صوت/ اعمال شب و روز اربعین

در مجموع کتابهاي مفاتيح الجنان، اقبال الاعمال و زادالمعاد آداب و اعمال زير براي روز اربعين حسيني ذکر شده است:

 

بيستم صفر؛ روز اربعين و به قول شيخين (شيخ مفيد و شيخ طوسى) روز رجوع حرم (خانواده) امام حسين عليه السّلام از شام به مدينه، و روز ورود جابر بن عبد اللّه انصارى به کربلا براى زيارت امام حسين عليه السّلام است، شيخ طوسى در کتاب تهذيب و مصباح از حضرت‏ حسن عسگرى عليه السّلام روايت کرده:نشانه‏‌هاى مؤمن پنج چيز است: پنجاه‏ و يک رکعت نماز گذاردن،که مراد هفده‏ رکعت واجب، و سى ‏و چهار رکعت نافله[مستحب] در هر شب و روز است و زيارت اربعين، و انگشتر به دست راست‏ نمودن، و پيشانى را در سجده بر خاک نهادن، و بلند گفتن«بسم اللّه الرّحمن الرّحيم» کيفيت زيارت حضرت امام حسين عليه السّلام در روز اربعين به دو صورت رسيده:اول: زيارتى است که شيخ در دو کتاب‏ تهذيب و مصباح از صفوان جمّال روايت کرده،که صفوان گفت: مولايم امام صادق عليه السّلام درباره زيارت‏ اربعين به من گفت:هنگامى‏‌که قسمت قابل توجهى از روز برآمده،بخوان:

 

سيد بن طاووس رحمه اللّه گفته است که من براى زيارت اربعين وداعى يافته‌ام که مخصوص است به اين زيارت. بايد که بايستى پيش روى ضريح و بگويى:

 

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ، السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا ابْنَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى وَصِيِّ رَسُولِ اللَّهِ.

سلام بر تو اى پسر رسول خدا! سلام بر تو اى پسر على مرتضى جانشين رسول خدا!

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا ابْنَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ، السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا وَارِثَ الْحَسَنِ الزَّکِيِّ.

سلام بر تو اى پسر فاطمۀ زهرا سرور زنان جهان! سلام بر تو اى وارث امام حسن پاک!

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا حُجَّةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ.

سلام بر تو اى حجت خدا در زمين و گواه او بر آفريده‌ها!

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الشَّهِيدَ، السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا مَوْلَايَ وَ ابْنَ مَوْلَايَ

سلام بر تو اى ابا عبد اللّه شهيد! سلام بر تو اى مولاى من و پسر مولاى من!

أَشْهَدُ أَنَّکَ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَيْتَ الزَّکَاةَ، وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ

گواهى مى‌دهم که تو نماز را به پا داشتى و زکات دادى و امر به معروف و نهى از منکر کردى

وَ جَاهَدْتَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ حَتَّى أَتَاکَ الْيَقِينُ، وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّکَ أَتَيْتُکَ

و در راه خدا جهاد نمودى تا اين‌که امر يقين تو را فرارسيد و نيز گواهى مى‌دهم که تو دليل روشن از سوى پروردگارت داشتى؛ و اگر از دور زيارت کند بايد بگويد:

توجّهت إليک يَا مَوْلَايَ زَائِراً وَافِداً رَاغِباً مُقِرّاً لَکَ بِالذُّنُوبِ.

اى مولاى من! اکنون من به عنوان زاير، واردشونده، گراينده، اقرارکنندۀ به گناه و گريزان از خطا.

هَارِباً إِلَيْکَ مِنَ الْخَطَايَا لِتَشْفَعَ لِي عِنْدَ رَبِّکَ.

به درگاه تو آمده‌ام تا در نزد پروردگارت از من شفاعت کنى.

يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْکَ حَيّاً وَ مَيِّتاً، فَإِنَّ لَکَ عِنْدَ اللَّهِ مَقَاماً مَعْلُوماً وَ شَفَاعَةً مَقْبُولَةً.

اى پسر رسول خدا! درود خدا بر تو در حال حيات و مرگ تو، زيرا تو در نزد خدا از مقام معلوم و شفاعت مورد پذيرش برخوردارى.

لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَکَ، وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ هتک حَرَمَکَ وَ غَصَبَ حَقَّکَ.

