در شب قدر چگونه دعا کنیم؟

فارس

بروزرسانی 1400/02/11 - 21:40

فارس/ شب قدر براساس آيه «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» در قرآن کريم برتر از هزار ماه است پس عبادت و هر خير ديگري در آن ارزشي والاتر از هزار ماه دارد. علت اين ارزشمندي نيز نزول قرآن کريم در آن و قرار دادن شب تقدير و سرنوشت انسان براساس آيات «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» و «فِيها يُفرَق‌ُ کُل‌ُّ أَمرٍ حَکِيم‌ٍ» است.

امسال نيز، چون سال گذشته شب‌هاي قدر در ماه مبارک رمضان با شيوع ويروس کرونا در سراسر دنيا همراه شده و حال که در ايران نيز موج پنجم کرونا را مي‌گذرانيم بيشتر مردم در منازلشان شب‌هاي قدر را برگزار مي‌کنند.

حجت الاسلام محمد عالم زاده نوري مدرس و کارشناس حوزه و معاون مرکز مديريت حوزه‌هاي علميه سراسر کشور در ارتباط با اهميت شب‌هاي قدر، تعيين سرنوشت انسان توسط خدا و همينطور اينکه چطور مي‌توانيم خيري کثير براي خود و خانواده هايمان در اين شب‌ها به دست بياوريم، در گفتگو با خبرنگار ما مباحثي را مطرح کردند که در ادامه مي‌خوانيد:

* در آستانه شب‌هاي قدر هستيم مقدمتا در ارتباط با برکات اين ماه و اين شب‌ها برايمان بفرماييد چه عظمتي شب قدر دارد و چرا ما گاه فراموش مي‌کنيم که در چه ايامي قرار داريم و اين فراموشي ممکن است موجب غفلت شود؟

خداوند متعال در قرآن کريم مي‌فرمايد که «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»، ما هم در دوره کودکي آنقدر اين آيه را خوانديم و شنيديم که در برابر آن بي حس شديم يعني آن اثري که اين جمله بايد بگذارد، شايد براي ما نمي‌گذارد، بهرحال اينکه درک کنيم يک شب از هزار ماه با فضيلت‌تر است خيلي با اهميت است.

اما اينکه احساس مي‌کنيم گاه اين روز‌ها و شب‌هاي عزيز برايمان عادي است و نسبت به آن بي حس هستيم بايد با يک تکنيک به نام «آشنايي زدايي» آشنا شويم منظور مفاهيمي که از فرط آشنايي برايمان ديده يا شنيده نمي‌شود و دوباره بايد خلق شود يعني به زباني دوباره آن‌ها را بايد مطرح کرد وگرنه همين شب‌هاي قدر هم هر سال و هر روز و همه جا گفته مي‌شود که چقدر ارزشمند هستند بايد آنقدر مطرح کنيم که ديگر از ذهن و دل ما نرود، خيلي هم مهم است که آن‌ها را به نسل‌هاي جوان منتقل کنيم که درک کنند چرا يک شب از هزار ماه ارزشمندتر است.

حال فرض کنيد يک پدري به طور ماهيانه مبلغي را به فرزند خود مي‌پردازد، اما يک سال تصميم مي‌گيرد که هزار برابر پول قبل را به فرزندش بپردازد، آن روز بچه چه حالي دارد؟ حال شما ببينيد که هزار ماه، هزار سي برابر است يعني معادل هشتاد سال خداي متعال در يک شب قدر براي بندگانش ثواب مي‌رساند، ببينيد اگر اين را درک کنيم چقدر برايمان ثواب اين شب ارزنده مي‌شود.

خداي متعال عظمت ماه رمضان را در نزول قران و شب قدر قرار داده و در صحيفه سجاديه و ساير روايات و فرمايشات ائمه هم هست که شهر رمضان چه حرمتي دارد. امام رضا (ع) مي‌فرمايند که حرمت اين ماه مثل حرمت بقيه ماه‌ها نيست، خداوند متعال در اين ماه شب قدر را قرار داده است. قران اين شب را از هزار ماه برتر مي‌داند، اما روايت امام رضا مي‌فرمايد که عمل کردن يک کار خير در اين شب از کار خير در هزار ماه برتر است.

امام رضا (ع) در ادامه مي‌فرمايند که مراقب باشيد چشمانتان را فرو بگيريد از آنچه خداوند نهي کرده و در اين شب قرآن را تلاوت کنيد چرا که ثواب يک آيه معادل يک ختم قرآن دانسته شده است. ياد خدا و صلوات بر محمد و آل محمد در شب و روز قدر زياد داشته باشيد و آن را به فرزندانتان هم آموزش دهيد يعني اينطور باشد که هر سال اين مباحث را به فرزندانتان بگوييد تا به خورد جانشان برود.

