مروری بر اکتشافات باستانی سال ۲۰۲۰

در اين گزارش با ۱۰ نکته که دانشمندان در سال ۲۰۲۰ در مورد اجداد باستاني ما کشف کردند، آشنا مي‌شويم.

۱- ازدواج همراه با مراسم

مطالعه‌اي در مجلۀ پلات ژنتيک نشان مي‌دهد که گونه‌هاي باستاني نيز شعائر مربوط به جفت‌يابيِ خود را داشته‌اند و حتي زوج‌يابي‌هاي بين گونه‌هاي متفاوتِ انساني نيز وجود داشته است. اين مطالعه نشان مي‌دهد که اجداد انساني ما حدود يک ميليون سال پيش با گونه‌اي ديگر که بسيار شبيه انسان بوده و منقرض شده است قرار ملاقات‌هايي داشته است و ما امروزه حامل ژن‌هايي هستيم که حاصل آن ازدواج‌هاي باستاني است. ممکن است اين گونه پر رمز و راز که انسان‌ها ميليون‌ها سال پيش با آن مراوده داشته‌اند هومو ارکتوس باشد. اين گونه حدود ۱۱۰ هزار سال پيش منقرض شده است و دانشمندان هيچ دي ان‌اي از آن‌ها ندارند تا بتوانند ثابت کنند که ترکيب ژنتيکي ما چه نسبتي با آن‌ها دارد.

۲- وقتي انسان‌ها يکديگر را مي‌خوردند!

قديمي‌ترين دي ان‌اي شناخته شده به گونه‌اي انساني مربوط است که قدمتي ۸۰۰ هزارساله دارد و ممکن است هم‌نوع‌خوار بوده باشد. در سال ۱۹۹۴ در اسپانيا بقاياي شش جسد مربوط به گونه‌هاي انسان‌هاي اوليه پيدا شد. در بررسي ميناي دندان يکي از اين بقايا پروتئيني پيدا شد که حاوي يک کد ژنتيکي بود. با بررسي دي ان‌اي استخراج شده از اين پروتئين و مقايسۀ آن با دندان انسان امروزي دريافتند که اين بقايا يک گونۀ انساني ديگر هستند که با انسان امروزي فرق دارند، اما در اختلاط‌هاي ژنتيکي بعدي به بشر مدرن امروزي تبديل شده‌اند.

۳- کشف مسير يک مهاجرت باستاني

دانشمندان به اين نتيجه رسيده‌اند که انسان باستاني شاخ آفريقا را ترک کرد در شبه جزيرۀ عربستان به کوهپيمايي پرداخت تا سرزمين جديدي براي زندگي پيدا کند. اما سؤال اصلي اين است که آن‌ها چه مسيري را طي کردند. در يکي از بيابان‌هاي فلسطين اشغالي سنگ چخماخ‌هايي تيز شده پيدا شد که به نظر مي‌آيد کار دست باشند. اين يافته‌ها سرنخ‌هايي جدي براي مطالعه روي الگوي حرکتي انسان‌هاي باستاني به ما مي‌دهد.

۴- پيدا شدن ردپا‌هايي در عربستان سعودي

اينکه انسان‌هاي اوليه از کجاي عربستان عبور کرده‌اند سؤال مهمي است که دانشمندان براي آن جواب‌هايي دارند. دانشمندان در بررسي‌هايي که انجام داده‌اند ردپا‌هايي را در بستر يک درياچۀ باستاني در صحراي نفوذ عربستان پيدا کرده‌اند که سالم باقي مانده‌اند. اين ردپا‌ها مربوط به انسان‌هاي اوليه هستند. در آن زمان شبه جزيرۀ عربستان سرسبز و پر از درياچه بوده است و مکاني جذاب براي اين مهاجران اوليه بوده است.

۵- ورود انسان به آمريکا؛ قديمي‌تر از تصور ما

تا پيش از اين تصور مي‌شد که ۱۳ هزار سال قبل اولين گروه انساني وارد آمريکا شده باشند، اما مطالعات جديدتر اين عدد را به ۳۰ هزار سال قبل تغيير داده است. در مطالعه‌اي که در مجلۀ نيچر منتشر شد ابزار‌هايي سنگي در يک غار در مکزيک معرفي شدند که متعلق به ۳۱ هزار و پانصد سال قبل هستند. در مطالعه‌اي ديگر روي منطقۀ برينگيا (منطقه اتصال روسيه به آمريکا در عصر يخبندان) دانشمندان تخمين زدند که ۲۶ هزار سال قبل انسان‌ها از اين مسير وارد قارۀ آمريکا شده‌اند. اما جمعيت در اين قاره اندک بوده است. مطالعات تخمين مي‌زنند که تا ۱۴ هزار و هفتصد سال قبل (زماني که آخرين عصر يخبندان رو به اتمام بود) جمعيت زيادي در اين قاره پراکنده نشده بود.

