هم وطن/ آشنایی با قوم کرمانج

ويکي پديا/ کُرمانج نام گروه بزرگي از کردها است که به گويش کرمانجي سخن مي‌گويند. کرمانج‌ها در کردستان ترکيه در خاور و جنوب خاوري ترکيه، در ايران در آذربايجان غربي و شمال خراسان، ايل ملکشاهي در استان ايلام ساکن هستند. کرمانج‌ها از ايل‌هاي کرد ايران بوده و در نواحي مختلف ايران پراکنده هستند از جمله در نواحي‌اي از بلوچستان و سيستان و در ناحيهٔ دماوند (تهران) به ويژه در روستاي سربندان وخسروان وشهرستان رودبار به ويژه عمارلو و خورگام ساکن هستند. کرمانج هاي خراسان مکان اصلي سکونت اين قوم در ايران در شهرهاي و روستاهاي شمال خراسان رضوي و خراسان شمالي است. شهرهاي قوچان، شيروان، بجنورد، اسفراين، چناران، کلات و درگز از مهمترين شهرهاي سکونت اين قوم است و اکثر مردم اين ناحيه به زبان کرمانجي گويش دارند. در کشور ترکمنستان نيز عده قابل توجه‌اي به زبان کردي کرمانجي تکلم دارند که از جمله انها مي‌توان به شهر فيروزه اشاره کرد. از مهمترين طوايف مي‌توان به ايل بزرگ ظفرانلو / بيچرانلو / قاچکانلو اشاره کرد. کنفدراسيون ايل ملکشاهي چمزي از مهمترين بازماندگان چمشگزک کرمانج محسوب مي شود. کرمانج" که به " کرد شمال " نيز معروف است کم و بيش حدود ۷۰٪ تمام کردهاي جهان را که امروزه در بيش از ۳۰ کشور جهان پراکنده‌اند شامل مي‌شود . با اين حال مهمترين سکونتگاههاي کرمانج‌ها عبارتند از : سراسر جنوب و بخش‌هايي از شرق و مناطق مرکزي ترکيه يا کردستان ترکيه، کردستان سوريه، کردستان عراق و بسياري از کشورهاي آسياي ميانه و اروپا که بعضاً جوامع چند صد هزار نفري کرمانج‌ها را در خود جا داده‌اند . يکي از نقاط کرمانج نشين که بسياري از اين قوم در آن زندگي مي‌کنند "شمال خراسان " و شمال شرقي ايران است . به لحاظ زباني همانند ويژگي‌هاي فيزيکي و رفتاري، کردها در تمام شاخه‌ها شباهت بسيار دارند اما عمده تفاوت لهجه‌هاي آنان اين است که به ترتيب از نقاط جنوبي به سمت شمال زبان کردي به طرف ساده تر شدن و خلاصه گويي پيش مي‌رود . کرمانج‌هاي خراسان نيز به تبع اين تغيير با زباني ساده تر و اختصار گراتر سخن مي‌گويند و گر چه متأثر از زبان فارسي و عربي دخل و تصرفاتي در آن بعمل آمده، اما براي کرمانج‌هاي ديگر نقاط جهان براحتي قابل فهم و مکالمه است . کرمانج‌هاي خراسان به لحاظ مذهبي، تماماً شيعه مذهبند و گويا يکي از عمده دلايل کوچ اين قوم به خراسان شمالي نيز قرابت مذهبي با ديگر ايرانيان است . مهمترين نقاط اسکان کرمانج‌ها در خراسان عبارتند از شهرهاي : قوچان، بجنورد، اسفراين، شيروان، مشهد، چناران، درگز، کلات، آشخانه، مانه و سملقان، فاروج، باجگيران، نيشابور، سبزوار کلاته ، اينچه ساوبلاغ ، حاج نصيرو ... در گذشته حضور کرمانج‌ها در روستاها نمود بيشتري داشت چرا که اغلب آنان به مشاغلي همچون دامداري و کشاورزي مشغول بودند و بالطبع ناگزير از زندگي کوچ نشيني و روستانشيني. مهمترين ييلاقات عشاير اين قوم شامل رشته کوههاي گُليل، هزار مسجد، آلاداغ، مرائه تپه و شاهجهان است .در آذربايجان غربي نيز در شهرستان هاي اروميه، سلماس، خوي، ماکو، پلدشت و ... بيش از يک ميليون کرمانج زندگي مي کنند. از شاعران و اديبان برجسته اين گويش ميتوان به بديع الزمان سعيد نورسي, فقيه طيران, بديع‌الزمان جزري , احمد خاني ,ملاي جزيري ,شرف خان بدليسي, ادريس بدليسي, کامران بدر خان , جگر خون, ياشار کمال , جعفر قلي زنگلي اشاره کرد از رجال سياسي ,تاريخي ميتوان صلاح الدين ايوبي , ترکت اوزال,ژنرال احسان نوري پاشا , اسماعيل آقا سيميتقو, مصطفي بارزاني وعبدالرحمن قاسملو و عبدالرضا رحماني فضلي ميتوان نام برد. از نامداران عرصه موسيقي ميتوان عبدالباسط , محمد عارف جزيري و ابراهيم تاتليسس را نام برد. در ايران، به معاون عملياتي دکتر چمران (وزير دفاع و موسس جنگهاي نامنظم در شروع جنگ ايران و عراق) ، سرهنگ ايرج رستمي ميتوان اشاره کرد.