یادگار قاجار که همچنان در دل هگمتانه پابرجاست!

لست سکند

بروزرسانی 1399/07/12 - 18:46

یادگار قاجار که همچنان در دل هگمتانه پابرجاست!

لست سکند/ در يکي از راسته‌هاي بازار سنتي همدان ، کاروانسراي زيبايي به نام کارانسراي شريفيه قرار گرفته است. اين کاروانسرا که از يادگاران دوران قاجار مي‌باشد، سوژه اين‌بار بخش پيشنهادات ايرانگردي لست سکند شده است. اگر بناهاي تاريخي برايتان موضوع جذابي‌ست با ما در اين مطلب همراه باشيد.

کاروانسراي شريفيه در ميان راسته بازار سنتي همدان قرار گرفته است. بازار سنتي همدان که در مرکز اين شهر واقع شده و يادگاري از معماري دوران قاجار است. البته گويي بازار نشانه‌هاي از دوران صفوي نيز در خود دارد اما چيزي که اکنون به بازار سنتي همدان شهرت دارد، بازمانده دوران قاجار مي‌باشد.

همدان به دليل موقعيت جغرافيايي‌اش در مسير راه‌هاي ارتباطي شهرهاي غربي و همچين در مسير زائران عتبات عاليات قرار داشت و همين باعث گرديده بود که به لحاظ اقتصادي به ويژه در دوران صفويه از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشد. نکته جالب در ساخت بازار سنتي همدان اين بود که بازار و راسته‌هاي آن حول محور مسجد جامع بنا گرديده بودند.

بازار سنتي همدان 38 بازار و راسته بازار و 26 سرا و کاروانسرا داشته است. همچنين در ميان اين راسته بازارها و سراها، چند گرمابه عمومي براي بازاريان و مسافران و همچنين نانوايي، آشپزي و قهوه‌خانه ديده مي‌شود. کاروانسراي شريفيه نيز يکي از کاروانسراهاي اين بازار زيباست که در ميان راسته‌بازارهاي قديمي قرار دارد.

کاروانسراها که از قبل از اسلام نيز وجود داشتند، عموما به رباط مشهور بودند. اما بعد از اسلام کلمه کاروانسرا براي اين بناها استفاده شد. رباط بيشتر بر بناهايي اطلاق مي‌گرديد که براي نگهداري از اسب و چارپايان استفاده مي‌شد. کاروانسراهاي ايران به صورت کلي دو دسته هستند.کاروانسراهاي بيرون شهري و کاروانسراهاي درون شهري.

کاروانسرا به بنايي گفته مي‌شد که کاروانيان را خود جاي مي‌داد. حالا برخي از اين کاروانسراها در مسيرهاي بين شهري قرار داشت که به کاروانسراي بيرون يا برون شهري شهرت داشتند و گاهي کاروانسراها داخل شهر ساخته مي‌شد که کاروانسراهاي درون‌شهري ناميده مي‌شدند.

کاروانسراي ميرزا کاظم-همدان
کاروانسراها علاوه بر اتاق و ايوان داراي باره‌بند، طويله و انبار بودند و اغلب ورودي آنرا بازار کوچکي به نام غلاف‌خانه تشکيل مي‌داد و بر روي سردر آن چند اتاق تميز قرار داشت که به کاروانسالار اختصاص داشت. در کاروانسراهاي برون شهري در ديوارهاي بيروني برج‌هاي مراقبت نيز ساخته مي‌شد که از کاروانيان در زمان حمله دشمنان محافظت مي‌کردند. نکته جالب اينکه تقريبا تمام کاروانسراهاي ايران از معماري دورن‌گرا تبعيت مي‌کردند.

کاروانسراهاي همدان از نوع درون‌شهري هستند و به دو گروه عمده تقسيم مي‌شوند. کاروانسراهاي کارواني، تجاري (در اين کاروانسراهاي علاوه بر تجارت، محلي براي استراحت کاروانيان نيز وجود داشت) و کاروانسراهاي تجاري.
کاروانسرهاي کارواني، تجاري داراي حياط مرکزي بودند و حجره‌هاي دو طبقه پيرامون حياط بنا شده بود. حجره‌هاي طبقه پايين براي فروش و عرضه کالا اختصاص داشت و حجره‌هاي طبقه بالا مخصوص استراحت و خواب کاروانيان بود. کاروانسراي شريفيه از نوع کاروانسراهاي کارواني و تجاري همدان است.

کاروانسراي شريفيه در بخش مياني بازار سنتي همدان و محدود به راسته نخود‌بريزها، حلبي سازخانه، صحافخانه و علاقبندها مي‌باشد. اين کاروانسرا به دليل قرار گيري در بين راسته‌بازارهاي قديمي از پويايي و تحرک بالاي برخوردار است. کاروانسرا همانطور که پيش‌تر بيان شد متعلق به دوران قاجار است.

متاسفانه به علت آتش‌سوزي بخش بسياري از کاروانسرا آسيب جدي ديد که در همان سال (1388) ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري همدان به مرمت و بازسازي کاروانسرا اقدام نمود.

معماري کاروانسراي شريفيه
کاروانسراي شريفيه به صورت 4 ايواني و در دو طبقه در زميني به مساحت دو هزار متر مربع بنا شده است. کاروانسرا داراي يک حياط مرکزي مي‌باشد و در هر طبقه کاروانسرا 28 حجره دور تا دور حياط مرکزي ساخته شده است. دو حياط جنوبي و شمالي در دو طرف کاروانسرا نيز ديده مي‌شد که دالان ورودي آن‌ها با طاق آجري پوشيده شده است.

در ساخت کاروانسرا از ستون‌هاي چوبي، طاق و قوس‌هاي زيبايي استفاده شده که بنا را امروزه بيش از اينکه يک بناي تجاري کند به يک بناي گردشگري تبديل کرده است. حجره‌هاي طبقه دوم کاروانسرا امروزه به انباري تبديل شده است اما هنوز آثار زيباي گذشته خود را حفظ کرده‌اند.

حرف پاياني
بازار قديمي همدان يکي از مهم‌ترين آثار برجاي مانده از قاجار است و در ميان بازار سراها و کاروانسراهايي وجود دارد که نشان از رونق آن‌ها در زمان قاجار بوده است. کاروانسراي شريفيه يکي از اين کاروانسراهاست که از زمان قاجار برجاي مانده و هنوز پويايي گذشته خود را نيز حفظ کرده است. اگر از اين کاروانسراي زيبا پيش‌تر بازديد داشته‌ايد از تجربه‌ها خود براي ما بگوييد.