خداوند کسانى را که به تو ستم نموده‌اند لعنت کند و نيز کسانى را که تو را محروم نموده، حقت را غصب نموداند لعنت کند

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ خَذَلَکَ، وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ دَعَوْتَهُ فَلَمْ يُجِبْکَ وَ لَمْ يُعِنْکَ

و قاتلان تو را لعنت کند و آنان را که دست از يارى تو کشيدند لعنت کند و آنان را که خواندى و به تو پاسخ مثبت ندادند و تو را يارى نکردند لعنت کند

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ مَنَعَکَ مِنْ حَرَمِ اللَّهِ وَ حَرَمِ رَسُولِهِ وَ حَرَمِ أَبِيکَ وَ أَخِيکَ

و نيز کسانى را که از رفتن تو به سوى حرم خدا و حرم رسول خدا و حرم پدر و برادرت جلوگيرى کردند لعنت کند

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ مَنَعَکَ مِنْ شُرْبِ مَاءِ الْفُرَاتِ لَعْناً کَثِيراً يَتْبَعُ بَعْضُهَا بَعْضاً؛

 

و کسانى را که تو را از نوشيدن آب فرات منع کردند بسيار و پى‌درپى لعنت کند.

اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ عَالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ.

خدايا! اى پديدآورندۀ آسمان‌ها و زمين! داناى پنهان و آشکار!

أَنْتَ تَحْکُمُ بَيْنَ عِبَادِکَ فِيمَا کَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ، وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ.

تو بين بندگانت در آنچه اختلاف دارند حکم مى‌کنى و زود است آنانى که ظلم کردند بدانند کدامين جايگاه بازگشتشان است.

اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيَارَتِهِ، وَ ارْزُقْنِيهِ أَبَداً مَا بَقِيتُ وَ حَيِيتُ يَا رَبِّ.

خدايا اين زيارت را آخرين عهدم از زيارت قرار مده و هميشه برايم تا وقتى که باقى و زنده هستم روزى‌ام گردان، اى پروردگار!

وَ إِنْ مِتُّ فَاحْشُرْنِي فِي زُمْرَتِهِ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ؛

 

و اگر مردم مرا در گروه ايشان محشور فرما، اى مهربان‌ترين مهربانان!

و اگر زيارت آخر روز عاشورا را در اين روز نيز بخواند مناسب است و بدان که مشهور آن است که سبب تأکيد زيارت آن حضرت در اين روز آن است که حضرت امام زين العابدين عليه السّلام با ساير اهل بيت در اين روز بعد از مراجعت از شام به کربلاى معلى وارد شدند و سرهاى مقدّس شهدا را به بدن‌هاى ايشان ملحق کردند و اين بسيار بعيد است از جهات بسيار که ذکر آنها موجب تطويل است؛ و بعضى گفته‌اند در اين روز اهل بيت عليهم السّلام وارد مدينۀ طيبه شدند و اين نيز بسيار بعيد است، و بعضى گفته‌اند که شايد حضرت امام زين العابدين عليه السّلام به اعجاز و طىّ الارض، مخفى به کربلا رفته باشد از شام و سرها را به بدن‌ها ملحق کرده باشد و اين ممکن است، امّا روايتى در اين باب به نظر نرسيده است، بلکه بعضى از روايات منافاتى فى الجمله به اين دارد و وجهى که از احاديث ظاهر مى‌شود آن است که اوّل کسى که از صحابه حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله به زيارت آن حضرت مشرّف شد، جابر بن عبد اللّه انصارى بود و او در اين روز به کربلا رسيد و آن حضرت را با شهدا زيارت کرد و چون جابر از اکابر صحابه بود و اساس اين امر عظيم را گذاشت، مى‌تواند بود که سبب مزيد فضل زيارت آن حضرت در اين روز شده باشد و شايد وجوه ديگر داشته باشد که بر ما مخفى باشد و چون فرموده‌اند که در اين روز زيارت کنيم، بايد کرد و تفحّص سببش ضرور نيست.

 

 

 

قرآن عظيم الشأن و بلندپايه گواه بر ملحق شدن سر مقدس مولاى ما امام حسين -صلوات اللّه عليه-به پيکر شريف آن است، آنجا که خداوند-جلّ جلاله-مى‌فرمايد: «هرگز آنان را که در راه خدا کشته شده‌اند مرده مپندار، بلکه آنان زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند.» آيا با وجود اين‌که خداوند خبر داده که شهيد، زنده است و نزد خدا روزى داده مى‌شود و مصون و محفوظ است، ترديدى در اين مسأله باقى مى‌ماند؟ ! بنابراين، هرگز شايسته نيست که عارفان در آن شک و ترديد به خود راه دهند.[2] اما پرسش درباره‌ى نحوه‌ى زنده شدن آن حضرت بعد از شهادتش و کيفيت ملحق شدن سر شريف آن حضرت به پيکر مبارکش بعد از اين‌که از آن جدا بود، نوعى بى‌ادبى از سوى بنده در محضر خداوند-جلّ جلاله-است که از او بخواهد کيفيت تدبير مقدراتش را معرفى کند و نيز نوعى نادانى از بنده و اقدام به چيزى است که مکلف به آگاهى و پرسش از ويژگى‌هاى آن نشده است. درباره‌ى ملحق شدن سر مبارک امام حسين-صلوات اللّه و سلامه عليه-به پيکر شريف آن حضرت در روز چهلم شهادت آن حضرت-که خداوند-جلّ جلاله-او را در زمانى که اسلام واژگون و حق مغلول شده بود، به شرف فضيلت خود به سوى خود انتقال داد- بايد گفت که اين امر، نه با اسباب دنيوى، بلکه ظاهر اين است که با قدرت الهى صورت گرفته است؛ ليکن درباره‌ى نحوه‌ى ملحق شدن سر مبارک به پيکر شريف، حدود  ١٠  نوع روايت نقل شده است که با هم اختلاف دارند و نيز به ياد ندارم که تاکنون نام يکى از کسانى که سر مبارک را از «شام» برده و به پيکر شريف آن حضرت در حاير حسينى-عليه افضل السّلام-ملحق کرده‌اند، و هم‌چنين کيفيت حمل آن از «شام» به حاير حسينى-على صاحبه اکمل التحيّة و الإکرام-و نيز نحوه‌ى ورود اهل حرم معظم آن حضرت و نيز کسى که ضريح و قبر مقدّس و مکرّم آن حضرت را کنده و سر مبارک را به بدن شريف ملحق کرده و اين‌که آيا سر مبارک را در جاى سر نسبت به بدن گذشته يا اين‌که به طور کلى در جايى در کنار بدن آن حضرت در قبر شريف نهاده، را در جايى ديده باشم و يا کسى نقل کرده باشد. بنابراين، انسان در اين زمينه بايد به تصديق قرآن که بر انسان واجب است، بسنده کند مبنى بر اين‌که پيکر مقدس آن حضرت پس از شهادت تکميل گرديد و آن بزرگوار زنده است و در سراى نيکبختى روزى داده مى‌شود؛ زيرا بيان کتاب عزيز ما را از ذکر دليل و برهان بيش از اين، بى‌نياز مى‌سازد.

 

 

در کتاب «مصباح» آمده است:

«حرم امام حسين-عليه السّلام-به همراه مولايمان على بن حسين-عليه السّلام-در روز بيستم ماه صفر به شهر «مدينه» رسيدند.»؛ ولى در کتاب‌هاى ديگر آمده است که آنان در روز بيستم ماه صفر به «کربلاء» رسيدند؛»

 

ليکن هرکدام از اين دو ديدگاه بسيار بعيد به نظر مى‌رسند؛ زيرا «عبيد اللّه بن زياد» -لعنة اللّه-طى نامه‌اى ماجرا را به «يزيد» نوشت و در رابطه با بردن اسرا به «شام» اجازه خواست و پيش از رسيدن پاسخ، اقدام به بردن آن‌ها به «شام» نکرد و اين خود به  ٢٠  روز وقت يا بيشتر نياز دارد. از اين گذشته، نقل کرده‌اند: «پس از بردن آن‌ها به «شام» ، مدت يک ماه در جايى که وسيله‌اى براى حفاظت خود از گرما و سرما نداشتند، اقامت کردند.» و مقتضاى اين سخن آن است که افزون بر  ۴٠  روز از زمان شهادت سيّدالشّهدا-عليه السّلام- تا رسيدن آن‌ها به «عراق» يا «مدينه» گذشته باشد. البته بازگشت آن‌ها به «کربلاء» امکان دارد، ليکن نه در روز بيستم صفر؛ زيرا زمان رسيدن آن‌ها با زمان رسيدن «جابر بن عبد اللّه انصارى» هم‌زمان بوده است و رسيدن خبر شهادت آن حضرت به «جابر» و آمدن او براى زيارت-خواه «جابر» از «حجاز» آمده باشد، يا از غير آن، مانند «کوفه» و. . . -، بيشتر از  ۴٠  روز وقت مى‌طلبد.

 

زيارت اربعين را با نواي محسن فرهمند مي شنويد.