تعطیلات زمستانی شاه و ویلای گران قیمت «سوورتا» در سوئیس

مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران/ ويلاي سوورتا در سنت‌موريتس سوئيس که يکي از مکانهاي گردشگري بسيار معروف و البته پرهزينه به‌شمار مي‌آيد، در سال 1348ش با قيمت يک‌ميليون‌وهشتصدهزار فرانک توسط محمدرضاشاه خريده شد. ماجراي چگونگي خريداري اين ويلا و فرجام آن پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران يکي از برگهاي خواندني تاريخ معاصر ايران است.

---

بازار

---

صعود ناگهاني قيمت نفت و به دنبالِ آن افزايشِ درآمد اقتصادي کشور بود که تقريباً به مدت نيم دهه (1348-1353ش) تداوم يافت. يکي از پيامدهاي اين عايدات هنگفتِ بادآورده، سوءاستفاده مسئولان حکومت سلطنتي پهلوي از اين منبع مالي و فساد اقتصادي سردمداران آن رژيم بود. 

يکي از وجوه بارزِ اين ثروت ملّي کشور، خريد املاک مسکوني و ويلا در برخي مناطقِ توريستي خارج از کشور و سفرهاي تفريحي مکرّر به آن مکانها بود. سوئيس در قلب اروپا و، به عبارتي دقيق‌تر، شهر کوهستاني سنت‌موريتس در اين کشور، يکي از نقاط دائمي براي تفريحِ محمدرضا پهلوي و خانواده‌اش در خارج از ايران محسوب مي‌شد.
پهلوي در دوره اوجِ رونق درآمد نفتي (1348-1353ش)، يک ويلاي گران‌قيمت را در آن نقطه از اروپا خريداري نمود و به تجهيز کامل آن همّت گماشت. وي در حدود دو ماه از هر سال را در آنجا سپري مي‌کرد، تا آنجا که حتي برخي، از اصطلاح «پايتخت زمستاني شاه» براي اين شهر زيباي سوئيس استفاده کردند.

با وجود اينکه سنت‌موريتس، محل تفريحي بسيار لوکس و پرهزينه‌اي در سطح جهان است، اما دربارِ سلطنتي پهلوي، که درآمد سرشار نفت را کاملاً در اختيار خود مي‌ديد، اين محل را در بين پيستهاي اسکي مختلفِ سوئيس، براي تفريح و اقامت انتخاب کرد؛
منطقه‌اي که همسر پهلوي دوم در خاطراتش، با افتخار و غرور خاصي، بدين‌صورت از آن ياد نمود: «من در زمان دانشجويي در فرانسه يک بار به سوئيس رفته بودم و دانشجوي ساده‌اي بودم که در بِرن قدم مي‌زدم؛ هرگز به فکرم خطور نمي‌کردکه به‌زودي در منطقه‌اي به اسکي و ورزشهاي زمستاني خواهم پرداخت که منطقه ويژه مولتي ميلياردرهاي جهان و ثروتمندترين خانواده‌هاي اروپايي و امريکايي است».

مطابق روايت يکي از نزديکان فرح ديبا، «شاه و درباريان همه‌ساله از حدود 20 ژانويه براي اسکي و ساير تفريحات به سوئيس مي‌آمدند و بعد در ماه مارس به ايران باز مي‌گشتند تا تعطيلات بهاري خود را در ويلاهاي کرانه درياي خزر بگذرانند».
گفته مي‌شود طي مدتي که شاه براي اسکي در سوئيس اقامت داشت، دو هتل براي اسکان همراهانش اجاره مي‌شد و دولت سوئيس يکي دو ميليون دلار درآمد به‌دست مي‌آورد.
محمدرضا پهلوي عمدتاً در ماههاي بهمن و اسفند به آنجا مي‌رفت، اما اعضاي خانواده او، علاوه بر اين، در مقاطع زماني ديگر به‌ويژه تابستان نيز به اين کار مبادرت مي‌ورزيدند،
براي مثال براساس گزارشي از ساواک، «علياحضرت شهبانو ديروز مورخ 1350/4/15 از سفر 18روزه خود به کشورهاي کانادا، فرانسه و سوئيس بازگشتند... والاحضرت وليعهد و والاحضرتها فرحناز، عليرضا و ليلا به اتفاق فريده ديبا در سن‌موريتس اقامت دارند و تعطيلات را مي‌گذرانند».

تا قبل از برپايي تظاهراتِ ضدِّ شاه در مقابل هتل «دولدِر» زوريخ در 1347ش، پهلوي دوم هنگام سفر به سنت‌موريس در هتل سُووِرتا اقامت مي‌نمود، اما پس از اين تاريخ، بنابر دستور شاه مبني بر خريدِ يک ويلاي مجلّل، ويلاي سُووِرِتا به‌صورت مِلک شخصي و محل اقامت محمدرضا پهلوي و خانواده‌اش در سفرهاي تفريحي سوئيس درآمد.
اين ويلاي پهلوي در سال 1348ش با قيمت يک‌ميليون‌وهشتصدهزار فرانک سوئيس خريده شد و بنابر ادعاي فرح ديبا «يکي ازگرانبهاترين املاک موجود در سوئيس و بلکه دنيا» به‌شمار مي‌آمد.
به روايتي، به‌‎رغم تکاپوي فراوان به منظور يافتن مکاني مناسب براي اقامت محمدرضاشاه و خانواده‌اش در سنت‌موريتس، سفير و اعضاي سفارت ايران در سوئيس نتوانستند جايي بهتر از ويلاي سوورتا پيدا کنند.

اين ويلا با سنگ گرانيت و سالنهاي بزرگِ خود، از زيباترين و مجلّل‌ترين ويلاهاي سنت‌موريتس محسوب مي‌شد. آنان بلافاصله اطلاعات و عکسهايي در مورد اين ويلا جمع‌آوري و آن را براي دربار پهلوي در تهران ارسال نمودند و وقتي با نظر مثبت «ملوکانه» مواجه شدند، به منظور خريدنِ آن وارد معامله گرديدند، سپس با انجام دادن تعميرات و نوسازيهاي لازم، اين ويلا را براي سفر زمستاني سال 1349ش آماده کردند.

به روايت همين شخص، خريد ويلا همراه اصلاحات و تغييرات دکوراسيون داخلي‌اش که به وسيله طرّاحان برجستة فرانسوي و دانمارکي انجام شد، در مجموع، تقريباً سه ميليون پوند هزينه به همراه داشت.
فرح ديبا صراحتاً اظهار نموده است که در هر سال، دکوراسيون داخلي ويلا را با کمک معماران فرانسوي و دانمارکي تغيير مي‌داد، فقط بدين‌خاطر که «از يکنواختي بيرون بيايد».

طي چند سال، مطابق دستور شاه و همسرش، بر امکاناتِ اين ويلاي مجلّل و عظيم، که 33 اتاق داشت، افزوده شد. به‌دليل آنکه پهلوي دوم و همسرش عمدتاً در فصل زمستان به سنت‌موريتس مي‌رفتند، و ازآنجاکه در آن برهه زماني از سال، در نتيجه بارش برف و برودت شديد هوا، امکان انجامِ ورزش ديگري غير از اسکي در فضاي آزاد نبود، دستور ساخت سالن سرپوشيده داده شد که اگر «اعليحضرت و همراهانش از اسکي خسته شده و قصد ورزش ديگري را داشتند» به بازيهايي همچون تنيس، واليبال و... بپردازند.
هزينه‌اي که براي ساختِ اين سالن برآورد گرديد، به ارزش پول ايران در آن زمان، يک ميليون و 950هزار تومان (معادل 760هزار فرانک سوئيس) بود. بدين ترتيب بود که در دي 1350ش، يک بناي جديد در محوطه پشتِ هتل به عنوان ورزشگاه اختصاصي محمدرضا و فرح پهلوي بنا گرديد. گفته شده است در اين سالن، بهترين و مدرن‌ترين وسايل ورزشي وجود داشت. 
 
از سال 1353ش بود که حضور شاه و خانواده‌اش در اين منطقه به‌تدريج کم‌رنگ گرديد. در اين زمان پهلوي دوم به دلايل امنيتي و تشديدِ خطر جاني از سوي مخالفان، از رفتن به اين شهر کوهستاني سوئيس امتناع ورزيد: «شاهنشاه ايران برنامه مرخصي زمستاني خود را در آسايشگاه محبوب خويش در سنت‌موريتس لغو کردند. دليل رسمي لغو اين مرخصي، کار زياد عنوان گرديد، ولي شايعاتي رواج دارد که علت واقعي آن، ترس از اقدامات تروريستي بوده است»، اما افزون بر او، سعي شد از حضور اعضاي خانواده‌اش در آنجا نيز ممانعت به عمل آيد، و برخي عناصر حکومت، درصدد منصرف نمودنِ فرح ديبا از رفتن به سوئيس برآمدند، چنان‌که به روايت اسدالله عَلَم مورخ دي 1354ش، «با اعليحضرت تماس گرفتم و عرض کردم که در ملاقات ديروز با شهبانو توانستم او را متقاعد کنم که براي تعطيلاتشان به سنت‌موريتس نرود و در عوض به جايي در فرانسه تشريف‌فرما شوند. شاهنشاه نيز اين ترتيبات را تأييد کردند».

خانواده شاه نيز براي آخرين بار، در سال 1354ش، در سنت‌موريتس به‌عنوان تفرّجگاه سلطنتي اقامت گزيدند و از آن سال به بعد، ويلاي سوورتا در طي زمستان، خالي از سکنه بود و فقط سرايدار استخدامي سوئيسي خانواده پهلوي در آنجا اقامت داشت.
عَلَم در خاطراتش، که مربوط به شهريور 1354ش است، اين‌طور عنوان کرده است: «به شاه گزارش دادم که سنت‌موريتس دارد جاي خطرناکي مي‌شود، دو روز پيش در زوريخ، رئيس پليس سوئيس پرونده ضخيمي را به من نشان داد که پُر از گزارشهايي از افرادي بود که به توطئه براي قتل شاه مظنون بودند... شاه خيلي جا خورد و گفت اگر واقعاً اوضاع اين طوري است سفر سال آينده را لغو خواهد کرد».

بنابر روايت روزنامه انگليسي «ديلي ميل» در سال 1356ش، در ابتدا، مقامات حکومت پهلوي از دولت سوئيس خواستند تدابير امنيّتي ويژه و شديدي براي حفظ جان شاه ايران تدارک ببينند، اما وقتي سوئيسيها با اين خواسته موافقت ننمودند و آن را در تضاد با اصول قانون اساسي خود تلقي کردند.

پهلوي اقامتگاه خود را در سنت‌موريتس تعطيل کرد و محل تفريحي ديگري را براي خود انديشيد: «در ايالت کلرادو ايالات متحده، قطعه زميني به ارزش يک ميليون پوند خريداري کرد تا از سال آينده براي تعطيلات زمستاني آنجا برود».

بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، سران حکومت انقلابي ايران درصدد برآمدند اموال شاه مخلوع را که از راه بيت‌المال مردم ايران گردآوري شده بود، پس بگيرند؛ 
در زماني که نبرد حقوقي ميان حکومت جمهوري اسلامي با خانواده سلطنتي بر سر ويلاي سوورتا، بيش از يک‌ونيم دهه (يعني سالهاي 1980-1995م) ادامه داشت و هنوز مشخص نبود که چه کسي مالکيتِ اصلي ويلا را در اختيار خواهد گرفت، ويلاي يادشده از سوي سوئيسيها در اختيار يکي از سياستمداران بانفوذ و بسيار ثروتمند ايتاليايي، يعني سيلويو برلوسکوني، قرار گرفت، تا آنکه سرانجام در اواسط دهه 1990م، دادگاه مرکزي سوئيس، اين ويلا را به وارثانِ آخرين شاه ايران واگذار نمود و آنان نيز مدتي بعد، در حالي‌که ارزش ويلا به ده‌ميليون دلار رسيده بود، آن را به شخص ديگري فروختند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar