قلعه سیاه، یادگاری عجیب در استان فارس!

لست سکند/ قلعه حمزه خاني، يکي ديگر از بناهاي تاريخي مي‌باشد که به عنوان آثار ملي ايران در استان فارس به ثبت رسيده است.

شهرستان تاريخي قير و کارزين

شهرستان قير و کارزين يکي از شهرستان‌هاي استان فارس با مرکزيت شهر قير است. اين شهرستان جزو شهرستان‌هاي تاريخي استان فارس محسوب مي‌گردد. علت ناميدن اين شهر به نام قير مربوط به دوره سلجوقيان است که قلعه پرگان نشانگر حاکميت آنان بر اين محدوده جغرافيايي بوده است.

قير در زبان پهلوي به معني مرز است و علت اين نامگذاري قرار گرفتن اين شهر بر روي مرز گرما و سرما است. به‌طوري‌که اگر ۱۰ کيلومتر از قير به سمت شمال حرکت کنيم به طبيعت و آب و هواي سردسيري مي‌رسيم و اگر از قير ۱۰ کيلومتر به سمت جنوب حرکت کنيم به آب و هوا و طبيعت گرمسيري برمي‌خوريم.

همچنين قير و کارزين به دليل قرار گرفتن در مرکز ايران در دوره‌هاي مختلف تاريخ اتفاقات متعددي را از سر گذرانده است. اين گذشته کهن باعث شده آثار تاريخي بسياري در اين شهر ديده شود. يکي از اين آثارتاريخي، قلعه حمزه خاني مي‌باشد که از دوره قاجار بر جاي مانده است.

---

بازار

---

قلعه در معماري ايران

بيان قدرت همواره از کارکردهاي اصلي معماري بوده است. اين موضوع در معماري اسلامي نيز ديده مي‌شود. از نظر کارکردها معماري قلعه‌ها طيف وسيعي از سازه‌ها را در بر مي‌گيرند.


تصوير متعلق به قلعه رستم در استان سيستان و بلوچستان

تنوع در ساخت قلعه‌ها اين تصور را ايجاد مي‌کند که وجود قلعه‌ها پيش از اينکه ناشي از ضرورت انطباق با محيط جغرافيايي باشد، متاثر از سبک معماري منطقه بوده است. در دوران بعد از اسلام شکل، جنس، تعداد برج و باروها به اهميت و وسعت هر شهر و همچنين شرايط اجتماعي و طبيعي هر منطقه بستگي داشت.

به صورت کلي قلعه‌ها براي حافظت از منطقه از حملات دشمنان بوده اما در برخي از دوره‌ها قلعه‌ها مکان زندگي واليان حکومت نيز بوده‌اند. براي مثال در دوران ساسانيان قلعه‌هايي براي اداره دولت و رسيدگي به مشکلات ساخته مي‌شد که در زمان حمله دشمنان اين قلعه‌ها به قلعه نظامي و محل امن ساکنان منطقه تبديل مي‌گرديد.


تصوير متعلق به قلعه کرشاهي در استان اصفهان

در زمان قاجار نيز قلعه‌ها اغلب به همين منظور ساخته مي‌شدند. در ابتدا قلعه براي سکونت واليان حکومت بنا مي‌شد و در ساخت قلعه تمام اصول نظامي و امنيتي نيز رعايت مي‌شد که در صورت حمله دشمن قلعه محلي براي محافظت از شهر و مردمان آن باشد. به طور کلي اکثر قلعه‌هاي دوران قاجار داراي برج و باروي نگهباني بودند و در برخي موارد دور تا دور قلعه خندق کنده شده بود. قلعه حمزه‌ خاني يکي از اين قلعه‌هاي بازمانده از دوران قاجار مي‌باشد.

قلعه حمزه خاني

قلعه حمزه خاني يا قلعه سياه در شهرستان قير و کارزين و در 200 متري شرق روستاي هورز واقع شده است. اين قلعه در دوران قاجار بنا شده و در آن زمان کارکرد نظامي داشته است.

 

قلعه حمزه خاني داراي دو بخش متفاوت مي‌باشد که اين بخش از مصالح کاملا متفاوت ساخته شده‌اند. بخش اول بنا که در ضلع شمالي قلعه قرار دارد شامل بناي دو طبقه و در کنار آن برج نگهباني است. مصالح اصلي اين بخش سنگ و ساروج مي‌باشد. طبقه زيرين بنا به اصطبل اسب‌ها و محل استقرار ميرآخور تعلق داشته و طبقه بالا محل استراحت سربازان و نگهبانان بوده است.

بخش دوم قلعه در کنار اين بنا قرار دارد که برج نسبتا بلندي به ارتفاع هفت متر و دو طبقه است. طبقه زيرين اين برج داراي چند اتاق تو در تو و طبقه بالا محل استقرار سربازان براي نگهباني و مراقبت از محيط پيرامون قلعه مي‌باشد.

در چهار ضلع بنا روزنه‌هاي ديده مي‌شود و تيرکش‌هايي وجود دارد که ميدان ديد کافي و امکان تيراندازي از طريق اين روزنه‌ها را به سرباز ها مي‌داده است. مصالح ساخت اين برج از سنگ‌هاي بادبر و ملات گچ ساخته شده است. فضاي اصطبل که شامل محل استقرار ميرآخور و آخور اسب‌‌ها بوده، از ستون‌هاي چهار گوش و طاق‌هاي ضربي و گنبد‌هاي متعدد ساخته شده است.

سخن پاياني
قلعه حمزه خاني يا قلعه سياه  که در روستاي هورز قرار دارد يکي از آثار برجاي مانده از دوران قاجار مي‌باشد. اين قلعه که روزگاري رونق بسياري داشت اين‌روزها در سکوت منتظر نگاه گردشگران مي‌باشد. اگر شما بازديدي از اين قلعه تاريخي داشته‌ايد با ما در ميان بگذاريد.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar