نوحه ها و نواهای آشنای اربعینی

جام جم

بروزرسانی 1399/07/16 - 17:09

جام جم/ امسال که توفيق پياده روي اربعين را نداريم، سراغ نوحه ها و نواهاي آشناي اربعيني رفته ايم تا حال و هوايمان را کربلايي کند
از يکي دو دهه پيش که پياده روي اربعين تبديل به يک حرکت جهاني و مانور شيعيان سراسر دنيا شد، هنرمندان عرصه هاي مختلف در اين خصوص به ميدان آمدند و آثاري را توليد کردند که بتوانند اولا نام خود را نيز در طومار عاشقان اباعبدا... الحسين (ع) ثبت کنند و ثانيا بتوانند به سهم خود بر رونق بازار سالار شهيدان در اربعين حسيني بيفزايند. يکي از مهم ترين حوزه هاي هنري که هنرمندان در آن طبع آزمايي کرده اند، صداست. مي گوييم صدا چون هم نوحه ها و مراثي که مداحان اهل بيت (ع) خوانده اند را مدنظر داريم و هم قطعاتي که توسط خوانندگان مختلف به اجرا در آمده است. در اين گزارش سراغ شاخص ترين نوحه ها و نواهاي آييني رفته ايم که در باب اربعين سيد و سالار شهيدان توليد شده اند و در سال هايي که گذشت مردم با آنها ارتباط برقرار کرده اند و به نوعي اين نواها، ماندگار شده اند.

قدم قدم
ايام اربعين که مي شود چه زائر کربلا باشيد و چه در همين تهران خودمان به جلسات عزاداري برويد، نوحه اي را بيشتر از ساير نوحه ها مي شنويد. نوحه اي با مطلع «قدم قدم با يه علم ايشالا اربعين ميام سمت حرم». اين نوحه با صداي مداح اهل بيت (ع) حسين سيب سرخي ابتدا شنيده شد و بعدها نماآهنگي دو زبانه از آن با صداي حسن کاتب کربلايي ساخته و منتشر شد. اشعار فارسي اين نماآهنگ را مرتضي کربلايي و اشعار عربي را ميثم کربلايي سروده بودند.

کنار قدم هاي جابر
کنار قدم هاي جابر سوي نينوا رهسپاريم
ستون هاي اين جاده را ما به شوق حرم مي شماريم
شبيه رباب و سکينه براي شما بيقراريم
از اين سختي و دوري راه به شوق تو باکي نداريم

اين بخش ابتدايي نوحه اي است که هرسال در پياده روي اربعين اکثر موکب هاي ايراني را با اين نوحه مي شناختند. نوحه اي دو زبانه (فارسي و عربي) و با مضاميني بسيار ارزشمند و شنيدني که اثر طبع شاعر جواني به نام محسن رضواني است که دکتراي ادبيات فارسي دارد و کارگاه هاي متعددي در زمينه آشنايي با شعر عرب را برگزار کرده است. ميثم مطيعي کسي بود که اين نوحه با صدايش ماندگار شد و احتمالا تا سال ها از او به جا خواهد ماند. عمودهاي مسير نجف تا کربلا بارها و بارها شاهد بوده اند که زائران پياده اباعبدا... الحسين (ع) زير لب «کنار قدم هاي جابر» را خوانده اند و اشک ريخته اند.

انتخاب
علي اکبر قليچ اولين بار به عنوان خواننده اي در کنار حامد زماني در قطعه «مرگ بر آمريکا ۲» خودي نشان داد. به مرور زمان توانست به سبک منحصر به فرد خود برسد و از سايه حامد زماني دربيايد. قليچ با توانايي بسيار خوبي که به زبان هاي خارجي به خصوص زبان انگليسي دارد، توانست در قطعات خود از اين مزيت استفاده کند و قطعاتي چند زبانه را در موضوعات مختلف توليد کند که اتفاقا با استقبال بسيار خوب مخاطبان موسيقي روبه رو شده است.