*پس اگر قدر و اندازه اين شب براي همه مردم از سوي خدا مشخص شده چه نيازي و چه دليلي براي شب زنده داري و لابه به درگاه خداوند است. چطور ميتوانيم اين مفاهيم را در قالب مباني تربيتي به بچه‌ها آموزش دهيم؟

ببينيد شب و روز قدر يک ويژگي مهم دارد به خاطر همين ويژگي هم هست که يک سال اولياي الهي مراقبه مي‌کردند تا عظمت اين شب را درک کنند و از برکاتش بهره بگيرند چرا که خيلي ويژه است و عبادت در آن انسان را يک سال جلو مي‌اندازد، البته کساني مثل ما مردم عادي که مراتب پايين تري دارند از ماه رجب و شعبان بايد شروع کنند تا به مراقبه ماه رمضان و شب‌هاي قدر برسند.

قدر به معناي اندازه است، خداوند متعال «مقدِر» است يعني براي همه امور يک قدر و اندازه قرار داده است مثل وجود من و شما که با هم تفاوت دارد و شامل اندازه زماني، مکاني، معرفتي و نعمتي مي‌شود. مثال زندگي خانوادگي ما قدر نعمتي ما است که شامل نعمت‌هاي مادي هم مي‌شود اين‌ها را خداوند مقدر کرده و ما در آن دخلي نداريم مثل اينکه از چه پدري و مادري، کي و کجا و با چه استعدادي به دنيا بياييم اين‌ها جبر‌هاي وجود ما است و کاري هم براي آن نمي‌توانيم بکنيم.

منتها لابه لاي اين جبر‌ها خدا اختياراتي هم به ما داده که از بين آن‌ها حرکت کنيم اين‌ها همان تدبير الهي است منتها برنامه خداوند اين است که همان اختيارات را هم خودش امضا کند و به تدبيرش باشد.

اما نکته مهم اينجا اين است که اراده‌هاي ما در مقدرات الهي نقش دارد، چرا که خدا نه با کسي دشمني و نه خويشاوندي دارد. اينکه يک نفر در شب قدر نعمتي ويژه از سوي خدا دريافت مي‌کند و يک نفر هم دست خالي اين راه را طي مي‌کند، به خودمان باز مي‌گردد. حال بايد فکر کنيم که چه کنيم در پيشگاه خدا آنقدر ارزش پيدا کنيم که دريافتي خاصي داشته باشيم و خود را از برکات و فيوضات شب‌هاي قدر محروم نکنيم.

*اينکه همه رخداد‌هاي زندگي انسان و جهان تحت تدبير الهي است چه چيز را به انسان نشان مي‌دهد و چه خط و ربطي را به زندگي مي‌دهد؟

ببينيد ما گاهي وقت‌ها در زندگي با موقعيت‌هاي ويژه‌اي مواجه مي‌شويم مثلا خيلي غير منتظره خيري به ما مي‌رسد يا در يک معامله شيرين برنده مي‌شويم يا اينکه يک دوستي با کسي پيدا ميکنيم که رفاقتش برايمان اتفاق خيلي خوبي مي‌شود و منشأ برکات است يا کتاب خوبي به دستمان مي‌رسد و سرنوشتمان را مطالعه آن تغيير مي‌دهد و يا اينکه يک پيشنهاد خوب کاري به ما داده مي‌شود.

نقطه مقابلش هم وجود دارد، گاهي انسان احساس مي‌کند زندگي اش گره خورده و همه چيز عليه او است يا به قول معروف دست به طلا مي‌زند، سنگ مي‌شود يا اينکه پولش مدام به هدر مي‌رود و خاصيتي در زندگي اش ندارد، خلاصه زندگي اش بي برکت مي‌شود، آنقدر اين ناکامي‌ها زياد مي‌شود که بنده نزد خدا شکايت مي‌کند که اين چه زندگي است که من دارم؟ حتي تا جايي که آرزوي مرگ مي‌کند.

معمولا اين موقعيت‌ها از سوي عده‌اي به شانس و اقبال تعريف مي‌شود مثلا فرد مي‌گويد که من شانس ندارم يا بداقبال هستم، يا برعکسش خوش شانس هستم، اما واقعيت اين است که هيچ کدام از اين کار‌ها اتفاقي و بي حساب نيست، تمام رخداد‌هاي عالم از ريز و درشت تحت تدبير پروردگار است.

بزرگان عالم هم مطرح کرده اند که تصادفي در کار عالم نيست، همه چيز حساب و کتاب دارد. شما فکر مي‌کنيد يک عصر که خسته و با زبان روزه به منزل امده ايد تا نيم ساعت استراحت کنيد، اما يک مگس در اطرافتان وز وز مي‌کند و اجازه خواب چند دقيقه‌اي را هم به شما نمي‌دهد، يک اتفاق است؟ شايد فکر کنيد تصادفي است، اما يک برگ هم از درخت بي اذن الهي نمي‌افتد، چرا که خداي متعال بر همه عالم اشراف دارد و هيچکس نمي‌تواند از حکومت او خارج شود و همه چيز به فرموده خودش حساب و کتاب و مقدار دارد.

