با زورخانه‌ های قدیمی ایران آشنا شوید

لست سکند/ گاهي بايد به عقب برگشت و تاريخ را مرور کرد. به دوراني که يادگيري فنون جنگي راه و روش خاصي داشت و جنگ‌ها تن به تن انجام مي‌شد. زماني که جنگاوران بخشي از اين فنون را نه در سربازخانه‌ها که در زورخانه‌ها مي‌آموختند و خود را براي جنگ نيامده، در گود ورزشگاه‌ها پرورش مي‌دادند. نه فقط آداب جنگ و دفاع و زورآزمايي که آداب پهلواني و اخلاق را هم در همين‌جا مي‌آموختند. به چنين ورزشگاه‌هايي در آن زمان، زورخانه مي‌گفتند.

ورزش زورخانه‌اي يا ورزش باستاني يا ورزش پهلواني، نام مجموعه حرکات ورزشي با اسباب و بي‌اسباب و آداب و رسوم مربوط به آن‌ها است که در تاريخ و فرهنگ ايران از گذشته‌هاي دور رواج داشته ‌است. ورزش و انجام حرکات پهلواني از فعاليت‌هاي اصلي روزمره ايرانيان در دوران باستان بوده ‌و جامعه آن زمان ارزش خاصي براي ورزشکاراني قائل مي‌شد که براي قدرت بدني و شجاعت روحي که در اختيار داشتند، شکرگزار بوده‌اند. ورزش باستاني در بين ورزشکاران به مردانگي و ادب معروف است و با اصول زيادي همراه است. به‌طور مثال تمامي حرکات با اجازه از سادات و پيشکسوتان زورخانه که به رخصت گرفتن معروف است، انجام مي‌شود.

شعار ورزش باستاني پرورش روح و جسم است؛ به‌طوري‌ که شيعيان معتقدند که زورخانه مسجد دوم شيعيان است؛ ولي در نسل جديد ورزشکاران اين آداب و رسوم کم‌کم از بين رفته‌ است و کمتر مذهب در اين ورزش ديده مي‌شود. يکي ديگر از اصلي‌ترين آداب زورخانه‌اي اين است که ورزشکاران بايد مواردي را از قبيل (فروتني و از خود گذشتگي، مروت، مردانگي، سفره‌داري، پاکيزگي، کمک به فقرا و تنگدستان و ديگر صفات شامل پهلواني) را رعايت کنند. بر همين اساس، زورخانه‌هاي بسياري در جاي‌جاي ايران از قرن‌ها پيش باقي مانده که قدمت و ارزش ورزش‌هاي پهلواني بين مردم ايران را ثابت مي‌کند. در ادامه اين مطلب، با تعدادي از قديمي‌ترين زورخانه‌هاي ايران در شهرهاي مختلف آشنا مي‌شويد.

زورخانه پهلوان‌پور؛ تهران

---

بازار

---

طبق مطالب درج شده روي تابلوي سردر قديمي زورخانه پهلوان‌پور، باشگاه فرهنگي و ورزشي پهلوان‌پور (بازارچه) يکي از قديمي‌ترين زورخانه‌هاي تهران قديم است که در تاريخ ۱۳۰۴ ه‍.ش توسط حمزه علي پهلوان‌پور افتتاح شده ‌است. مالکيت اين زورخانه پس از مرشد حسين سياه، واگذار مي‌شود به اصغر بازارچه که يکي از پهلوان‌هاي خوشنام تهران قديم بوده.

در اواخر دوره قاجار و اوايل دوره پهلوي، پهلوان حمزه علي پهلوان‌پور معروف به پهلوان شاطر حمزه، پهلوان اول تهران اين زورخانه را از اصغر بازارچه که به دليل مشکلات مالي مجبور به جابجايي زورخانه خود به محل فعلي شده بود، خريداري و نام خود (يعني پهلوان پور) را بر سر در آن قرار داد و به اين ترتيب زورخانه پهلوان‌پور متولد شد.

