قدیمی ترین کلانشهر جهان در انتظار ثبت جهانی!

خبرآنلاين/ بسياري را گمان بر اين است که پرس پوليس بزرگترين شهر در زمان هخامنشيان بوده است اما شهر شوش در زمان خود و حتي بسيار پيش از تمدن ماد و هخامنشي به همراه "بابل" بزرگترين کلانشهر دوران بوده است. شکوه شهر باستاني شوش از اولين تمدنهاي مطالعه شده بشري در ميان رودان و شمال خليج فارس آغاز شده و تا اواسط دوران هخامنشي و حتي در دوران سلوکي ادامه داشته است. اين شهر پايتخت زمستاني امپراطوري هخامنشي بوده است اما در زمان تمدن عيلامي که قبل از تمدن ماد در منطقه شمال خليج فارس و همجوار با ميان رودان ميزيستند به شکوه و جلال رسيد. تمدن عيلامي گرچه تمدني آريايي نيست اما تمدني سامي نژاد هم نبوده است و محصولات فرهنگي مانند خط و سازه هاي مهندسي خاص خود را داشتند که البته بسيار تحت تاثير رقيب خود سومريان بودند که آنها نيز غير آريايي و غير سامي بودند اما خط و نوشتار از آنجا آغاز شد. اما اين تمدن در کشاکش صدها ساله با تمدن آشور توسط آشور بني پال شکست خورده و شهر شوش فتح و ويران مي شود. در دوران مادها گرچه شکست سختي به آشوريان وارد و تقريبا آنها را در قبايل کوچک تر مستحيل مي کنند اما شوش به جلال باستاني خويش نمي رسد تا دوره هخامنشيان که خشايارشا شوش را پايتخت سياسي خود قرار مي دهد. زن عيلامي و نديمه اش، لوور در فيلمهايي که هاليوود درباره اين دوران ساخته است مانند "شبي با پادشاه "و حتي فيلم "300 "از شوش به عنوان کلانشهري پر جلال و جبروت نام برده مي شود که در جهان يگانه بوده است و در تصاوير گرچه اغراق شده اما شهري داراي پيشرفته ترين فنون مهندسي شهرسازي در دوران خود تصوير شده است. متاسفانه عليرغم اغراق مثبت صنعت سينماي هاليوود به اين شهر ما ايرانيان چندان نسبت به شوش مهربان نبوديم و اين کهن ترين کلانشهر دنيا هنوز در صف ثبت جهاني و بهره مندي از اين امتياز است. کاخ خشايارشاه، فيلم شبي با پادشاه شمال دشت خوزستان که محل ورود سه رود کارون کرخه و دز به اين دشت رسوبي و حاصلخيز است محل مناسبي براي استقرار بشر اوليه بوده‌است، که به تازگي با تکثير نباتات و اهلي کردن حيوانات آشنا شده بود. در ۵۰۰۰ سال پيش از ميلاد آنها با احداث آبراه‌ها و سدهايي مشکل آبرساني را حل نمودند. باستان شناساني همچون گيرشمن و ژان پرو بقاياي ساختمانهاي عظيمي را در تپه‌هاي شوش کشف کردند که نشان از اهميت اين تپه‌ها در منطقه مي‌دهد فرانسوي ها و تاراج شوش فرانسوي ها از ديرباز علاقه خاصي به اين منطقه از کشورمان داشتند به نحوي که موزه لوور از برکت وجود اين منطقه در قسمت تمدنهاي باستاني خود گوي سبقت را از همگنانش ربوده است. قلعهٔ شوش قلعه‌اي است که توسط ژاک دمورگان فرانسوي براي سکونت باستان‌شناسان فرانسوي در نزديکي آرامگاه دانيال نبي در شوش بر روي تپه‌اي تاريخي بناشده‌است. از مهم‌ترين آثار بدست آمده از اين تپه‌ها، مي‌توان به مجمسهٔ معروف ملکه ناپير اسوستون، ليوان مشهور سفالي شوش به رنگ نخودي و نقش بزکوهي و قانون حمورابي اشاره کرد. اين قلعه داراي نقشه‌اي قرون‌وسطايي است و توسط فرانسويها با استفاده از نيروي کار ايراني و نظارت خاندان فيلي که امنيت ساخت را بر عهده داشتند و حاج مصطفي دزفولي ساخته شده است. ساخت قلعه با استفاده از آجرهاي کاخ داريوش هخامنشي (کاخ آپاداناي شوش) و تعدادي از آجرهاي منقوش به خط ميخي چغازنبيل که ناشي از تخريب قسمتهايي از اين بناها بوده انجام شده است. سر ستون کاخ آپادانا ،لوور کاخ آپاداناي شوش قصر زمستاني شاهان هخامنشي بوده‌است. اين کاخ به دستور داريوش بزرگ پادشاه هخامنشي در شوش (شهر باستاني) روي آثار و بقاياي عيلامي بنا نهاد شد. ديوارهاي کاخ از خشت و ستون‌هاي آن از جنس سنگ است. کاخ داريوش واحدهاي مختلفي از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و کاخ پذيرايي و همچنين سه حياط مرکزي دارد. ديوارهاي داخلي کاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌هاي سپاه جاويدان، شير بالدار و نقش گل نيلوفر آبي مزين بوده‌اند که بقاياي به‌جاي‌ماندهٔ آنها در موزه‌هاي خارجي و داخلي نگهداري مي‌شوند. در سال 1880ميلادي، يک گروه از باستان شناسان فرانسوي اين کاخ را از دل خاک بيرون کشيدند و ستون‌ها و سرستون‌هاي کاخ را با اره بريدند و به فرانسه منتقل کردند و امروزه در شوش، فقط چند زيرستون وجود دارد و کاخ به شکل سابقش وجود ندارد. بيش‌تر اشيا خارج شده، اکنون در موزه لوور نگهداري مي‌شوند. آرامگاه دانيال نبي اين بقعه در ساحل شرقي رودخانه شائور، رو به روي تپه ارگ، واقع و مدفن يکي از پيامبران بني اسرائيل (دانيال) است که در تورات يک کتاب با دوازده باب به او اختصاص دارد.بقعه شامل دو حياط است که دور تا دور آنها حجره ها و ايوان هايي ساخته شده است. چغازنبيل اولين اثر ثبت شده جهاني ايران در اين منطقه قرار دارد و مربوط به تمدن عيلامي است زيگورات نيايشگاهي باستاني است که در زمان ايلام (عيلامي‌ها) و در حدود 1250پيش از ميلاد ساخته شده‌است. چغازنبيل بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است و در نزديکي شوش (شهر باستاني)قرار دارد. اين سازه در 1979 اولين اثر تاريخي از ايران بود که در فهرست ميراث جهاني يونسکو جاي گرفت. جامعه بين‌المللي براي آن ارزش استثنائي و جهاني قايل است.خاورشناسان زيگورات شوش را نخستين ساختمان مذهبي ايران مي دانند. اين نيايشگاه توسط اونتاش گال ،پادشاه بزرگ ايلام باستان، و براي ستايش ايزد اينشوشيناک، نگهبان شوش،ساخته شده‌است. مکان جغرافيايي زيگورات چغازنبيل در 45کيلومتري جنوب شوش ، در نزديکي منطقه باستاني هفت‌تپه است. ثبت جهاني شوش در صف طولاني انتظار محوطه تاريخي قرار است در سال 2015 به فهرست ميراث جهاني ايران در يونسکو اضافه شود. ايران فرصت دارد تا زمان رسيدن ارزيابان يونسکو در دو ماه آينده، محوطه تاريخي شهر شوش را به استاندارد‌هاي جهاني يک محوطه تاريخي برساند. در غير اين صورت ثبت ميراث تاريخ 7000 هزارساله ايرانيان در شوش، در صف طولاني 48 اثر در انتظار ثبت قرار خواهد گرفت. اين در حالي است که هر کشور در هر سال تنها يک اثر را مي‌تواند به عنوان ميراث تاريخي به راي اعضاي سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد (يونسکو) بگذارد. لايه‌نگاري‌هاي باستان‌شناسي در تپه‌شاهي شوش وجود 15 شهر تاريخي را ثبت کرد که حاکي از تمدن و شهرنشيني عيلاميان بود. هر يک از اين لايه‌ها يک يا چند دوره تاريخي را مشخص مي‌کنند که لايه‌هاي پانزدهم تا نهم مربوط به دوران‌هاي مختلف عيلامي است؛ لايه هشتم مربوط به دوره هخامنشيان است و لايه هفتم به زمان سلوکيان مي‌رسد. لايه ششم و پنجم اين شهر متعلق به اشکانيان است و لايه چهارم تمدن ساسانيان را در اين شهر ثابت مي‌کند و در نهايت لايه هاي سوم و دوم و اول به دوران اسلامي مي‌رسد؛ تپه آکروپل نيز که قلعه شوش روي آن بنا شده است، داراي 27 لايه باستان شناسي است. استان خوزستان تاکنون معبد چغازنبيل و سازه‌هاي آبي شوشتر را در فهرست ميراث جهاني سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي ملل متحد (يونسکو) به ثبت رسانده است.