زیباترین پارچه های سنتی سوغات کدام کشورها هستند؟

کجارو/ در بسياري از کشورهاي کهن جهان لباس‌هاي سنتي زيبايي دوخته مي‌شود که يکي از نماد‌هاي اصلي فرهنگي محسوب مي‌شوند و براي دوخت آن‌ها از پارچه‌هاي سنتي با نقوش زيبا و پيچيده استفاده مي‌شود؛ از ميان اين لباس‌ها مي‌توان به کيمونوي ژاپني يا دامن اسکاتلندي اشاره کرد. برخي از اين لباس‌ها يا پارچه‌ها به‌قدري زيبا هستند که براي تزئين دکوراسيون از آن‌ها استفاده مي‌شود و داراي ارزش بالايي نيز هستند. در اين مقاله به معرفي ۹ پارچه سنتي معروف دنيا با طرح‌هاي فوق‌العاده زيبا و حيرت‌انگيز همراه با بيان تاريخچه و داستان پيدايش آن‌ها مي‌پردازيم و در مورد هنر پارچه‌بافي نيز اطلاعاتي ارائه مي‌دهيم. اين پارچه‌ها مي‌توانند سوغات خوبي نيز باشند.

۱. باتيک

باتيک (Batik) يکي از نمادهاي اندونزي است که طراحي آن با استفاده از تکنيک طراحي با موم انجام مي‌شود و داراي نقوش تکراري است که يا با دست ترسيم مي‌شوند يا ابتدا روي مهرهاي مسي حک مي‌شوند و سپس با زدن مهر روي پارچه، نقش‌ها روي پارچه چاپ مي‌شوند.

براي طراحي اين نوع پارچه ابتدا چندين لايه پارچه را با چکش به‌شدت روي نيز مي‌کوبند و پس از انجام طراحي روي پارچه‌ها، آن‌ها را با لايه‌اي از موم يا پارافين مي‌پوشانند و پس از گذشت مدت زمان کوتاهي، مقدار بسياري از موم‌ها برداشته مي‌شود و تنها لايه نازکي روي پارچه باقي مي‌ماند. اگرچه اين نوع پارچه در سراسر اندونزي توليد مي‌شود، اما پارچه‌هاي توليد شده در جزيره جاوا شهرت بسياري دارد.

پارچه‌هاي ساحلي توليد شده در مناطق ساحلي بيشتر رنگ‌هاي متنوعي دارند و پارچه‌هاي توليد شده در جزاير از لطافت بيشتري برخوردار هستند. طراحي سنتي اين پارچه به‌نوعي نشان‌دهنده مفهوم موفقيت هستند و در گذشته برخي از طرح‌ها بيشتر مختص خاندان سلطنتي بوده است. باتيک يکي از شناخته‌شده‌ترين پارچه‌هاي سنتي در دنيا بوده و در سال ۲۰۰۹ به‌عنوان ميراث فرهنگي معنوي اندونزي در فهرست يونسکو ثبت شد.

۲. پارچه آينه‌دوزي

---

بازار

---

پارچه آينه‌دوزي شده (Shisha embroidery) يکي از زيباترين و پر زرق‌و‌برق ترين پارچه‌هاي سنتي جهان است که نظر هر بيننده‌اي را به خود جلب مي‌‌کند. در اين نوع پارچه تکه‌‌هاي بسيار کوچک آينه به پارچه دوخته مي‌شود که پارچه را واقعا درخشان و خيره‌کننده مي‌کنند. اين هنر در قرن هفدهم تحت‌تاثير هنر آينه‌دوزي در ايران ايجاد شد و امروزه يکي از نمادهاي زيباشناختي هندي است (البته در ايران اين نوع پارچه هنوز نيز در استان سيستان و بلوچستان توليد مي‌شود و يکي از صنايع‌ دستي اين استان به شمار مي‌رود) و علاوه بر هند در چين و افغانستان و بسياري از کشورهاي آسيايي ديگر نيز توليد مي‌شود.

جالب است بدانيد اين نوع پارچه نه‌تنها در دوخت لباس‌، بلکه براي تهيه ديوارآويزهاي زينتي، پرده‌ها و وسايل تزئيني ديگري که براي زيباترتر کردن دکوراسيون خانه استفاده مي‌شوند، نيز به کار گرفته مي‌شود.

۳. پارچه کوبا

در طراحي پارچه کوبا (Kuba cloth) از نقوش مستطيلي شکل با رنگ‌هاي خنثي استفاده مي‌شود. اين پارچه در اصل متعلق به کشور کنگو بوده که در آن زنان و مردان در مراسم عروسي و ختم خود دامن‌هاي پارچه‌اي با شکل يکسان مي‌پوشند.

پارچه کوبا با پارچه‌اي به نام رافيا دوخته مي‌شود که با استفاده از رشته‌هاي برگ نخل تهيه مي‌شود. براي تهيه کوبا ابتدا پارچه تهيه شده از رشته‌هاي برگ نخل را با شدت مي‌کوبند و سپس آن را با نخ‌هاي کوک زده شده تزئين مي‌کنند. پارچه ايجاد شده بافتي شبيه به پارچه‌هاي مخملي دارد و برخي از آن‌ها با استفاده از ماده‌اي به نام تيوول (twool) و با شيوه‌اي سنتي قرمز رنگ مي‌شوند. اين ماده از درختان گرمسيري تهيه مي‌شود و به اعتقاد مردم محلي داراي ويژگي شگفت‌انگيزي است که باعث مي‌شود لباس تهيه شده از اين ماده از افرادي که آن را مي‌پوشند، محافظت کند.

يکي از نکات جالب در مورد پارچه کوبا اين است که نقوش هندسي استفاده شده در طراحي آن، کمي به‌صورت نامنظم به يکديگر کوک زده شده‌اند.

۴. تارتان

تارتان (Tartan) که به آن پارچه پيچاري اسکاتلندي نيز مي‌گويند، نوعي پارچه با نقش‌هاي ساده است که تنها از خطوط عمودي و افقي متقاطع با رنگ‌ها و عرض‌هاي مختلف تشکيل شده است و بيشتر براي تهيه دامن‌هاي اسکاتلندي تهيه مي‌شود.

تاريخ پيدايش اين پارچه به قرون وسطي باز مي‌گردد؛ زماني که پارچه‌هايي با بافتي مشابه اين پارچه در اتريش يا ساير نقاط اروپا براي اولين بار تهيه شدند. پارچه تارتان زماني به اوج محبوبيت فرهنگي خود رسيد که در قرن نوزدهم مورد توجه اقوام هايلندز (Highlands) قرار گرفت. شناخته‌‌شده‌ترين نوع پارچه تارتان، پارچه‌اي پشمي قرمز رنگ با نقش‌ها و طرح‌هاي سفيد، آبي، زرد و سبز رنگ است که به‌عنوان تارتان استوارت سلطتني (Royal Stewart Tartan) شناخته مي‌شود و در واقع زماني متعلق به يکي از خاندان‌هاي سلطنتي اسکاتلند يعني تارتان استوارت بوده است. امروزه اين پارچه با طرحي ساده براي تهيه لباس‌هاي مختلفي استفاده مي‌شود؛ از لباس ورزشي زنانه گرفته تا لباس فرم مدرسه.

۵. پارچه آفريقايي با چاپ موم

پارچه آفريقايي با چاپ موم (African wax prints) برخلاف نامش متعلق به هيچ يک از کشورهاي آفريقايي نيست و در واقع در کشور هلند و با الهام از پارچه‌هاي باتيک اندونزيايي طراحي و تهيه شده‌اند. در دوران پسااستعماري تاجران هلندي براي طراحي و توليد مجدد پارچه‌هاي داراي نقوش برجسته مومي و پر کردن بازارهاي محلي با اين نوع پارچه‌ها برنامه‌ريزي کردند، اما در اين کار موفق نشدند.

بعد‌ها براي توليد اين پارچه‌ها، اقداماتي به‌منظور کاهش قيمت مانند استفاده از رنگ‌هاي هلندي براي رنگرزي پارچه يا ايجاد لايه‌اي از رزين روي پارچه به‌جاي پارافين يا موم انجام شد؛ اما پارچه‌‌هاي توليد شده به اين شيوه نسبت به پارچه‌هاي اصلي مقاومت و کيفيت کمتري داشتند. البته در قرن بيستم زماني که تاجران هلندي اين پارچه‌ها را به مردم منطقه ساحل طلاي آفريقا معرفي کردند، بازارهايي نيز در غرب قاره آفريقا براي عرضه اين نوع پارچه‌ها ايجاد شد.

البته از سال ۱۹۶۰ تاکنون اين نوع پاچه در بسياري از کشور آفريقايي از جمله غنا به‌وفور يافت و توليد مي‌شود و در بسياري از لباس‌هاي مجلسي زنانه اين کشورها نيز استفاده مي‌شود.

۶. پارچه گل‌دوزي شده مکزيکي

گل‌‌دوزي يکي از ويژگي‌هاي اصلي پارچه‌هاي سنتي مکزيکي است و پارچه‌هاي گل‌دوزي مکزيکي (Mexican embroidery) شده دربردارنده الگوها و طراحي‌هاي مختلفي هستند که هرکدام از آن‌ها متعلق به گروه‌هاي بومي مختلف هستند. به‌عنوان مثال پارچه‌هاي گل‌دوزي شده تهيه شده توسط اقوام ناهاس (Nahuas)، هويچول (Huichol) و اتامي (Otami) معمولا داراي طرح‌هاي گل و بوته و حيوانات هستند.

