد به اختيار خود را مضطر کند. «اضْطُرَّ» (فعل مجهول است.)

۱۵-قانوني کامل است که به همه‌ي حالات و شرايط انسان توجّه داشته باشد، مخصوصاً حالت اضطرار و مخمصه. آري، در احکام اسلام، بن بست نيست. «فَمَنِ اضْطُرَّ»

۱۶-شرايط ويژه‌ي اضطرار، نبايد زمينه ساز گناه و آزاد سازي مطلق شود؛ بلکه بايد به همان مقدار رفع اضطرار اکتفا کرد. «غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ»

۱۷-از تسهيلاتي که براي افراد مضطرّ قرار داده مي‌شود، سوء استفاده نکنيم.«غَيْرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ» امام باقر عليه السلام در تفسير اين جمله فرمودند: «غَيْرَ مُتَجانِفٍ» کسي است که عمداً به سراغ گناه نرود.

 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar