آداب و رسوم عزاداری حسینی در استان گلستان

وي در همين راستا ادامه داد: در استان گلستان «شهر گرگان و يا استرآباد قديم» همانند بسياري از نقاط کشور مراسم و آيين‌هايي برگزار مي‌شود، البته همگي بسيار قديمي هستند و برخي نيز درگذشته برگزار مي‌شدند و اکنون ديگر اين آداب را برگزار نمي‌کنند.

آيين «دست چوبي يا چوب به چوب»

معطوفي به آيين «دست چوبي يا چوب به چوب» به عنوان يکي از آييني که به تاريخ پيوسته و ديگر انجام نمي‌شود اشاره و اظهار کرد: آيين «دست چوبي يا چوب به چوب» چيزي شبيه به زنجيرزني است، برگزاري اين آيين بدين ترتيب است که هر فردي يک چوب به دست مي‌گيرد و هم‌زمان با نوحه چوب را تکان مي‌دهد بر سر اين چوب يک فلز شش‌ضلعي نصب‌شده است.

وي افزود: در آيين «دست چوبي» عزاداران اين چوب را بالا مي‌برند و گاهي چوبشان را به چوب نفري که در کنارشان ايستاده مي‌کوبيدند.

معطوفي مکان برگزاري آيين «دست چوبي يا چوب به چوب» را در ميدانگاه‌ها دانست و ابراز کرد: آيين «دست چوبي» عموماً در ميدانگاه‌ها و محلات استرآباد مرسوم بوده است. اين آيين تا دهه ۴۰ به‌صورت پراکنده دراستان گلستان شهر گرگان استرآبادي در قديم برگزار مي‌شد.

***آيين مشعل گير

وي آيين «مشعل گير» را نمادي از خشم عزاداران «امام حسين (ع)» دانست و بيان کرد: آيين ديگري وجود دارد به نام «مشعل گير»، مشعل تکه چوبي است که پارچه‌اي بر سر آن پيچيده شده و اين پارچه آغشته به نفت و به هنگام آتش گرفتن به آرامي مي‌سوزد، در دسته‌هاي عزاداري اين مشعل‌ها روشن مي‌شود که عموما نشان از آتش خشم شيفتگان «امام حسين (ع)» نسبت به لشکر يزيد است.

***آيين «چک چکي»

اين نويسنده پيرامون يکي ديگر از سنت‌هاي استان گلستان با عنوان آيين «چک چکي» اظهار کرد: آيين «چک چکي» در استرآباد از سال‌هاي دور رواج داشته است، در اين آيين عزاداران دو گوي چوبي مدون به دست‌ها مي‌گرفتند، در هر دست يک گوي که به هرکدام از گوي‌ها يک تکه چرم متصل بود، اين چرم‌ها همچون انگشتري به يک انگشت متصل مي‌شود تا بتوانند گوي‌ها را در کف دست محکم نگاه‌دارند، عزاداران حسيني در هنگام عزاداري اين دو گوي را به هم مي‌کوبيدند و به خواندن سوگنامه مي‌پرداختند. نواختن در دسته‌هاي عزاداري به اين ترتيب بوده که يک نفر زنجير يک نفر سينه و يک نفر گوي‌ها را بر هم مي‌زد که بدين ترتيب دسته عزاداري داراي يک نواي عزاداري مدون بود.

***آيين «طوق بندان»

معطوفي به توصيف آيين «طوق بندان» پرداخت و ابراز کرد: آيين «طوق بندان» بيشتر شبيه آيين «علم کشان» است که در برخي از استان‌ها برگزار مي‌شود.

وي افزود: طوق، چوبي به ارتفاع ۳ متر است که بر روي يک سه‌پايه قرار دارد بر سر اين چوب سه متري چند چوب افقي که هرکدام ۴ تا ۵ متر طول دارد نصب‌شده است که در مجموع به آن استخوان‌بندي طوق گفته مي‌شود. به اين طوق اشيايي مانند پر و انواع پارچه بسته مي‌شود کساني که نذري داشتند اقدام به بستن پارچه به طوق مي‌کردند و اين نماد عزاداري «سيدالشهداء (ع)» عموماً قبل از ماه محرم آماده مي‌شود.

اين مورخ در خصوص نحو آماده‌سازي طوق پيش از محرم اظهار کرد: اشيايي که بر روي طوق قرار مي‌گيرند غبارروبي و گلاب‌پاشي و براي عزاداري آماده مي‌شود. طوق عموماً توسط افراد زورمند بلند مي‌شود و همراه دسته عزاداران حرکت مي‌کند. البته هر محله در استرآباد يک دسته مخصوص خود را دارد و هر دسته عزاداري علاوه بر سينه‌زنان و زنجيرزنان يک يا چند طوق آن را همراهي مي‌کنند. آن‌ها محله به محله حرکت مي‌کنند.

***آيين «چهل‌منبر»

وي پيرامون نحوه برگزاري آيين «چهل منبر» افزود: يکي از آيين‌هاي قديمي که در استان گلستان يا استرآباد برگزار مي‌شود «آيين چهل‌منبر» است، بدين ترتيب که در شب عاشورا برخي خانواده‌هاي بزرگان و افراد سرشناس منبر‌هايي را در گوشه حياط خود قرار مي‌دهند و بر روي آن تعدادي شمع و يک ظرف قورمه‌سبزي و چند قاشق و يک پارچ حاوي شربت تخم شربتي قرار مي‌دهند، آن‌ها در حياط را کاملاً باز مي‌گذارند که افراد به راحتي ورود و خروج کنند.

اين نويسنده در همين راستا ادامه داد: در آيين «چهل‌منبر» افرادي که حاجتمند هستند، وارد حياط‌ها مي‌شوند و علاوه بر روشن کردن شمع مقداري از خورشت قورمه‌سبزي و يک ليوان نيز از شربت تخم شربتي ميل مي‌کنند. آن‌ها براي به دست آوردن حاجت خود بايد به «چهل‌منبر» و يا خانه داخل مي‌شدند و اين اعمال را به‌جا مي‌آوردند تا حاجت‌روا شوند البته درگذشته برخي مسافت «چهل‌منبر» را با پاي‌برهنه طي کردند و بر روي هر دو شانه خود گل مي‌ماليدند براي حاجت روا شدن نکته ديگري نيز وجود داشت و آن «روزه سکوت» است که در طي انجام اين اعمال مي‌بايد به آن پايبند باشند.