حمزه ‌علي پهلوان ‌پور، مالک چند نانوايي در نقاط مختلف شهر، چند مغازه ديوار به ديوار زورخانه، به همراه سقاخانه «کل‌عباس علي» بود. از آنجا که او انساني خير بوده و تمام درآمد حاصل از اين مغازه‌ها را صرف کمک به ورزشکاران و نيازمندان مي‌کرد، به او و چند پهلوان ديگر در تهران لقب «درخانه بازها» داده شده بود. سال‌ها بعد هنگامي که زورخانه دچار آتش‌سوزي شد، پهلوان‌‌پور، خانه و تعدادي از مغازه‌هايش را فروخت تا هزينه ترميم آن را بپردازد.

پس از درگذشت پهلوان‌پور، زورخانه توسط وراث به فروش رسيد و خريدار تابلوها و نقاشي‌هاي قديمي زورخانه را برداشته و بناي زورخانه را براي ساليان سال رها کرد تا اينکه اين زورخانه در راستاي احياي ورزش زورخانه‌اي، در ۱۷ دي ۱۳۸۸ه‍.ش توسط شهرداري منطقه ۱۱ بازسازي و دوباره راه‌اندازي شد.زورخانه پهلوان‌پور در عمر نزديک به يک قرنش، پهلوانان زيادي در گود (زورخانه) خود ديده ‌است. هنوز مي‌توان رد و نشان «حاج مصطفي طوسي»، «کل اسمال»، «حاج علي تک تک» و «حاج باقر مهديه» را بر در و ديوار موزه زورخانه پيدا کرد.

زورخانه پهلوان علي ميرزا؛ همدان

زورخانه پهلوان علي ميرزا يکي از زورخانه‌هاي قديمي همدان است. پهلوان علي ميرزاي همداني، پهلوان صاحب بازوبند پهلواني و ورزشکار، عاشق زورخانه و ورزش باستاني و کشتي پهلواني بود و از دلاوران زورخانه‌هاي کولانج و بنه بازار و شيشه گران به شمار مي‌رفت.
پهلوان علي که پسوند ميرزا را به نامش (به علت سوادي که داشت)، افزوده‌اند در سال ۱۲۰۵ هجري شمسي در همدان متولد شد. پهلوان علي ميرزا در روزگار حياتش با شکست پهلوانان نامي صاحب زنگ شد، تا جايي که در زورخانه‌هاي ايران، احترام و آيين ويژه پهلوانان زنگي را برايش به جاي مي‌آوردند. اين نامدار در سن تقريبا شصت سالگي، پهلوان ايران شد، تا هشتاد سالگي کشتي مي‌گرفت و تا سن ۹۵ سالگي ورزش باستاني را ترک نکرد و بيش از يکصد سال زندگي کرد.

زورخانه پولاد؛ شيراز

د‌‌ر فارس هم ورزش باستاني و زورخانه‌اي جايگاه ويژه‌‌اي د‌‌ارد‌‌. يکي از زورخانه ‌هاي قد‌‌يمي شيراز، زورخانه‌ «پولاد‌‌» نام د‌‌ارد‌‌ که اواخر د‌‌وره‌ زند‌‌يه به عنوان آب انبار و د‌‌ر کنار مسجد‌‌ وکيل و بازار وکيل ساخته و بعد‌‌ از حد‌‌ود‌‌ ۱۳۰ سال به زورخانه تبد‌‌يل شد‌‌ و اکنون نيز حد‌‌ود‌‌ ۱۶۰ سال است که به عنوان زورخانه استفاد‌‌ه مي‌‌شود‌‌. اين زورخانه به عنوان يکي از پنج زورخانه‌ فعالِ قد‌‌يمي ايران شناخته مي‌‌شود‌‌ اما متاسفانه هر از گاهي شايعه خاموش شد‌‌ن زنگ اين زورخانه که موسس آن پهلوان محمد‌‌ علي کلاهي است، به گوش مي‌رسد‌‌. پهلوانان زياد‌‌ي همچون خليل عقاب، محمد‌‌ کاظم د‌‌لاوري، ملاعلي سيف، محمد‌‌ علي کلاهي با زنگ و نواي گرم مرشد‌‌ محمود‌‌ خد‌‌اپرست د‌‌ر اين زورخانه ۱۶۰ ساله پرورش يافته‌اند‌‌.

زورخانه بيژن کرمانشاه

زورخانه بيژن يکي از قديمي‌ترين زورخانه‌هاي شهر کرمانشاه است که در سال ۱۳۲۰ توسط زنده ياد نورعلي جهاني تاسيس شد. زورخانه بيژن در يکي از محله‌هاي قديمي کرمانشاه قرار دارد و از ديرباز محل تجمع ورزش‌دوستان بوده است.
اين زورخانه هنوز فعال است و هر روز بعد از نماز مغرب و عشاء، تمرين ورزش‌هاي باستاني در آنجا انجام مي‌شود. در روزهاي جمعه نيز پيشکسوتان در ساعات صبح ورزش باستاني مي‌کنند. همچنين در اين زورخانه هر سال به مناسبت تولد امام علي (ع) مراسمي برگزار مي‌شود.

زورخانه نيرو شادي؛ تهران

زورخانه نيرو شادي در محله مولوي و بازارچه سعادت قرار دارد. زورخانه نيرو شادي در سال ۱۳۰۵ تاسيس شده و از جمله مراکز قديمي ورزش باستاني در قلب طهران قديم است. اين زورخانه که قديمي‌ترين زورخانه تهران است تا امروز نسل به نسل حفظ شده و آيين و رسوم ورزش باستاني همچون گذشته در آن رعايت مي‌شود.

زورخانه شير؛ تهران
باشگاه ورزشي شير از مراکز ورزش باستاني قديمي شهر تهران است که در محدوده خيابان پيروزي قرار دارد. اين زورخانه در سال ۱۳۰۴ تاسيس شده و يکي از قديمي‌ترين مراکز ورزش پهلواني در پايتخت است. با گذشت چندين قرن از عمر ورزش زورخانه‌اي، زورخانه شير صد ساله توسط شهرداري تهران مرمت و بازسازي شده و مانند بسياري از زورخانه‌هاي ديگر شهر تهران هم اکنون مورد استفاده علاقه‌مندان قرار دارد.

زورخانه علي قلي آقا؛ اصفهان
اين زورخانه از قديمي‌ترين زورخانه‌هاي اصفهان است که در منطقه علي قلي آقا واقع شده است. به دليل قدمت بالاي اين زورخانه ورزشکاران و پهلوانان، آن را به عنوان پايتخت ورزش پهلواني مي‌شناسند. زورخانه علي‌قلي آقا معمولا ميزبان مسابقات ورزش پهلواني و زورخانه‌اي در اصفهان است.

زورخانه صاحب‌الزمان؛ اصفهان
زورخانه صاحب‌الزمان اصفهان يکي ديگر از زورخانه‌هاي قديمي اصفهان است که پهلوانان و قهرمانان زيادي را پرورش داده است. زورخانه صاحب الزمان هر روز از ساعت 4 الي 8 شب نمايش ورزش باستاني دارد و سالانه گردشگران بسياري را به خود جذب مي‌کند.

زورخانه هژبر تهران
زورخانه‌ هژير يکي از قديمي‌ترين زورخانه‌هاي تهران است که در گذر زمان آسيب‌هاي زيادي ديده و توسط شهرداري مرمت شده است. در اين زورخانه، علاوه بر ورزش‌هاي زورخانه‌اي به کشتي نيز مي‌پردازند. زورخانه‌ هژير بخش عمده‌اي از فرهنگ تهران که در تاريخ معاصر ما نقش موثري داشته را تشکيل مي‌دهد. در گذشته ورزشکاران ساير ورزش‌ها هم در اين زورخانه به ورزش مي‌پرداختند اما اکنون اين مکان به محلي براي بازديد گردشگران تبديل ‌شده و هر سال تعداد زيادي از گردشگران خارجي و داخلي را به خود جذب مي‌کند.

زورخانه سلامت؛ تهران
زورخانه سلامت از جمله اماکن قديمي ورزش باستاني است که در محدوده جنوبي منطقه ۱۲ تهران واقع شده است. زورخانه سلامت پس از تعمير و مرمت از سوي شهرداري تهران مورد استفاده علاقه‌مندان به ورزش‌هاي پهلواني قرار گرفته است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar