مشاوره/ مدیریت رفتارهای فرزند بزرگتر پس از تولدان دیگر

خراسان/ سوال: با سلام، مادري 26 ساله هستم که دختري 3 ساله و پسري 3 ماهه دارم. دخترم قبل از به دنيا آمدن فرزند دومم بسيار آرام بود. ولي از زماني که پسرم به دنيا آمده است با بچه هاي هم سن خودش بدرفتاري مي کند؛ آن ها را مي زند و بدون هيچ دليلي جيغ مي کشد. اصلا به حرف هيچ کس گوش نمي دهد. برادرش را هم مي زند و در عين حال هم مي گويد دوستش دارد؛ براي چيزهاي کوچک بهانه مي گيرد. کارهايي که برادرش انجام مي دهد تکرار مي کند مثلا انگشتش را مي خورد لباس هايي مثل او مي پوشد مثل او گريه مي کند و جيغ مي کشد. از وقتي که برادرش به دنيا آمده از خانه فراري شده است و دائم دوست دارد برود منزل ديگران ( به خصوص مادر بزرگش که طبقه پائين ما زندگي مي کنند) البته تا جايي که بدانيم به بچه کوچک آسيب نمي رسد رفتارش را تحمل مي کنيم. لطفا درباره اصلاح رفتار دخترم راهنمايي بفرمائيد. بخش اول پاسخ: خانواده يک نظام است و تولد يک کودک جديد باعث تغيير و تحول در آن مي شود، تولد فرزند جديد براي کودک قبلي يا فرزندان بزرگتر، مشکلات بسياري را به همراه مي آورد. با تولد کودک جديد، به طور ناآگاهانه و ناخواسته کانون توجه والدين و اطرافيان تغيير مي کند و اکثر وقت، انرژي و سرمايه گذاري هاي عاطفي هيجاني والدين و به ويژه مادر صرف رسيدگي به فرزند جديد مي شود و در مجموع شرايط دشواري براي کودک بزرگتر به وجود مي آيد و در کوتاه مدت يا دراز مدت موجب بروز رفتارهاي نامناسب مي شود. چنانچه والدين مهارت کافي براي برخورد با چنين شرايطي را نداشته باشند و يا دچار افراط و تفريط شوند ممکن است آسيب هاي هيجاني جدي به کودک بزرگتر وارد شود و گاه برخي مشکلات رفتاري در او تثبيت شود مانند آن چه شما ذکر کرديد. آگاهي از مواردي که در اين مطلب و شماره بعدي مي آيد؛ مي تواند به مديريت اين دوره دشوار کمک کند و مشکلات آن را کاهش دهد و گاه مي توان از اين دوره به عنوان فرصتي براي رشد هيجاني رفتاري بيشتر کودک نيز استفاده کرد. * مشکلات و تغييرات طبيعي را بپذيريد/ تولد يک نوزاد به طور طبيعي فضاي خانواده را تغيير مي دهد. ماه هاي آخر بارداري مادر و به ويژه ماه هاي اوليه تولد نوزاد، ارتباط مادر با کودک بزرگتر کاهش مي يابد و توجه والدين و اطرافيان به نوزاد جديد و مسائل مربوط به تولد و رسيدگي به او جلب مي شود. کمبود توجه کودک بزرگتر را مي آزارد و به طور طبيعي براي جلب توجه ديگران و برآوردن نيازهاي خود، دچار سردرگمي مي‌شود و به رفتارهاي نامطلوب و ناسازگارانه اي دست مي زند، ميزاني از اين تغيير رفتار طبيعي است و چنانچه والدين صبور باشند و افراط و تفريط نکند اين دوره پس از چند ماه سپري شده و با آزمون و خطاهاي کودک براي جلب توجه و با رشد و پختگي بيشتر کودک، آرامش نسبي باز خواهد گشت. *از چشم کودک بزرگتر به مسئله نگاه کنيد/ درک و فهم کودکان از مسايل