۶- يک نژاد کشف نشده انسان

مطالعه‌اي روي چهار جمجمه باستاني که از غار‌هاي زير آب ايالت کوئينتاناي مکزيک پيدا شدند نشان مي‌دهد که اين چهار جمجمه بسيار با هم متفاوت هستند. يک جمجمه شبيه مردمان قطب شمال بود، ديگري شبيه به جمجمه‌هاي اروپايي بود سومي شبيه به افراد قديمي آمريکاي جنوبي و چهارمي به هيچ يک از جمجمه‌هايي که ما مي‌شناسيم شبيه نبود. قدمت اين جمجمه‌ها به ۹ تا ۱۳ هزار قبل يعني اواخر عصر يخبندان بازمي‌گشت.

۷- استخراج‌هاي باستاني از معدن

جستجو در همان غار‌هاي معروف مکزيک در زير آب چيز‌هاي بيشتري نيز به دست آمد. غواصان در بررسي اين غار‌ها چيز‌هاي جالب توجهي به دست آوردند از جمله همان چهار جمجمه که به آن اشاره شد. اما يک سؤال اساسي اين بود که اين انسان‌هاي اوليه در اين غار‌ها چه مي‌کرده‌اند؟ شواهد نشان مي‌دهد که ۱۰-۱۲ هزار سال قبل انسان‌هاي اوليه از اين غار‌ها مواد معدني استخراج مي‌کرده‌اند و براي اينکه در اين غار‌هاي سنگي گم نشوند آن را نشانه‌گذاري مي‌کرده‌اند. نشانه‌هايي از قبيل علائم سنگي، بقاياي سوختگي و ابزار‌هاي سنگي به جا مانده شاهدي بر اين ادعا است. ماده‌اي که از اين غار‌ها استخراج مي‌شده نوعي خاک سرخ رنگ بوده است (ochre) که در انجام مناسک، مقابله با حشرات و امور روزمره مورد استفاده قرار مي‌گرفته است.

۸- بچه پر جنب‌وجوش ۱۰ هزارساله

حدود ۱۰ هزار سال قبل زني در مسيري بچه‌هاي خود را به دوش گرفته بود. بچه اين زن روي زمين مي‌افتد. او کودک را برمي‌دارد، دوبارۀ جايش را روي پشتش محکم مي‌کند و به سفرش از مسير پلايا (نيومکزيکوي امروزي) ادامه مي‌دهد. محققان ردپاي اين مادر و کودک را در پارک ملي وايت سندز پيدا کردند. تحليل ردپا‌ها نشان مي‌دهد که کودک بسيار پر جنب و جوش بوده است. اين ردپا‌ها در يک مسير حدوداً ۵/۱ کيلومتري ادامه دارند و طولاني‌ترين ردپا‌هايي هستند که از دوران چهارم زمين‌شناسي به جاي مانده‌اند.

۹- ژن مرموز در کودکان عصر حجر

بررسي دي ان‌اي چهار کودکي که ۳ تا ۸ هزار قبل در کامرون مرده بودند راز‌هايي را فاش کرد. يک سوم ژنوم اين کودکان از نياکاني ريشه داشت که شکارچيان غرب آفريقاي ميانه بودند که براي ما شناخته شده‌اند، اما دو سوم ديگر از منبعي ناشناخته بودند که گونه‌هاي منقرض شده‌اي بودند که بخشي از اجداد انسان امروزي‌اند.

۱۰- وصلت دو قوم از فاصله‌هاي دور

محققان با بررسي دي ان‌اي پولينزيايي‌ها دريافتند که يک امضاي ژنتيکي مشابه بين آن‌ها و بوميان کلمبيايي وجود دارد. نکته عجيب اين کشف، فاصله مکاني زياد اين دو گروه قوميتي است. پولينزيايي‌ها گروهي قوميتي ساکن در پلي‌نزي، مجموعه جزايري در اقيانوس آرام هستند. اما مشخص نيست که کلمبيايي‌ها به پولي‌نزي سفر کرده‌اند يا برعکس.