معمولا براي تهيه پارچه‌هاي سنتي مکزيکي که با دست تهيه مي‌شوند، از دستگاه ريسندگي دستي يا پايي استفاده مي‌شود. براي تهيه پارچه گل‌دوزي شده، پس از توليد پارچه اصلي، طرح‌هاي زيبا و پيچيده را با نخ به آن کوک مي‌زنند.

۷. پارچه ابريشمي يوزن ژاپني

در تهيه اکثر کيمونوهاي ژاپني (يک لباس سنتي ژاپني) که تاريخ پيدايش آن به دوران ادو در ژاپن باز مي‌گردد، از اين پارچه نفيس استفاده مي‌شود. نام يوزن به فرآيند رنگ‌آميزي اين پارچه‌ها پس از ترسيم نقش‌هاي مختلف (که هرکدام از آن‌ها مختص موقعيت اجتماعي خاصي است) روي پارچه ابريشمي، باز مي‌گردد؛ به‌عنوان مثال کيمونوهاي مشکي را زنان متاهل در مراسم‌هاي رسمي مانند ازدواج يا مراسم‌هاي مشابه مي‌پوشند يا لباس‌هاي فوريسُد (furisode) مختص زنان مجرد حاضر در مراسم عروسي يا مراسم‌هاي مشابه است.

براي تهيه پارچه ابريشمي يوزن (Yuzen silk) پس از رنگ‌آميزي و کشيدن نقاشي‌هايي با دست روي آن، طرح‌هاي زيبايي مانند گل‌ها و پرندگان ژاپني روي آن گل‌دوزي مي‌شود. پارچه يوزن با دو روش اصلي يعني کيوتو (Kyoto) و کاگا (Kaga) توليد مي‌شوند که به‌ترتيب داراي طرح‌هاي کلاسيک و طرح‌هاي واقع‌گرايانه‌تر مي‌شود. پارچه يوزن علاوه بر کيمونو در تهيه بادبزن‌هاي تزئيني، کيف پول و ساير اشياي زينتي نيز استفاده مي‌شود.

۸. سوزاني
 

پارچه سنتي سوزاني (Suzani) يکي از صنايع‌ دستي اصلي کشورهاي آسياي مرکزي مخصوصا قزاقستان، ازبکستان و تاجيکستان است. اين پارچه‌هاي ظريف کتان و ابريشمي که داراي نخ‌هاي فلزي کوک‌زده هستند با رنگ‌هاي قرمز، نارنجي و زرد، زيبايي خيره‌کننده‌اي دارند. متداول‌ترين طرح براي اين پارچه‌ها طرح گل‌ها و گياهان بومي کشورهاي منطقه از جمله گل ميخک و زنبق است؛ اما معمولا طرح ماه، خورشيد، ميوه و پرنده نيز در پارچه‌هاي سوزاني استفاده مي‌شود.

نفيس‌ترين نوع پارچه سوزاني در بيشتر کشورهاي آسياي مرکزي در تهيه لباس عروس استفاده مي‌شود؛ البته طراحي پارچه بسته به کشور يا منطقه‌اي که لباس در آن استفاده مي‌شود، کمي تغيير مي‌کند.

۹. پارچه گل‌‌دوزي شده ماراش

پارچه گل‌‌دوزي شده ماراش (Marash embroidery) مختص کشور ارمنستان است که در آن هنر سوزن‌دوزي به دختران از سنين نوجواني آموزش داده مي‌شود. در ارمنستان در گذشته هنر بافندگي و هنر توردوزي و همچنين زيباسازي پارچه با دوختن نخ‌هاي طلايي و نقره‌اي به آن و  با استفاده از اشياي تزئيني مانند مهره ها و سنگ‌هاي زينتي و گران‌قيمت و مرواريد به همه زنان از همه طبقات اجتماعي (از اشراف‌ تا رعيت‌ها) هنر بافندگي و توردوزي آموزش داده مي‌شد.

امروزه پارچه هاي گل‌دوزي برخي از شهرهاي ارمنستان مانند يروان، آني و ماراش شهرت بسياري دارد و پارچه‌هاي ماراش شهرت بيشتري دارد. در طراحي اين پارچه‌هاي سنتي علاوه بر نقوش سنتي از طرح‌هاي گل و گياه، حيوانات و نمادهاي مذهبي نيز استفاده مي‌شود. 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar