پیامد اسراف در مصرف آب وضو و غسل در بیان امام حسن عسکری (ع)
تسنيم/ اسراف به معناي خارج شدن از حد اعتدال و گرايش به افراط است که از نظر شرع مقدس اسلام، حرام محسوب ميشود، همچنان که خداوند در آيهاي از قرآن ميفرمايد «کُلُوا وَاشرَبُوا و لا تُسرِفُوا إنَّهُ لايُحِبُ المُسرِفين ؛ بخوريد و بياشاميد، اما اسراف نکنيد که خداوند اسراف کاران را دوست نمىدارد.» (اعراف 31)
اين عمل حرام گاهي شامل هدر دادن انرژي و از بين بردن مال صورت ميگيرد و گاه در مصرف هزينه براي آنچه به بدن آسيب ميرساند. در صورت کلي سه قسم اسراف است که در تمام موارد، حرام و اختصاص به شخص يا زمان يا جايي ندارد:
اول: صرف کردن مال در آنچه به بدن ضرر برساند، از خوردني و آشاميدني و غير آنها. مانند خوردن چيزي پس از سيري هرگاه مضر باشد. چنانچه صرف مال در آنچه که براي بدن نافع و صلاح آن است اسراف نيست.
دوم: صرف کردن مال در مصرفهايي که شرعاً حرام است مانند خريدن شراب و آلات قمار و اجرت فاحشه و خواننده و رشوه دادن به حکام و صرف کردن مال در چيزي که ظلمي دربردارد، يا ستمي به مسلماني ميزند و نظير اينها.
سوم: ضايع کردن مال و بيفايده کردن آن، هر چند آن مال کم باشد؛ مانند هستۀ خرما را دور انداختن، هنگامي که قابل استفاده باشد. يا بقيۀ ظرف آب را ريختن در جايي که آب ناياب باشد.
از اين قِسم است مصرف بيش از حدّ آب چه براي شست و شوي البسه و ظروف و چه براي مصارف مختلف مثل غسل و وضو. پيامبر صليالله عليه و آله در روايتي فرمود «به زودى در اين امت گروهى پديد خواهند آمد که در استفاده از پاککنندهها زيادهروى مىکنند؛ سَتَکونَ فِي هذِهِ الاُمَّةِ قَومٌ يَعتَدونَ فِي الطَّهُورِ» (الطراز الأول و الکناز، ص323) و در ديگر روايت دربارۀ حد معمولِ استفاده از آب وضو و غسل فرمود «براى وضوء يک مُدّ (750 گرم) و براى غسل يک صاع (3 کيلو) آب بس است. پس از من گروهى مى آيند که اين مقدار را کافى نمىدانند ؛ آنها برخلاف سنّت من هستند؛ الوُضوءُ بِمُدِّ و الغُسلُ بِصاعٍ و سَيَأتي أقوامٌ بَعدي يَستَقِلّونَ ذلِکَ فَاُولئکَ عَلى خِلافِ سُنَّتي ؛ النوادر (للراوندي)، ص44)
متأسفانه گاهي شاهديم فرد مؤمن براي وضو گرفتن از حجم بالايي از آب استفاده ميکند بدون آنکه بداند عمل او با اسراف همراه است؛ در حالي که به فرمودۀ پيامبر با اندک مقداري از آب ميتوان به تطهير پرداخت. امام حسن عسکري (ع) در روايتي ديگر اسراف و تعدي در مصرف آب طهارت (وضوء و غسل) را مانند فردي معرفي کرد که طهارت خود را باطل ميکند: «مَن تعدّى في طَهورِهِ کانَ کَناقِضِهِ» يعني هر که در مصرف آب (وضو و غسل) زياده روى کند، مانند کسى است که وضو و غسل خود را باطل کند.