آداب خواب؛ اهمیت طهارت و تلاوت قرآن پیش از خواب

در خواب، علاوه بر اينکه انسان به آرامش جسم و روح دست مي‌يابد،‌ گاهي در قالب رؤياهاي صادقه با حقايقي که بناست در طول روز بعد و يا حتي آينده اتفاق بيفتد مواجه مي‌شود؛ از اين جهت يکي از نعمت‌هاي خداوند محسوب مي‌شود. در اهميت آن،‌ همين بس که تقريبا‌ً انسان‌ها در شرايط عادي حدود يک سوم عمر خود را در عالم خواب سپري مي‌کنند؛ لذا ضروري است با آداب و به قولي با مقدمات و مؤخرات آن آشنا شويم که از جمله آنها، «آداب پيش از خواب» است. در يک دسته‌بندي کلي، آداب پيش از خواب شامل «طهارت» و «اذکار» است.

طهارت:
اهميت طهارت در خواب از آن روست که روح انسان توسط ملائک الهي گرفته مي‌شود، لذا اين طهارت يعني احترام به ادب حضور. اميرالمؤمنين عليه‌السلام در روايتي فرمود «لَا يَنَامُ‏ الْمُسْلِمُ‏ وَ هُوَ جُنُبٌ‏ وَ لَا يَنَامُ إِلَّا عَلَى طَهُورٍ فَإِنْ لَمْ يَجِدِ الْمَاءَ فَلْيَتَيَمَّمْ بِالصَّعِيدِ فَإِنَّ رُوحَ الْمُؤْمِنِ تَرْتَفِعُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَيَقْبَلُهَا وَ يُبَارِکُ عَلَيْهَا فَإِنْ کَانَ أَجَلُهَا قَدْ حَضَرَ جَعَلَهَا فِي صُورَةٍ حَسَنَةٍ وَ إِنْ لَمْ يَحْضُرْ أَجَلُهَا بَعَثَ بِهَا مَعَ أُمَنَائِهِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ فَرَدَّهَا فِي جَسَدِه‏»؛ يعني امير‌المؤمنين عليه‌السلام فرمود «مسلمان نبايد با حالت جنابت به خواب رود؛ بلکه با وضو در بستر قرار گيرد و هرگاه آب نيافت، تيمم کند؛ زيرا روح مؤمن به سوي خداوند متعال بالا مي‌رود، او را مي‌پذيرد و به او برکت مي‌دهد. هر گاه پايان عمرش فرا رسيده باشد او را در گنج‌هاي رحمتش قرار مي‌دهد و اگر فرا نرسيده باشد، او را با فرشتگان امين به پيکر باز مي‌گردد». همچنين مسواک زدن قبل از خواب، از سنت رسول الله صلي الله عليه و آله است. 

تلاوت قرآن و ذکر:
روايات بسيار زيادي دربارۀ آيات و اذکار پيش از خواب در منابع روايي يافت مي‌شود؛ از جمله روايت مشهوري که وجود دارد، توصيه‌هاي رسول الله (ص)  به دختر بزرگوار خويش يعني حضرت فاطمه (س) است. در اين روايت مي‌خوانيم:  حضرت فاطمه (س) فرمود: يک شب آماده خواب بودم که پدرم رسول خدا بر من وارد شد و فرمود: اي فاطمه جان، نخواب، مگر اين که چهار عمل را به جا آوري:
1- قرآن را ختم کني 2- پيامبران را شفيع خود کني 3- مؤمنين و مؤمنات را از خود راضي و خشنود کني 4- حج واجب و عمره را بجا آوري.
حضرت اين جملات را بيان فرمود و مشغول به خواندن نماز شد. صبر کردم تا نمازش پايان يافت، بي‌درنگ گفتم: اي رسول خدا (ص) مرا به چهار عمل بزرگ سفارش فرمودي که در اين وقت محدود توان و فرصت انجام آنها را ندارم؟ پدرم تبسم کرد و فرمود: اي فاطمه جان، هرگاه قبل از خواب سه مرتبه سوره اخلاص «قل هو الله احد» را بخواني، گويا قرآن را ختم کرده‌اي، و هرگاه بر من و پيامبران پيشين من درود و سلام و صلوات فرستي، همه ما شفيعان تو خواهيم بود، مانند ذکر اين صلوات «اللهم صل علي محمد و آل محمد و علي جميع الأنبياء و المرسلين»
و هرگاه براي برادران و خواهران ديني و با ايمان خود طلب آمرزش و مغفرت کني، همگي آنها را از خود راضي و خشنود کرده‌اي، مانند ذکر اين استغفار: «اللهم اغفر للمؤمنين و المؤمنات» و هرگاه بگويي: «سبحان الله و الحمدلله، ولا اله الا الله و الله اکبر» گويا حج تمتع و حج عمره گزارده‌اي. (مسند فاطمه زهرا(س)، ص.118)

بايد توجه داشت نمي‌توان اينها را اذکاري عام معرفي کرد، منتها منظور اصلي، اهميت انجام آداب پيش از خواب است؛ حال ممکن است فرد مؤمني پيش از خواب مبادرت به خواندن دو رکعت نماز کند و يا آياتي از قرآن را تلاوت کند و يا به برخي اذکاري که در روايات بر آن تصريح شده، عمل کند. در هر صورت بهترين آداب، همان نماز و بهترين اذکار صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله عليهم است که شکي در عموميت اين آداب و اذکار در هر ساعتي از شبانه‌روز نيست. بدون شک انجام اين آداب، روح انسان را از بسياري از شيطنت‌هايي که ممکن است هنگام خوابيدن عارض او شود، مصونيت بخشد تا به اين ترتيب، هنگام بيداري، با نشاط بيشتري به فعاليت‌هاي روزانۀ خود ادامه دهد.