پس اينکه من که هستم، چه جنسيتي و شکلي و استعدادي دارم، همه مشخص است. علاوه بر اين اتفاقات درون ما هم حساب و کتاب دارد گاهي مي‌بينيد حس يک کاري را ندارد يعني نشاط و طراوت لازم را براي يک عبادت يا مطالعه نداريد، اين‌ها تصادفي نيست گاهي هم اراده ما جزم نمي‌شود هرچقدر هم مقدمات کاري را فراهم کرده باشيم، اميرالمومنين (ع) اينجا مي‌فرمايند که همينجاست که من خدا را مي‌شناسم.

اما يک چيز‌هايي است که در اين مقدرات نقش دارد مثل دعاي پدر و مادر يا دعاي ديگران که اثرگذار است و محاسبات پيچيده را متفاوت مي‌کند يا مثلا اعمال و رفتار نسل‌هاي گذشته ما در مقدراتمان اثرگذار است و در سوره کهف هم، چون داستان حضرت موسي (ع) و خذر آمده است؛ بنابراين خود خداوند فرمودند که اگر مي‌خواهيم مقدراتي بر ما رقم بخورد و راهمان باز و بن بست‌ها از بين برود، فرمولش مشخص است بايد به سوي خدا حرکت کنيم يعني مطابق رضاي خدا گام برداريم، آنوقت خدا هم مقدراتي بر ما رقم مي‌زند. از جمله کار‌هايي که مي‌توانيم به طور مثال در همين شب‌هاي قدر انجام دهيم که خيلي هم خانوادگي اثرگذار است، دعا کردن است به طور مثال خدا را قسم بدهيم به جان همه کساني که دوست دارد.

دوم اينکه در اين شب‌ها زياد استغفار کنيم که اين استغفار باعث مي‌شود مقدرات بد ما نيز که پرونده مان را سياه کرده که شامل نيت‌ها و گفتار و کردار نادرست است، پرونده اش شسته شود و هر کار خيري که مي‌کنيم بخاطر آن استحقاق يک لطفي از سوي خدا در نظر گرفته شود.

نکته سوم احسان در حق مردم به ويژه والدين و خواهر و برادر و اقوام است؛ بنابراين شب قدر اگر پدر و مادرمان نزد ما هستند که احسان ويژه به آن‌ها اثرگذار است، اگر نيستند با آن‌ها تماس بگيريم و اگر هم از دنيا رفته اند، حتما برايشان دعاي خير کنيم البته همه اين‌ها بايد به قصد قرب الهي باشد تا کارساز افتد وگرنه اگر نباشد، از بين خواهد رفت و در مرحله آخر هم براي همه خلق الله دعا کنيم.

شما براي يک بيمه ماشين يک سال بيش از يک ميليون تومان پول مي‌دهيد براي بيمه خودمان ما ساليانه در برابر حوادث ديني، ايماني و خانوادگي چقدر هزينه مي‌کنيم؟ طبعا در شب قدر بايد در نظر داشته باشيم که محاسبات اعمالمان در مسير انفاق مي‌تواند اثرگذار باشد لذا اگر توفيق داشته باشيم و اينطور رفتار کنيم خدا هم به ما کمک مي‌کند و در کرمش از ما کم نمي‌گذارد.

*پس در اين شب‌هاي قدر که خانواده‌ها در کنار هم هستند و به واسطه شيوع ويروس کرونا کمتر مي‌توانن در مکان‌هاي عمومي حضور پيدا کنند دعا و نيايش دسته جمعي هم مي‌تواند جواب دهد و تقدير الهي را به سمت راه و مسير مثبت بياورد؟

بله قطعا همينطور است ببينيد يکي از طرح‌هاي الهي بداءـ است يعني خدا يک امري را که مقدر شده تغيير مي‌دهد. در روايت داريم که به واسطه هيچ چيز مثل بداء خدا را نمي‌توان عبادت کرد. در چند روايت هم داريم که خدا وقتي مي‌خواهد يک پيغمبري را برگزيند، اول از او اقرار به بداء مي‌گيرد؛ بنابراين بداء در معارف اسلامي خيلي مهم است و حتي صحبت کردن درباره آن ثواب دارد.

در اين شب‌هاي عزيز قدر مي‌توان به درگاه الهي دسته جمعي اعضاي خانواده دعا و نيايش براي بداء داشته باشند و اين هم به معناي پيدايش علم جديد يا پشيماني خداوند نيست، بلکه ناشي از کمال کبرايي خداوند است و علتش هم تغيير نسبت خود بندگان با خداوند است که باعث تغيير سرنوشت مي‌شود.