دیدنی های سیرجان؛‌ از بادگیر چپقی تا مسجد عضدی

کجارو/سيرجان که در مغرب کرمان واقع شده، از يک سو به خاک فارس ارتباط دارد. سيرجان در قديم شهري بزرگ بوده و شهريجان نام داشته است و نظر به موقعيت جغرافيايي، در بعضي مواقع مرکز استان کرمان محسوب مي‌شد. اين شهر در تاريخ به تدريج رو به ويراني نهاد و ميرزا سعيد کلانتر قريه جديدي آباد کرد که کم کم توسعه يافت و به سعيد آباد معروف شد. سعيد آباد امروز در مرکز شهر سيرجان است و چون اين شهر بر سر راه فارس و بندرعباس قرار گرفته موقعيت خاصي دارد و محصولاتش گندم، جو، پسته، بادام و خربزه‌ آن معروف هستند. در بعضي کتب قديمي نوشته‌اند که خرماي زيادي از آنجا به عمل مي‌آمده است؛ اما امروزه اثري از خرما در اين منطقه نيست.

قديمي‌ترين سندي که از سيرجان به دست رسيده، نوشته «ابن اثير» است که مي‌نويسد:

گشتاسب که يکي از پادشاهان قديم ايران بود و دين سليمان را داشت، دين زرتشت را پذيرفت و در کوهستاني که تمبور نام داشت جاي گرفت و در حالت تقيه به عبادت مشغول شد.
در ادامه به معرفي جاهاي ديدني سيرجان خواهيم:

بادگير چپقي

اين بنا در واقع باقي‌مانده يک خانه قديمي به نام خانه آقاسيدعلي اصغر رضوي است. اين بادگير از آثار دوران پهلوي است. بادگير مشهور با شبکه‌هاي هندسي منظم آن که در زير بادگير قرار دارد بر روي فضاهاي مستطيل شکل شمالي – شرقي قرار گرفته است. اين بادگير از آثار منحصربه‌فرد معماري است و گفته شده که ملهم از دودکش کشتي‌هاي قديمي بوده است.

قلعه سنگ
قلعه‌سنگ برازجان که در وسط دشت مسطحي قرار دارد از مسافتي دور بسان صخره‌اي سترک و سفيدرنگ به نظر مي‌رسد. محوطه قلعه سنگ از سه واحد مختلف که عبارت است از صخره سنگي مياني و دو حصار پيرامون آن، تشکيل يافته است. تمامي بناهاي اين قسمت از خشت خام است و آن را به يکي از جاهاي ديدني کرمان بدل مي کند.

مسجد سيد سيرجان
اين بنا در کوچه انصاري در جوار حمامي به همين نام در شهرستان بم واقع شده است و احتمالا در زمان حاجي سيد علي خان که در سال اول حکومت محمد اسماعيل خان وکيل‌الملک، رياست شهر بم و نرماشير را به عهده داشته و در سال ۱۲۶۳ قمري فوت کرده، ساخته شده است.

مسجد جامع عضدي

بقاياي اين بنا در ۲۰ کيلومتري جنوب شرقي سيرجان، در منطقه سيرجان قديم واقع شده و به نظر مي‌رسد که همان مسجد معروف عضدالدوله (عضدي) باشد. خرابه‌هاي بنايي آجري برجاي مانده که در آن، علاوه بر پايه ستون‌هاي سنگي، بقاياي قطعات سنگ مرمر و سنگ آهک منقور به کتيبه‌هايي مشهود است.

مردم محلي، در گوشه‌اي از بنا شمع روشن مي‌کنند و بنا را مسجد صاحب‌الزمان مي‌خوانند. اين مسجد در سال ۷۹۸ قمري توسط لشکريان تيموري تخريب شد.

آرامگاه مير زبير

---

بازار

---

اين بنا در شرق روستاي شريف آباد از توابع دهستان سعادت آباد سير جان در کنار قبرستان روستا قرار دارد. آرامگاه به صورت مربعي به ابعاد خارجي ۹ و داخلي ۷ متر با قلوه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. عکس‌هايي که در سال‌هاي گذشته از محراب بنا گرفته شده نشان مي‌دهد در دو طرف محراب، تاريخ ساخت و نام سازنده به صورت گچبري مشخص بوده که امروزه از بين رفته است.

گرچه گچبري محراب تاريخ ربيع الاول سال ۷۵۱ قمري را نشان مي‌داده است؛ اما عده‌اي بر اين عقيده‌اند که بناي مير زبير معبدي مربوط به قبل يا اوايل اسلام بوده که در زمان سلطنت محمد مبارز (اولين امير از خاندان آل مظغر) مرمت و به مسجد تبديل شده است. ‏ با توجه به شباهت آن با بناي پير جار سوز و همچنين وجود بناي ديگري به نام طلحه که اکنون ويران شده به نظر مي‌رسد بناي مزبور آرامگاهي بوده است.

آرامگاه شاه فيروز

اين بنا در فاصله ۱۴ کيلومتري جنوب شرقي سيرجان بر فراز صخره‌اي از سنگ سبز تيره به ارتفاع ۳۰ متر واقع شده و در محل به شاه فيروز معروف است. بناي اين آرامگاه عبارت است از يک بناي هشت ضلعي که بقاياي قبري در کف آن به جا مانده است. با توجه به شيوه معماري به نظر مي‌رسد اين بنا متعلق به دوره ايلخاني (قرن هشتم و نهم) باشد.

مسجد قلعه سنگي
بقاياي اين مسجد در ۱۲ کيلومتري جنوب شرقي شهرستان سيرجان، مجاور صخره‌اي سنگي و بقاياي قلعه‌اي قديمي واقع شده و بر اساس کتيبه موجود، از آثار دوره مظفري (۷۸۹ قمري) است. اين کتيبه بر بدنه منبري سنگي در فاصله ۵ متري شمال قلعه سنگ، درون محوطه مسجدي به طول و عرض ۱۰ در ۱۵ متر واقع شده است.

باغ بميد

اين باغ در شمال شهر سيرجان واقع است. شهر قديم سيرجان در محل قلعه سنگ (در فاصله ۹ کيلومتري شهر فعلي سيرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجري قمري آباد بوده است و در آن تاريخ به وسيله «ايدکو» سردار تيمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود مي‌شود. ساکنان باقي‌مانده آن به محلي در همان نزديکي به نام باغ بميد منتقل مي‌شوند و شهر جديد در آن موقعيت به‌وجود مي‌آيد؛ اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سيرجان هم مورد حمله و غارت قرار مي‌گيرد.

سال‌ها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجري قمري، ميرزا سعيد کلانتر در جنوب باغ بميد دهي را آباد نمود که سعيد آباد ناميده شد، و اين سعيد آباد، همين شهر فعلي سيرجان و در واقع سومين موقعيت اين شهر است.

از جمله آثار موجود در اين باغ مي‌توان به يخچال‌هاي سيرجان که در غرب اين باغ واقع شده اشاره کرد. قدمت اين يخدان‌ها مربوط به دوره قاجار است. اين اثر در تاريخ ۱۸ خرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۱۸۷۵ به‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar