ایرانسرا/ باغ زیبا شاه گلی تبریز

کوه ها و کويرهاي ايران/ باغ ائل گلي (شاه گلي) درون بافت شهري و در فاصله 7 کيلومتري جنوب شرقي تبريز در استان آذربايجان شرقي واقع شده است.شاه گولي به معني «استخر شاه» ترجمه شده است. گول در زبان ترکي به معني استخر مي‎باشد. احداث بناي اوليه اين آبگير را به زمان پادشاهان آق قويونلو و توسعه آن را به زمان صفويه نسبت مي‎دهند. شاهزاده قهرمان ميرزا، پسر هشتم نايب‎السلطنه عباس ميرزا، هنگام فرمانروايي در تبريز، به تعمير اين استخر همت گماشت، عمارت 2 طبقه زيبايي در وسط آن بنا کرد، از وسط ساحل شرقي استخر تا محل عمارت خياباني تعبيه نمود و کوه بلندي را که در جانب شرقي استخر قرار داشت به صورت سکوها و پله‎هاي عريض مرتبي درآورد و در چند جاي آنها به فاصله معيّن جويها و آبشارهايي ايجاد کرد و در نظر داشت که اين بنا را کاخ ييلاقي خود قرار دهد، اما هنوز کار تزيين بنا اتمام نيافته، درگذشت و فرزندانش اين حادثه را به فال بد گرفتند، عمارت متروک ماند و از آن تاريخ به بعد، فقط استخر شاه براي ذخيره کردن آب جهت آبياري مزارع و باغهاي شهر در تابستانها مورد استفاده قرار گرفت. احداث بناي اوليه آبگير باغ ائل گلي را به پادشاهان آق قويونلوها نسبت مي دهند که در دوره صفويه اين آبگير توسعه و گسترش يافته است. ابعاد اين آبگير 200×200 متر مي باشد که اندازه آن نسبت به گذشته کمي کوچکتر شده است. زيرا در سال 1367 که مجموعه مورد مرمت اساسي شد به علت احداث فضاي گل کاري در کناره هاي آن اندکي مساحت آن کوچکتر شده است. نادر ميرزاي قاجار در وصف ائل گلي مي نويسد: " اين آبگير در اوايل حکومت قاجار ملک يک سلسله از سادات تبريز و انباشته از خاک و ريگ بود. قهرمان ميرزا پسر هشتم عباس ميرزا نايب السلطنه که در آن هنگام حکمران آذربايجان بود، آن ملک را در مقابل سالي ۳۵ خروار غله بخريد. سپس در آبادي و عمران آن همت گماشت." و از اعتماد السلطنه نقل است: "عمارت درياچه عبارت از کلاه فرنگي دو طبقه بسيار آبادي است و بزرگي اين درياچه به درجه اي است که به قدر دو آسيا سنگ آب در آن وارد مي شود ولي مدت شش ماه از آب پر مي گردد." امتداد محور اصلي به خيابان سنگ فرش شده اي مي رسد که اين خيابان تا ميانه هاي آب گير ادامه پيدا مي کند و در نهايت به عمارت کوشک باغ ائل گلي مي رسد که از موقعيت استثنايي برخوردار است زيرا در وسط آب گير و به صورت يک جزيره خودنمايي مي کند. در بهار سال 1309 هـ . ش که هنوز استخر و طبقه پايين عمارت آن باقي بود از طرف شهرداري تبريز تعمير گرديد و از اواخر ارديبهشت ماه به صورت گردشگاه عمومي شهر در آمد. عمارت يک طبقه در فروردين ماه 1346 به علت کثرت رطوبت و فرسودگي بنا تخريب شد و در سال 1349 هـ . ش بناي عمارت دو طبقه با همان طرح قبلي آغاز گرديد. اندازه فعلي استخر در مرمت سالهاي 1367 بعلت احداث فضاي گلکاري در حاشيه آن قدري کوچکتر شده است. کف استخر روي زمين طبيعي قرار داشته و از هيچ مصالحي براي پوشاندن آن استفاده نشده است، عمق استخر از سه متر در گوشة شرقي تا نه متر در کنار دهنه متفاوت است. مخزن آب، مثل باغ تخت شيراز از چشمه‌اي تامين مي‎گرددکه از سنگي بالاي مرتفع ترين سکو مي‎جوشد. آب مخزن را پنج نهر تشکيل مي‎دهد که در هر سکويي، يک آبشار ايجاد مي‎شود و هر سکو يا پلکان، داراي يک رديف درخت تبريزي در کنار ديوار عقب آن و يک رديف درخت بيد در کنار نهرهاي آن است.