قطعه «انتخاب» سال گذشته با شعري از قاسم صرافان منتشر و با اقبال بسياري از سوي مخاطبان علي اکبر قليچ مواجه شد. تا جايي که بعد از اين قطعه مخاطبان اين خواننده جوان منتظرند تا هر محرم و هر اربعين از قليچ کار جديد بشنوند. قليچ پيش از «انتخاب» در اربعين هاي سال هاي گذشته قطعه «ارباب تشنه لبم» با شعري از پيمان طالبي و قطعه «ارتش ميليوني» با شعري از سعيد پاشازاده را نيز منتشر کرده بود.تيتراژ برنامه تلويزيوني «مخاطب خاص» نيز يکي از آثاري بود که در حوزه موسيقي عاشورايي علي اکبر قليچ آن را توليد و عرضه کرد و هنوز هم که هنوز است با وجود تغيير تيتراژ اين برنامه مردم آهنگ قليچ را به عنوان تيتراژ آن به رسميت مي شناسند.

عشق يعني به تو رسيدن
نوحه «عشق يعني به تو رسيدن» براي اولين بار در دهه اول محرم توسط محمدحسين پويانفر اجرا شد. ملودي اين قطعه اقتباسي بود از تک آهنگي از سينا سرلک و سعيد پاشازاده شعر آن را سرود. بعد از اجراي پويانفر، آرام آرام اين نوحه دست به دست شد و مورد استقبال قرار گرفت. چندين نماآهنگ باکيفيت و حرفه اي از اين نوحه و پخش آن در برنامه هاي مختلف تلويزيوني از جمله مخاطب خاص، سبب شد که بعد از مدتي اين نوحه به يکي از پرطرفدارترين مداحي هاي سال هاي اخير تبديل شود. آمار بالاي دانلود اين قطعه از يوتيوب سبب شد که بعدها انيميشني نيز از روي اين اثر ساخته شود. انيميشني که خواننده را در مسير پياده روي اربعين نشان مي دهد و حال و هواي موکب ها و زيارت سيدالشهدا (ع) را به ذهن متبادر مي کند.

ما مي رويم
قطعه «ما مي رويم» از توليدات سازمان هنري و رسانه اي اوج است. اين قطعه را حامد زماني و حسين الاکرف به صورت دوزبانه عربي و فارسي خوانده اند. شعر فارسي آن را قاسم صرافان و شعر عربي را محسن رضواني سروده است و تنظيم قطعه را امير جمالفرد عهده دار بوده است. در نماآهنگ بسيار زيبايي که براساس اين قطعه ساخته شده مي توان اقشار مختلف را از نسل هاي متفاوت در پياده روي اربعين ديد و با آنها همگام و رهسپار حرم دلدار شد. کارگردان نماآهنگ «ما مي رويم» احمدرضا داوري است و علي يوسفي، مديريت توليد اين نماآهنگ را به عهده داشته است. زماني بعدها قطعه ديگري نيز با موضوع پياده روي اربعين اجرا کرد که «سرانجام» نام دارد. قطعه سرانجام نيز همانند قطعه «ما مي رويم» با ترانه اي از قاسم صرافان ساخته شد تا کلکسيون کارهاي عاشورايي حامد زماني تکميل شود. زماني در اين سال ها با ارائه قطعاتي براي موضوعات ارزشي، انقلابي و همچنين اسلامي توانست در بين طرفداران موسيقي پاپ جايگاه ويژه اي براي خود دست و پا کند.

حي علي الحسين
نماآهنگ «حي علي الحسين» با مطلع «صلي الله علي الباکين علي الحسين اشکامه مثل بارون» ايام اربعين سال گذشته منتشر شد. عبدالرضا هلالي و محمدحسين پويانفر بخش هاي فارسي اين قطعه را خواندند و محمد فصولي نيز قسمت هاي عربي آن را. همچنين سعيد پاشازاده سرايش اشعار فارسي نماآهنگ و آهنگسازي قطعه را به عهده داشت و از طرفي ميثم کربلايي نيز بخش هاي عربي را سرود. هرچند نسخه صوتي «حي علي الحسين» با استقبال بسيار خوبي توسط اهالي هيئات مذهبي مواجه شد، اما ايرادات بسياري به نماآهنگ آن و تدوين بسيار ابتدايي آن گرفته شد و نسخه ويدئويي نتوانست به خوبي نسخه صوتي اقبال مخاطب را به خود جذب کند.