متفاوت از ادراک بزرگسالان است. آگاهي از نگرش و برداشت کودکان به والدين و بزرگسالان کمک مي کند که به گونه مناسب تري با کودک همراهي کنند و با مسئله برخورد سازنده تري داشته باشند، بزرگسالان و به ويژه والدين از مدت ها قبل چشم انتظار تولد نوزاد جديد بوده اند و به او به عنوان عضو کوچک، ناتوان و دوست داشتني خانواده مي نگرند که نه تنها کسي را تهديد نمي کند بلکه مايه سرگرمي و افتخار خانواده است، اما از ديدگاه کودکان، نوزاد تازه وارد موجودي نا آشنا و بيگانه است. نوزاد جديد براي خواهر يا برادرش گاه حکم ميهمان ناخوانده يا رغيب را دارد و گاه نيز نقش يک عضو سرگرم کننده کوچک که بايد او را بيشتر بشناسد و کشفش کند، هرچند نوزادان به قدري جذاب هستند که گاه کودکان بزرگتر را مجذوب ساخته و احساسات و هيجانات آن ها را بر مي انگيزند، اما آنگاه که پاي منافع و حريم ها به ميان مي آيد براي کودک سخت است که بپذيرد موجود تازه وارد هم نيازها و حق و سهمي از والدين دارد. بنابراين لازم است شما خود را جاي کودک بزرگتر بگذاريد، احساس خشم ، رقابت و احساس کنجکاوي او را درک نماييد، دايم در گوشش نخوانيد که تو بايد اين نوزاد را دوست داشته باشي، صبور باشيد وهرگاه کودک با کنجکاوي مي خواهد نوزاد را کشف کند و بيشتر بشناسد بدون نگراني و با ظرافت هايي اجازه دهيد کودک، نوزاد را لمس کند، کنارش بنشيند، با او بازي کند، و تا مي توانيد در مورد تغذيه، خواب و گريه هاي شيرخوار براي کودک به زبان ساده توضيح بدهيد، هرچه شناخت کودک از شيرخوار افزايش يابد و هر چه کنجکاوي هايش ارضا شود، برخورد بهتري با مسئله خواهد داشت و نوزاد را راحت تر خواهد پذيرفت. در اين مورد مي توانيد از کتاب قصه و از قصه گويي هاي ساده و از عروسک بازي استفاده نماييد. فقط آگاه باشيد که در اين مسير هيچ گاه به دروغ متوسل نشويد و از گفتن مطالب غير واقعي و واهي بپرهيزد که اثر تربيتي نامناسبي خواهد داشت. *کمبود توجه کودک را جبران کنيد/ هر چند نوزاد به طور خودبه خودي وقت و انرژي بيشتري از مادر مي گيرد، اما لازم است مادر و اطرافيان تدابير ويژه اي داشته باشند تا نيازهاي طبيعي کودک بزرگتر و به ويژه نياز او به جلب توجه را تأمين نمايند. صحبت کردن و گوش دادن به کودک کم هزينه ترين و مناسب ترين راه ارضاي نياز به توجه اوست. در حال انجام هر کاري که هستيد سعي کنيد با کودک صحبت کنيد، حرف زدن با او را به نوعي بازي تبديل کنيد. نياز به توجه را در کودک شناسايي کنيد، در هنگامي که کودک سوالي مي پرسد، يا در خواستي دارد، به طورمستقيم و غير مستقيم به دنبال جلب توجه والدين است. در چنين مواقعي با مهرورزي و با نگاهي سرشار از مهرورزي به کودک خيره شويد، با بردباري و حوصله حرف هايش را بشنويد و تا آنجا که قوانين کلي فرزندپروري شما اجازه مي دهد درخواست و کار مورد نظر را براي او انجام دهيد. ادامه مطلب را در شماره بعدي مطالعه خواهيد کرد.